Subskrybuj nas na Youtube
Pracownikom sfery budżetowej przysługuje specjalny przywilej płacowy. Jest nim prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego, zwanego potocznie trzynastką. Nauczycielom szkół publicznych trzynastka przysługuje na podstawie art. 48 ustawy z 26 stycznia 1982 r. ‒ Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 967; dalej: KN).
Przepis ten nie określa branżowych warunków i zasad wypłacania tego świadczenia, ale odwołuje się do regulacji dotyczących innych pracowników sektora publicznego, zawartych w ustawie z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1872; dalej: u.d.w.r.).
Przy ustalaniu prawa i wysokości trzynastki stosuje się reguły wynikające z u.d.w.r. Jest ona składnikiem płacy nauczycieli w rozumieniu definicji zawartej w art. 30 ust. 1 KN, a zatem bilansuje się w średnim wynagrodzeniu (o którym mowa w art. 30 ust. 3 KN) w roku, w którym jest wypłacane.
Ramka 1.Najważniejsze zasady
• Przepracowane miesiące w różnych szkołach nie podlegają zsumowaniu (prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego ustala się tu odrębnie dla każdego stosunku pracy).
• Zsumowaniu podlegają miesiące przepracowane w szkole w danym roku, nawet jeśli nie będą to miesiące kalendarzowe następujące po sobie (u.d.w.r. nie narzuca obowiązku ciągłego okresu zatrudnienia).
• Prawo do trzynastki nie zależy od wymiaru zatrudnienia, warunkiem nabycia do niej prawa jest umowa o pracę.
• Nauczycielowi, który pracuje jednocześnie w kilku szkołach i w każdej z nich przepracował wymagany okres, przysługuje proporcjonalne dodatkowe wynagrodzenie roczne w każdym miejscu pracy.
Trzynastka w pełnej wysokości przysługuje po przepracowaniu w danej placówce całego roku kalendarzowego. W kwocie proporcjonalnej do czasu pracy należy się nauczycielowi, pod warunkiem że okres ten będzie wynosił co najmniej pół roku. Nowo zatrudnieni tego wymogu nie byliby w stanie spełnić, bo początek roku szkolnego rozpoczyna się na cztery miesiące przed końcem danego roku. Ustawodawca przewidział specjalny przywilej dla tej grupy zatrudnionych. Otóż zwolnieni są oni z zasady co najmniej półrocznej pracy. Z tym że nawiązanie stosunku pracy z nauczycielem w trakcie roku kalendarzowego musi być zgodne z organizacją pracy szkoły. To ostatnie pojęcie nie zostało niestety zdefiniowane w żadnej ustawie, przez co powstaje dużo wątpliwości. Najczęściej uważa się, że zatrudnienie „zgodnie z organizacją pracy szkoły” ma miejsce wtedy, gdy nastąpi 1 września. Pojęcie to utożsamia się bowiem z definicją roku szkolnego. Zaczyna się on 1 września, a kończy 31 sierpnia. Problem może powstać wówczas, gdy rok szkolny rozpocznie się w innym terminie niż 1 września. Tak było w ubiegłym roku, bo inauguracja roku szkolnego 2018/2019 miała miejsce 3 września. Według otrzymanego przez redakcję stanowiska Ministerstwa Edukacji Narodowej nauczyciele zatrudnieni 3 września uzyskali prawo do trzynastki za 2018 r. w wysokości proporcjonalnej do przepracowanego okresu.
Nabycie prawa
Z art. 2 u.d.w.r. wynika, że trzynastka przysługuje nauczycielowi w wysokości pełnej lub proporcjonalnej. Trzynastkę w pełnej wysokości nauczyciel nabywa, jeżeli przepracował w danej szkole cały rok kalendarzowy. Jeżeli zaś nie przepracował całego roku w jednej placówce, to przysługuje mu wówczas dodatkowe wynagrodzenie roczne w proporcjonalnej wysokości. Pod warunkiem, że ten okres pracy wynosi co najmniej sześć miesięcy.
Od tego wymogu, czyli przepracowania co najmniej sześciu miesięcy, art. 2 ust. 3 u.d.w.r. przewiduje długi katalog wyjątków. [ramka 2] Lista tych wyłączeń jest wyczerpująca. Sąd Najwyższy w uchwale z 7 lipca 2011 r. (sygn. akt III PZP 3/11) wskazał, że u.d.w.r. przewiduje dwa rodzaje wyjątków od tego wymagania. Pierwsza ich grupa dotyczy sytuacji, gdy nieprzepracowanie co najmniej sześciu miesięcy w danym roku kalendarzowym jest spowodowane zbyt wczesnym zakończeniem lub zbyt późnym rozpoczęciem pracy w tym roku, a przyczyny tego stanu rzeczy ustawodawca uznał za społecznie uzasadnione (art. 2 ust. 3 pkt 1‒5 oraz 7). Druga grupa wyjątków (art. 2 ust. 3 pkt 6) dotyczy urlopowych przerw w wykonywaniu pracy, a więc sytuacji, gdy pracownik pozostaje w stosunku pracy, lecz obowiązek wykonywania pracy został zawieszony.
