Nauczyciele są jedyną grupą zawodową, która może korzystać z przywileju przechodzenia na emerytury na trzy różne sposoby. Osoby wykonujące ten zawód mogą bowiem zakończyć aktywność zawodową na podstawie Karty nauczyciela, pobierać emerytury pomostowe lub świadczenia kompensacyjne. Te ostatnie są rodzajem wcześniejszej emerytury, przyznawanej po spełnieniu wymogów ustawowych.
Okres pobierania świadczenia kompensacyjnego / DGP

Miejsce pracy

Prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego mogą uzyskać nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy pedagogiczni zatrudnieni w:
●publicznych i niepublicznych przedszkolach,
●szkołach publicznych i niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych,
●placówkach kształcenia ustawicznego,
●młodzieżowych ośrodkach wychowawczych,
●młodzieżowych ośrodkach socjoterapii,
●specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych,
●specjalnych ośrodkach wychowawczych dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania,
●ośrodkach umożliwiających dzieciom i młodzieży upośledzonym umysłowo w stopniu głębokim udział w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych, organizowanych zgodnie z odrębnymi przepisami, a także dzieciom i młodzieży z upośledzeniem umysłowym z niepełnosprawnościami sprzężonymi, realizację odpowiednio: obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego dziecka w wieku 6 lat,
●placówkach zapewniających opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania.
Ze świadczeń kompensacyjnych mogą także skorzystać szkolni bibliotekarze i pedagodzy. W przypadku tego rodzaju wsparcia najważniejsze jest bowiem miejsce pracy. Prawo do nich mają wyłącznie osoby, które były zatrudnione na podstawie umowy o pracę na stanowisku nauczyciela. Jeśli więc po ustaniu tego stosunku, a jeszcze przed zgłoszeniem wniosku zainteresowany podjął inne zatrudnienie lub działalność gospodarczą, nie ma prawa do świadczenia. Z kolei nie będzie mieć problemów z jego otrzymaniem nauczyciel czy wychowawca, który po zakończeniu zatrudnienia w szkole, aż do czasu zgłoszenia wniosku o to świadczenie w ZUS, ani nie pracował, ani nie prowadził firmy.

Wymagany wiek

Świadczenie kompensacyjne przysługuje nauczycielom, którzy łącznie spełnili następujące warunki:
●posiadają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 30 lat, w tym co najmniej 20 lat wykonywania pracy nauczycielskiej,
●byli zatrudnieni w szkołach, przedszkolach lub placówkach w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć,
●zwolnili się z pracy,
●osiągnęli wiek wymagany przez ustawę.
Nauczyciel ubiegający się o takie świadczenie musi spełnić te warunki najpóźniej na dzień rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy. Co ważne jednym z kryteriów jego przyznawania jest wiek emerytalny. System został tak skonstruowany, że uprawnienia do świadczenia kompensacyjnego można uzyskać wyłącznie do końca grudnia 2032 r. Nauczyciele, którzy do 31 grudnia 2032 r. nie ukończą wieku 59 lat (kobiety) lub 64 lat (mężczyźni), nie będą mogli nabyć prawa do niego. Uzyskają oni prawo do emerytury po ukończeniu 67 lat.

KROK PO KROKU

1 Rozwiązanie stosunku pracy

Świadczenie kompensacyjne może zostać przyznane nauczycielowi, który rozwiązał na swój wniosek stosunek pracy nauczycielskiej. Warunek ten będzie spełniony także wówczas, gdy stosunek ten został rozwiązany na podstawie złożonego przez niego wypowiedzenia, jak również wówczas gdy został rozwiązany wprawdzie na podstawie porozumienia stron, ale wniosek o rozwiązanie złożył nauczyciel.

2 Złożenie dokumentów do ZUS

Wniosek o świadczenie kompensacyjne powinien zawierać wskazanie rodzaju wsparcia, o które ubiega się dana osoba. Do wniosku musi być dołączona dokumentacja potwierdzająca okresy składkowe i nieskładkowe oraz zatrudnienie w placówkach publicznych i niepublicznych, takich jak szkoły, przedszkola, placówki szkolenia ustawicznego oraz pozostałych placówkach określonych w ustawie o systemie oświaty, oraz świadectwo pracy potwierdzające zakończenie zatrudnienia z ostatnim pracodawcą.

3 Ustalenie wysokości wypłat

Świadczenie obliczane jest według nowych zasad, tzn. stanowi równowartość kwoty wynikającej z podzielenia sumy zwaloryzowanego kapitału początkowego i składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego od 1 stycznia 1999 r. przez średnie dalsze trwanie życia dla osoby w wieku powszechnym. ZUS na podjęcie decyzji o wypłacie ma 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej – w danej sprawie – do podjęcia decyzji.

4 Wypłata świadczenia

Świadczenie kompensacyjne wypłaca ZUS właściwy ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy, poczynając od dnia powstania do niego prawa, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszony został wniosek.

Przekazuje się je za miesiące kalendarzowe w terminach i na zasadach przewidzianych dla wypłaty emerytur za pośrednictwem osób prawnych prowadzących działalność w zakresie doręczania świadczeń (np. poczty).

PRZYKŁADY

1 Czy okres pracy na 1/3 etatu zostanie uwzględniony przy ustaleniu świadczenia

Nauczycielka języka angielskiego została przyjęta do pracy w niepublicznym przedszkolu na 1/3 etatu. Czy ten okres zatrudnienia zostanie jej uwzględniony przy ustalaniu prawa do świadczenia kompensacyjnego?

Nie. Warunkiem nabycia prawa do świadczenia kompensacyjnego jest posiadanie co najmniej 20-letniego okresu pracy nauczycielskiej wykonywanej w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć. Przy ustalaniu tego stażu nie jest więc możliwe uwzględnienie okresów wykonywania takich obowiązków np. w 1/3 czy 1/4 obowiązkowego wymiaru zajęć. Mogą być one uwzględnione przy ustalaniu 30-letniego okresu składkowego i nieskładkowego, o ile miały miejsce po 14 listopada 1991 r.

Przy ustalaniu wymaganego do przyznania świadczenia kompensacyjnego stażu pracy nauczycielskiej nie uwzględnia się czasu niewykonywania pracy, za który nauczyciel otrzymał wynagrodzenie lub świadczenie z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Wliczeniu nie podlegają więc okresy niezdolności do pracy, za które zostało wypłacone wynagrodzenie, zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne, zasiłek opiekuńczy lub macierzyński.

Nie zostanie uwzględniony przy obliczaniu stażu także czas niewykonywania obowiązków, za który nauczycielowi wypłacono wynagrodzenie za usprawiedliwioną nieobecność w pracy, np. z powodu choroby, a w odniesieniu do wynagrodzenia wypłaconego nauczycielowi w czasie urlopu macierzyńskiego – za okres od 15 listopada 1991 r. do 31 lipca 1992 r.

Tak samo zostanie potraktowany urlop dla poratowania zdrowia, szkoleniowy oraz ten w celu dalszego kształcenia się. Nie zwiększy stażu ubezpieczeniowego także pozostawanie w stanie nieczynnym. Przy ustalaniu 20-letniego stażu nie uwzględnia się również okresów urlopu wychowawczego, bezpłatnego oraz służby wojskowej.

2 Czy podniesienie wieku emerytalnego będzie mieć negatywne konsekwencje dla nauczycieli

Nauczycielka zatrudniona w szkole podstawowej z racji swojego wieku będzie jeszcze musiała pracować do końca przyszłego roku. Dopiero wtedy spełni bowiem wymagania stażowe oraz ukończy 55 lat, które są podstawą do ubiegania się o wspomniane świadczenie. Czy nie będzie musiała jednak wrócić do pracy po ukończeniu 60. roku życia, skoro ogólna zasada jest taka, że kobiety z jej rocznika mają pracować do 62 lat?

Nie. Co prawda od 1 stycznia 2013 r. wiek emerytalny zarówno kobiet, jak i mężczyzn jest systematycznie podnoszony o jeden miesiąc co kwartał, ale wobec nauczycieli przechodzących na świadczenia kompensacyjne zastosowano specjalne rozwiązania, aby nie dochodziło do sytuacji, że po ukończeniu starego, powszechnego wieku emerytalnego nie pozostawali oni bez środków do życia. Reforma emerytalna zakłada, że osoby ubiegające się o powszechne świadczenie będą pracować do ukończenia 67 lat (kobiety począwszy od 2040 r., zaś mężczyźni od 2020 r.).

Jednak o ile pracownicy czy właściciele firm będą obowiązkowo wykonywać obowiązki dłużej, to nauczyciele nadal mogą korzystać z możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej.

Taką gwarancję zawiera ustawa z 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2012 r., poz. 637). Wprowadza bowiem zmianę do ustawy z 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (Dz.U. nr 97, poz. 800 z późn. zm.), która umożliwia pobieranie takich wpłat do czasu osiągnięcia wieku uprawniającego do emerytury z systemu powszechnego. W praktyce to oznacza, że duża grupa nauczycieli będzie takie świadczenie pobierać dłużej o nawet 7 lat.

Podstawa prawna

Ustawa z 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (Dz.U. nr 97, poz. 800 z późn. zm.).