Od trzydziestu lat pracuję w zawodzie nauczyciela, od ponad dziesięciu jako wychowawca internatu w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym. Jestem nauczycielem dyplomowanym. Kiedy kilka lat temu uzyskałem kwalifikacje do nauczania plastyki, dyrektor ośrodka przydzielił mi prowadzenie tego przedmiotu w szkole podstawowej i gimnazjum. Pracuję 27 godzin tygodniowo jako wychowawca w internacie i 3 godziny jako nauczyciel plastyki w szkole. Problem polega na tym, iż za godzinę pracy w szkole otrzymuję niższe wynagrodzenie niż inni nauczyciele. Wynika to z umowy o pracę, w myśl której jestem wychowawcą i za przepracowane godziny lekcyjne w szkole otrzymuję pensję jako wychowawca internatu. Uważam to za niesprawiedliwe i krzywdzące. Jak to jest z płacami nauczycieli, jakie przepisy regulują tę kwestię? – pyta pan Zygmunt.
Pierwszym krokiem do wyjaśnienia wątpliwości naszego czytelnika powinna być rozmowa z dyrektorem. Każdy bowiem dyrektor placówki oświatowej – w tym przypadku specjalnego ośrodka szkolno-wychowawczego – ma pewną swobodę w przyjmowaniu nauczycieli do pracy i – jako pracodawca – w kształtowaniu ich płac. Wszystko jednak w ramach obowiązujących przepisów, przede wszystkim prawa pracy i Karty nauczyciela.
Być może w tym przypadku największe znaczenie ma fakt, że pan Zygmunt jako wychowawca nie wypracowuje pensum i lekcje w szkole stanowią dopełnienie etatu. Dlatego jest wynagradzany według wynikającej z umowy stawki zaszeregowania.
Co do zasady: dyrektor musi przestrzegać minimalnych stawek wynagrodzenia nauczycieli. Jednak samorządy mogą upoważniać dyrektorów szkół w indywidualnych przypadkach i w granicach planu finansowego szkoły do przyznawania wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela wyższego od ustalonego w przepisach krajowych lub podwyższonego przez organ prowadzący w regulaminie wynagradzania nauczycieli. To oznacza, że w granicach budżetu każdy dyrektor szkoły może prowadzić własną politykę płacową.
Wynagrodzenie za pracę może się składać z wielu elementów. Do poborów nauczyciela zalicza się wynagrodzenie zasadnicze, dodatki (stażowy, motywacyjny, funkcyjny, za warunki pracy), wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i doraźne zastępstwa, nagrody oraz inne elementy. Mówiąc więc o wynagrodzeniu za pracę, trzeba zawsze mieć na uwadze wszystkie te składniki, które są określone w Karcie nauczyciela (KN). Regulacjom karty podlegają nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy pedagogiczni zatrudnieni w publicznych placówkach oświatowych: przedszkolach i szkołach, zakładach poprawczych, schroniskach dla nieletnich itp.
W stosunku do nauczycieli zatrudnionych w niepublicznych placówkach, w tym w szkołach i przedszkolach, również obowiązują KN, ale nie stosuje się do nich przepisów o nagrodach i wynagradzaniu. Kwestie wynagrodzeń są regulowane zgodnie z przepisami prawa pracy. Tym samym mają prawo do dość swobodnego kształtowania płac i ich składników.
Podstawa prawna
Art. 1 ust. 2 pkt 2, art. 30 ust. 1, art. 91c ust. 1 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2006 r.nr 97, poz. 674 z późn. zm.).
Opisana sytuacja należy do indywidualnych spraw wynikających ze stosunku pracy pomiędzy pracownikiem a pracodawcą. Decyzje o zatrudnieniu nauczyciela podejmuje dyrektor szkoły, który zgodnie z przepisami jest kierownikiem zakładu pracy (szkoły) i wykonuje czynności pracodawcy. Gdy nauczyciel pracuje na stanowiskach o różnym tygodniowym obowiązkowym wymiarze godzin (pensum) – nauczyciel internatu 30 godzin, nauczyciel przedmiotu – 18 godzin, takiemu nauczycielowi organ prowadzący szkołę lub placówkę określa tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć, tzn. ustala pensum, a jego wynagrodzenie wyliczane jest zgodnie z ogólnymi zasadami wynagradzania nauczycieli. Dopiero godziny przydzielone ponad tak określone pensum są godzinami ponadwymiarowymi. Liczba tych godzin nie może przekroczyć bez zgody nauczyciela 1/4 jego tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć (pensum), a za zgodą nauczyciela godzin tych nie może być więcej niż 1/2 jego tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć (pensum). Za pracę w tych godzinach nauczyciel otrzymuje wynagrodzenie według stawki zaszeregowania.