Od września opłaty za pobyt dzieci w przedszkolach zostały obniżone do jednego złotego za godzinę. Wciąż obowiązuje zasada, że przedszkolaki korzystają z pięciu godzin bezpłatnego pobytu. Ten czas jest przeznaczony na realizację podstawy programowej. Gmina może jednak indywidualnie zdecydować o wydłużeniu tego czasu o kolejną godzinę lub nawet w całości odstąpić od pobierania opłat od rodziców. Opiekunowie nie mogą jednak po zrealizowaniu podstawy programowej, tak jak w poprzednich latach, wykupić dla dzieci dodatkowych zajęć np. rytmiki lub języka angielskiego.
Przemysław Krzyżanowski, wiceminister edukacji narodowej / Media / mat prasowe
Nowelizacja przepisów w tym zakresie nie pozwala pobierać od rodziców za każdą dodatkową godzinę więcej niż złotówkę. W efekcie nie mogą też płacić za zajęcia rozwijające dla dziecka. W poprzednich latach w zależności od ich rodzaju opiekunowie wpłacali od 20 do 50 zł miesięcznie za jeden wybrany rodzaj zajęć.

Z rady na zajęcia

Firmy, które do tej pory świadczyły usługi w przedszkolach, zatrudniały profesjonalnych pracowników, np. instruktorów tańca, którzy rozwijali umiejętności uzdolnionych dzieci. Ponieważ opłaty za godzinę pobytu przedszkolaka nie mogą przekroczyć złotówki, nie ma woli ze strony tych instruktorów, aby w dalszym ciągu prowadzić zajęcia ekstra. Nie ma takiej możliwości, nawet jeśli rodzice chcieliby dobrowolnie za nie płacić. Niektóre samorządy wpadły więc na pomysł, aby pokrywać ich koszty ze środków zgromadzonych przez radę rodziców. Takie rozwiązanie funkcjonuje np. w Gdańsku. Prawnicy tego organu prowadzącego podkreślili, że resort edukacji narodowej nie wprowadził przepisów zakazujących uiszczania darowizny na rzecz rady rodziców. A ta przecież może przeznaczać środki na dowolny cel związany z dziećmi (np. cotygodniowy koncert, na którym będą realizowane lekcje rytmiki). Należy jednak pamiętać, że w tego rodzaju zajęciach powinny uczestniczyć wszystkie dzieci, w tym te z niezamożnych rodzin. Obecnie przepisy zabraniają organizowania ekstra zajęć w trakcie godzin funkcjonowania placówki. Resort edukacji stanowczo jednak sprzeciwia się również takiej formie prowadzenia zajęć ze środków rady rodziców.
Zdaniem resortu również wykorzystanie umów cywilnoprawnych przewidujących darowizny, której wniesienie jest warunkiem zorganizowania zajęć dla określonej grupy dzieci, jest niczym innym niż pobraniem opłaty (pod pozorem innej czynności prawnej). W takich przypadkach jest to nakłanianie do łamania prawa.
Opiekunowie, którzy uznają, że opłaty są niezgodne z przepisami oświatowymi, mogą poskarżyć się do właściwego kuratorium. Podobnie można uczynić, jeśli dyrektor przedszkola określa stałe stawki lub nie zmniejsza ich, jeśli dziecko jest nieobecne w przedszkolu np. z powodu choroby.

Samorząd od siebie

Część samorządów zdecydowała się jednak na sfinansowanie dodatkowych zajęć. W tym celu mogą skorzystać z dotacji, jaką otrzymują z budżetu. Gminy argumentują jednak, że środków tych jest zbyt mało na sfinansowanie wszystkich celów. Niemniej jednak rodzice mogą się domagać od organu prowadzącego placówkę, aby opłacił z dotacji dodatkowe zajęcia. W tym roku do gmin trafi łącznie prawie 504 mln zł. Z tego:
● 171,2 mln zł na rekompensatę wpływów z tytułu zmniejszonych opłat wnoszonych przez rodziców (średnio w kraju stanowi to około 1/3 wysokości dotacji),
● 332,4 mln zł na rozwój wychowania przedszkolnego, w tym poszerzanie oferty edukacyjnej przedszkoli, między innymi poprzez uatrakcyjnienie form realizacji podstawy programowej i organizację zajęć dodatkowych, a także tworzenie nowych miejsc wychowania przedszkolnego (średnio w kraju stanowi to około 2/3 wysokości dotacji).
Według wyliczeń resortu dotacja w 2013 roku wynosi 414 zł na jedno dziecko w wieku od 2,5 do 6 lat (w przedszkolu, oddziale przedszkolnym lub innej formie wychowania przedszkolnego). Oznacza to, że na 25-osobowy oddział przedszkolny miesięcznie przekazywana będzie kwota w wysokości 2587,5 zł.
Jeśli gmina zdecyduje się na sfinansowanie z otrzymanych lub własnych środków dodatkowych zajęć, to powinna przekazać pieniądze dyrektorom przedszkoli. A ci mogą wtedy według zleceń resortu m.in.:
● powierzyć prowadzenie zajęć nauczycielom zatrudnionym w przedszkolu,
● zatrudnić nowych nauczycieli posiadających odpowiednie kompetencje do prowadzenia konkretnych zajęć,
● podpisać umowę z podmiotem zewnętrznym na prowadzenie zajęć (nie zwalnia to dyrektora z obowiązku zapewnienia dzieciom bezpieczeństwa i opieki).

Po godzinach

Jeśli zajęcia finansowane przez gminę są niewłaściwe lub ich poziom jest zbyt niski, bo realizują je osoby bez odpowiedniego przygotowania, rodzicom pozostaje zostawić dziecko dłużej w placówce. Tylko po zakończeniu jej funkcjonowania mogą odbywać się dodatkowe zajęcia. Resort edukacji narodowej w swoich wytycznych podkreśla, że nie mogą one być uruchamiane tuż po zrealizowaniu podstawy programowej, czyli najczęściej po godzinie 13, ale dopiero po formalnym zakończeniu pracy placówki, czyli około 17 lub 18. Wtedy jednak dzieci są zmęczone i nie mają ochoty na uczestnictwo w dodatkowych zajęciach. Jeśli jednak znajdą się chętni, dyrektor szkoły powinien wynająć sale zewnętrznej firmie, z którą np. opiekunowie będą zawierać stosowne umowy na prowadzenie zajęć.

Dotacja z budżetu dla gmin na przedszkola w poszczególnych latach (w mld zł)

● 2014 r. – 1,56

● 2015 r. – 1,65

● 2016 r. – 1,71

● 2017 r. – 1,72

● 2018 r. – 1,76

● 2019 r. – 1,82

● 2020 r. – 1,85

● 2021 r. – 1,868

● 2022 r. – 1,87

Podstawa prawna

Art. 1 pkt 1 lit. g, h, art. 1 pkt 17, art. 16 ustawy z 13 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 827).

Zajęcia dodatkowe wynikają bezpośrednio z podstawy programowej

Jakie kwalifikacje musi mieć nauczyciel zatrudniony w przedszkolu, aby uczyć rytmiki i języka angielskiego?

Wszyscy nauczyciele, którzy są zatrudnieni w przedszkolu, a są to osoby, które mają wyższe wykształcenie z przygotowaniem pedagogicznym lub ukończyły zakład kształcenia nauczycieli w zakresie wychowania przedszkolnego lub nauczania na etapie wczesnoszkolnym, posiadają odpowiednie kwalifikacje do realizacji podstawy programowej wychowania przedszkolnego, w ramach której m.in. realizują zajęcia umuzykalniające – w tym elementy rytmiki. W przypadku organizacji zajęć w zakresie rytmiki, które wykraczają poza podstawę programową wychowania przedszkolnego, możliwe jest zatrudnianie osoby mającej przygotowanie pedagogiczne i legitymującej się ukończeniem studiów podyplomowych w zakresie rytmiki lub wykształceniem przedmiotowym. W przypadku języka obcego, który jest nauczany w ramach zajęć dodatkowych, kwalifikacje do ich prowadzenia, oprócz filologów posiadających przygotowanie pedagogiczne i absolwentów nauczycielskich kolegiów języków obcych, mają także nauczyciele przedszkoli i klas I–III szkół podstawowych, pod warunkiem że legitymują się wymaganym świadectwem znajomości języka obcego oraz ukończyli studia podyplomowe lub kurs kwalifikacyjny z wczesnego nauczania danego języka obcego. Zawsze pamiętajmy też o tym, że ocena kwalifikacji nauczyciela należy do zatrudniającego go dyrektora przedszkola. Musi być adekwatna do zajęć ujętych w programie wychowania przedszkolnego, który dyrektor zatwierdza.

Czy do dodatkowych zajęć dyrektor przedszkola może zatrudnić na zlecenie nauczyciela z kwalifikacjami?

W przedszkolach publicznych stosunek pracy z nauczycielami nawiązuje się zgodnie z przepisami Karty nauczyciela. Tygodniowy wymiar zajęć prowadzony przez ww. nauczyciela jest ujęty w arkuszu organizacyjnym przedszkola, który zatwierdza do realizacji organ prowadzący. W przypadku przedszkoli niepublicznych zatrudnienie nauczyciela regulują przepisy kodeksu pracy.

Czy dyrektor przedszkola za zgodą kuratora może zatrudnić nauczyciela np. bez przygotowania pedagogicznego do prowadzenia zajęć dodatkowych?

Na podstawie art. 10 ust. 3 ustawy Karta nauczyciela dyrektor przedszkola w szczególnych przypadkach uzasadnionych potrzebami przedszkola może zatrudnić osobę mającą wymagane kwalifikacje, a nieposiadającą przygotowania pedagogicznego. Z osobą tą dyrektor podpisuje umowę o pracę na jeden rok szkolny w celu odbycia stażu na nauczyciela kontraktowego, o ile zobowiąże się ona do uzyskania przygotowania pedagogicznego w trakcie odbywania stażu. Umowa może być przedłużona na kolejny rok w uzasadnionych przypadkach określonych w KN. Zatrudnienie osoby na podstawie art. 10 ust. 3 nie wymaga zgody kuratora oświaty, jednakże musi być to zatrudnienie w wymiarze co najmniej 1/2 etatu.

Dyrektor szkoły może także zatrudnić nauczyciela, który nie posiada wymaganych kwalifikacji. To zatrudnienie reguluje art. 10 ust. 9 ustawy – Karta nauczyciela i następuje ono wyłącznie za zgodą kuratora oświaty. Nauczyciel taki jest traktowany do celów płacowych jak nauczyciel stażysta. W projekcie ustawy rekrutacyjnej przewiduje się możliwość zatrudnienia w przedszkolu osoby niebędącej nauczycielem. Taką możliwość zatrudniania w szkołach daje obecnie art. 7 ustawy o systemie oświaty. Następuje ono za zgodą kuratora, jeśli dyrektor uzna kwalifikacje tej osoby za wystarczające. W takim przypadku obowiązuje kodeks pracy, z wymiarem tygodniowego czasu pracy określonego w KN i wynagrodzeniem nie wyższym niż przewidziane dla nauczyciela dyplomowanego.

Czego rodzice powinni domagać się od dyrektora przedszkola w zakresie stosowania tzw. ustawy za złotówkę?

Przede wszystkim za zajęcia, które odbywają się po bezpłatnych godzinach, opłata, którą mają wnosić rodzice, nie może by wyższa niż 1 zł za każdą dodatkową godzinę.

Od 1 września 2015 roku rodzice dzieci 4-letnich, a od 1 września 2017 roku dzieci 3-letnich muszą mieć zapewnione miejsce dla swoich dzieci w przedszkolu. Jeżeli w ramach realizacji programu wychowania przedszkolnego ujęte są zajęcia dodatkowe, to rodzic ma prawo, by te zajęcia się odbywały.

Jakie zajęcia powinny być przeprowadzane z przedszkolakami, które wynikają z podstawy programowej?

Zajęcia te mają na celu rozwijanie osobowości dziecka w wieku przedszkolnym, tak by były one dostosowane do jego możliwości i potrzeb. Zajęcia takie, jak m.in. umuzykalnienie, taneczne, plastyczne, sportowe itp., znajdują się w podstawie programowej wychowania przedszkolnego. Ich realizacja należy do obowiązków przedszkola. Wszystkie zajęcia organizowane przez dane przedszkole są realizowane w ramach jego zadań statutowych, a za realizację tych zadań odpowiada dyrektor przedszkola, a także organ je prowadzący. Szczegółowe treści, jakie powinien realizować nauczyciel, określa podstawa programowa wychowania przedszkolnego. Tak więc przedszkole powinno rozszerzać swoją statutową ofertę edukacyjną, uwzględniając potrzeby i możliwości rozwojowe dzieci. Różnorodność tej oferty zależy w głównej mierze od inicjatywy i aktywności dyrektorów przedszkoli. Co ważne i warte przypomnienia, w przedszkolu powinny być także organizowane m.in. zajęcia logopedyczne czy korekcyjno-kompensacyjne w ramach realizacji rozporządzenia o pomocy psychologiczno-pedagogicznej, jeśli tylko u dzieci rozpoznano takie potrzeby.