Bez zgody rady wójt może lokować wolne środki w papiery skarbowe i obligacje JST

ODPOWIEDŹ: Wójt gminy może samodzielnie (bez uchwały rady gminy) podejmować decyzje o lokowaniu w trakcie roku budżetowego wolnych środków w skarbowe papiery wartościowe lub obligacje emitowane przez jednostki samorządu terytorialnego.

Art. 48 ustawy o finansach publicznych: jak JST może inwestować wolne środki

Zacznijmy od analizy przepisów, o których mowa w pytaniu. Z art. 48 ust. 1 ustawy o finansach publicznych (dalej: u.f.p.) wynika m.in., że jednostki sektora finansów publicznych, o których mowa w art. 9 pkt 2, 8 i 11 (czyli m.in. jednostki samorządu terytorialnego), mogą dokonywać lokat wolnych środków, z wyjątkiem środków pochodzących z dotacji z budżetu:

1) w skarbowych papierach wartościowych;
2) w obligacjach emitowanych przez jednostki samorządu terytorialnego;
3) na rachunkach bankowych w bankach mających siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
4) w formie depozytu u ministra finansów.

Z kolei w art. 48 ust. 3 u.f.p. zdefiniowano wolne środki jako „wolne środki jednostki sektora finansów publicznych znajdujące się w jej dyspozycji, które nie są wydatkowane w określonym dniu na wykonywanie zadań oraz funkcjonowanie danej jednostki”.

Jakie regulacje zawiera art. 264 ust. 3 ustawy o finansach publicznych

W myśl drugiego z wymienionych w pytaniu przepisów, tj. art. 264 ust. 3 u.f.p., organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego może upoważnić zarząd jednostki samorządu terytorialnego do lokowania wolnych środków budżetowych na rachunkach w innych bankach lub w formie depozytu u ministra finansów.

W doktrynie [P. Walczak (red.), „Ustawa o finansach publicznych. Komentarz dla jednostek samorządowych”, wyd. 2, 2021 r.] akcentuje się m.in.: „Przepis art. 264 u.f.p. określa kompetencje organów jednostek samorządu terytorialnego w zakresie lokowania czasowo wolnych środków budżetu. Organ wykonawczy – zarząd JST – może swobodnie je lokować, ale w banku wybranym do prowadzenia bankowej obsługi budżetu JST. Ponadto zarząd JST może je lokować w innych bankach (oczywiście tylko tych posiadających siedzibę na terytorium RP) oraz w formie depozytu u MF, lecz dopiero wtedy, kiedy organ stanowiący JST (rada, sejmik, zgromadzenie) udzieli zarządowi takiego upoważnienia”.Autorzy przywołanego komentarza do ustawy podkreślili ponadto, że „forma udzielanego zarządowi przez organ stanowiący upoważnienia do lokowania wolnych środków budżetowych na rachunkach w innych bankach lub w formie depozytu u MF może być dwojaka.

Uwaga! W zależności od miejsca jego udzielenia, upoważnienie może mieć postać odrębnej uchwały organu stanowiącego JST lub może wchodzić w zakres regulacji objętej uchwałą podejmowaną w sprawie uchwały budżetowej JST. Omawiany przepis art. 264 u.f.p. nie nakazuje zawarcia przedmiotowego upoważnienia w uchwale budżetowej JST”.

Kiedy zarząd JST potrzebuje zgody rady na lokowanie wolnych środków

Co istotne, należy zauważyć, że art. 48 u.f.p. ustawodawca umieścił w rozdziale dotyczącym ogólnych zasad gospodarki finansowej, zaś art. 264 tej ustawy jest w rozdziale ustalającym zasady wykonywania budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Wzajemna zależność pomiędzy tymi przepisami powinna być interpretowana z zachowaniem zasady spójności. W konsekwencji należy uznać, że do lokowania wspomnianych wolnych środków wójt gminy będzie musiał posiadać zgodę uchwały rady gminy tylko w zakresie sposobów lokowania objętych art. 48 u.f.p., tj.:

• na rachunkach w innych bankach lub
• w formie depozytu u ministra finansów.

Z kolei w zakresie pozostałych dwóch form lokowania środków określonych w art. 48 u.f.p., organ wykonawczy, czyli wójt gminy, ma samodzielne uprawnienie, które zgody rady gminy nie wymaga. Może więc zadecydować samodzielnie.

RIO potwierdza: nie zawsze jest potrzebna zgoda rady na lokowanie wolnych środków

Powyższa interpretacja przepisów została potwierdzona w stanowisku Regionalnej Izby Obrachunkowej w Łodzi z 11 czerwca 2025 r. (znak WA 4120–27/2025-w). W piśmie tym RIO przytoczyła argumentację jednostki samorządowej. Izba zgodziła się z przytoczoną przez gminę wykładnią, że art. 48 u.f.p. ma charakter podstawowy, a konkretne przypadki lokowania środków określa art. 264 ust. 3 u.f.p.

Oznacza to, że tylko wskazane w tym właśnie przepisie operacje lokowania wymagają udzielenia stosownego upoważnienia przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego. Natomiast pozostałe dyspozycje dotyczące lokowania wolnych środków w instrumentach wskazanych w art. 48 ust. 1 u.f.p., wobec braku wskazania w ustawie wymogu uzyskania stosownego upoważnienia – stanowią uprawnienia wchodzące w zakres przynależny organowi wykonawczemu jednostki samorządu terytorialnego (obejmujący przede wszystkim wykonywanie budżetu, co wynika z art. 247 u.f.p.). Dodatkowo RIO podkreśliła, że ustawodawca w art. 264 ust. 3 u.f.p. wskazał na konieczność uzyskania upoważnienia w przypadku dwóch z czterech form lokowania wolnych środków wskazanych w art. 48 ustawy, a mianowicie:

• na rachunkach w innych bankach lub
• w formie depozytu u ministra finansów.

Podsumowując: w aktualnym stanie prawnym wójt gminy może, bez upoważnienia rady gminy, lokować w trakcie roku budżetowego wolne środki – z wyjątkiem środków pochodzących z dotacji z budżetu – w skarbowe papiery wartościowe lub obligacje emitowane przez jednostki samorządu terytorialnego. ©℗