Prawie 87 proc. uczniów regularnie korzysta z urządzeń mobilnych, wielu ich nadużywa. To problem, z którym mierzą się dziś nie tylko rodzice, lecz także placówki oświatowe. Okazuje się, że można temu zaradzić. Pokazuje to nasz lider dobrych praktyk – Gdynia
Dziś trzecia część cyklu „Perły Samorządu 2019. Liderzy dobrych praktyk”, w której prezentujemy rozwiązania wdrożone przez liderów dobrych praktyk i inne gminy wyróżnione w siódmym rankingu DGP.
– Warto wdrażać nowe technologie i wykorzystywać je np. do rozwoju miasta czy poprawy jakości życia mieszkańców. Ale równie ważna jest edukacja młodego pokolenia, nauczenie go właściwego korzystania z mediów cyfrowych. Wtedy nie ma kłopotów z ich nadużywaniem czy uzależnieniami – tłumaczy dr Maciej Dębski z Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu w Gdańsku i prezes fundacji „Dbam o mój z@sięg”. To on stoi za „Fonolandią”, czyli programem profilaktycznym, który uczy, jak bezpiecznie poruszać się w cyfrowym świecie. Jest on skierowany zarówno do dzieci oraz ich rodziców, jak i do placówek oświatowych. Gdynia jako pierwsze miasto w Polsce zdecydowała się na wprowadzenie go systemowo – we wszystkich publicznych przedszkolach i podstawówkach. Od listopada 2018 r. realizuje go przynajmniej jedna klasa czy grupa z danej placówki. Za cały projekt odpowiadają wspólnie fundacja i wydziały edukacji oraz polityki rodzinnej gdyńskiego magistratu. [ramka 1]

Ramka 1

Koszty samorządu
Łączny koszt szkoleń dotyczących „Fonolandii” (usługa szkoleniowa wraz z dostarczeniem materiałów edukacyjnych – zestaw dla uczestnika zawierał 30 sztuk zeszytów ćwiczeń dla uczniów/przedszkolaków + komplet materiałów dla nauczyciela) to 86 980 zł brutto.
Szkolenia odbyły się w 2018 r. – dwa razy w listopadzie i raz w grudniu. Łącznie objęto nimi 102 nauczycieli.
Źródło: Wydział Polityki Rodzinnej Urzędu Miasta Gdynia

Jak do tego doszło

Samorząd najpierw zaangażował się w program przeciwdziałania cyberprzemocy, a potem w badania dotyczące fonoholizmu wśród dzieci. Chodzi o zaburzenie behawioralne polegające na nałogowym używaniu telefonu komórkowego. Można o nim mówić wtedy, gdy bez dostępu do smartfonu ktoś nie jest w stanie normalnie funkcjonować. Dzięki dofinansowaniu z budżetu miasta powstał raport „Nałogowe korzystanie z telefonów komórkowych”. Zrealizowano go na podstawie wyników ogólnopolskich badań przeprowadzonych wśród 22 tys. osób między 12. a 18. rokiem życia oraz prawie 3,5 tys. nauczycieli. [ramka 2] Po diagnozie przyszedł czas na konkretne działania, czyli opracowanie metody, dzięki której dzieci w najłatwiejszy sposób dowiedzą się, jak właściwie, czyli odpowiedzialnie i bezpiecznie, korzystać z nowych technologii i urządzeń ekranowych. Do tej pory, jak wykazała kontrola NIK (raport „Przeciwdziałanie e-uzależnieniu dzieci i młodzieży” z 2016 r.), w szkołach nie było żadnych programów dotyczący tego zagadnienia. Opracowaniem go zajęła się fundacja „Dbam o mój z@sięg”.

Ramka 2

To pokazały badania
• Systematyczne korzystanie z własnego telefonu komórkowego rozpoczyna się przeciętnie w wieku 10 lat; w dużych aglomeracjach nawet wcześniej, ok. 7. roku życia.
• Z urządzeń mobilnych korzystają regularnie prawie wszyscy uczniowie (86,6 proc.).
• Zdecydowana większość wykorzystywanych urządzeń ma bezpośredni dostęp do internetu (92 proc.).
• Połowa badanych uczniów używała smartfonu czy telefonu z taką samą częstotliwością w dni szkolne, co w weekendy.
• 85 proc. badanych korzystało z urządzeń mobilnych przynajmniej raz dziennie; 35 proc. kilkadziesiąt razy dziennie.
• 87,9 proc. uczniów miało konto na przynajmniej jednym portalu społecznościowym.
• 35 proc. badanych przyznało, że korzystając z portali społecznościowych, do grona swoich znajomych zaprasza osoby, których w ogóle nie zna.

Na czym to polega

Celem jest nauka poprzez zabawę. Wprowadzenie dzieci w świat mediów cyfrowych, pokazanie jego pozytywnych i negatywnych stron, ale bez straszenia. „Fonolandia” to zestaw pomocy dydaktycznych dla nauczycieli i rodziców, m.in. przewodniki, poradnik, gry, plakaty. Są one umieszczone w specjalnym pudełku. Do tego dochodzą zeszyty ćwiczeń dostosowane do potrzeb edukacyjnych dzieci w różnym wieku. Gdynia kupiła sto kompletów i przekazała do swoich placówek oświatowych. Do tego każdy nauczyciel, który otrzymał pudełko, dostał zeszyty ćwiczeń dla tylu podopiecznych, ilu ma w klasie czy oddziale przedszkolnym. Program jest skierowany do pięcio-, sześciolatków i uczniów pierwszych trzech klas. Dzięki materiałom nauczyciel może przeprowadzić 15 lekcji o szeroko rozumianej odpowiedzialności cyfrowej. Co ważne, raz zakupione pudełka mogą służyć kolejnym uczniom, konieczne staje się jedynie zakupienie nowych ćwiczeń. Według Macieja Dębskiego Gdynia planuje kupno kolejnych zestawów, by z programu mogło korzystać jeszcze więcej dzieci. Projektem zainteresowane są też inne miasta, m.in. Warszawa czy Wrocław.
Oprócz przygotowania pomocy dydaktycznych fundacja przeszkoliła 120 pedagogów. – Przeprowadziliśmy w sumie trzy całodzienne szkolenia. W każdym uczestniczyło ok. 40 osób – mówi dr Maciej Dębski. – W zasadzie z tych pomocy można korzystać bez szkoleń, ale wychodzimy z założenia, że jeśli ktoś nie wie o nowych technologiach nic, to lepiej, by otrzymał wiedzę od specjalistów, niż radził dzieciom trzymanie się od nich z daleka – wyjaśnia. Zaznacza, że dziś media cyfrowe i urządzenia mobilne są obecne w codziennym życiu. – Jeśli wykorzystuje się je świadomie, to pomagają w pracy i nauce, dostarczają informacji i rozrywki, służą do komunikacji. Ale używane w niewłaściwy sposób mogą się stać realnym zagrożeniem – mówi dr Dębski.

Nadużywanie mediów cyfrowych

Według ekspertów uzależnienie od dostępu do telefonu czy internetu jest podobne do innych. Może polegać na nałogowym graniu w gry, kupowaniu w sklepach internetowych, nieustannym przeglądaniu stron internetowych czy korzystaniu z portali społecznościowych. Skutkiem jest niepokój i lęk związany z brakiem dostępu do urządzenia, zaniedbywanie obowiązków szkolnych czy rodzinnych, brak koncentracji, drażliwość, czasem agresja. Nałóg wymaga leczenia, czyli najczęściej pracy z psychologiem.