TEZA: Szczególnie uzasadnione przypadki odwołania powinny być rozumiane wąsko i oznaczać takie sytuacje, w których nie jest możliwe spełnianie przez nauczyciela funkcji kierowniczej, a konieczność natychmiastowego zwolnienia zachodzi ze względu na zagrożenie interesu publicznego.
/>
Sygn. akt I OSK 1149/16
WYROK NACZELNEGO SĄDU ADMINISTRACYJNEGO Z 1 WRZEŚNIA 2016 R.
STAN FAKTYCZNY
Wojewoda rozstrzygnięciem nadzorczym stwierdził nieważność uchwały zarządu powiatu w sprawie odwołania bez wypowiedzenia ze stanowiska dyrektora zespołu placówek resocjalizacyjno-wychowawczych. Jego zdaniem uchwała była niezgodna z ustawą z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 2156 ze zm.), gdyż w jej uzasadnieniu niedostatecznie wykazano, że zachodził szczególnie uzasadniony przypadek, o którym mowa w ustawie i orzecznictwie sądów administracyjnych. Zarząd powiatu jako podstawę odwołania wskazał m.in. przydzielenie przez dyrektora samemu sobie godzin ponadwymiarowych, których liczba wykazana do wypłaty wynagrodzenia znacznie przekraczała 1/2 tygodniowego wymiaru zajęć, nieuchwalenie przez radę pedagogiczną przez 10 miesięcy aktualizacji statutu zespołu, naruszenie przepisów oświatowego prawa pracy w zakresie zatrudnienia nauczycieli oraz przyznawania im świadczeń wynikających z nawiązanego stosunku pracy. Zdaniem wojewody art. 38 ust. 1 pkt 2 ww. ustawy stanowiący podstawę wydania uchwały tworzy pewnego rodzaju gwarancję dla stabilności stosunku zatrudnienia nauczycieli. Za przypadki szczególnie uzasadnione należy zdaniem wojewody uznać sytuacje, w których łącznie zdarzenia miały charakter zupełnie wyjątkowy, charakter niedopełnienia przez nauczyciela – dyrektora szkoły obowiązków lub naruszenia uprawnień określonych prawem, stwierdzone uchybienia są tego rodzaju, że powodują destabilizację w realizacji funkcji szkoły oraz konieczne jest natychmiastowe zaprzestanie wykonywania funkcji dyrektora. Dopiero zaistnienie tak rozumianego, szczególnie uzasadnionego przypadku upoważnia organ prowadzący szkołę, po zasięgnięciu opinii kuratora oświaty, do odwołania nauczyciela ze stanowiska kierowniczego bez wypowiedzenia. Wojewoda dodał też, że negatywna ocena działalności dyrektora w zakresie gospodarki finansowej szkoły lub innych zaniedbań dotyczących organizacji pracy szkoły, zwłaszcza odmienna koncepcja prowadzenia placówki oświatowej czy też konflikt z organem prowadzącym lub współpracownikami, nie mieszczą się w pojęciu szczególnie uzasadnionych przypadków. Powiat nie zgodził się z tym i złożył skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu. Jego zdaniem przepis nie definiuje pojęcia szczególnie uzasadnionego przypadku ani nie zawiera katalogu przypadków mogących uzasadniać natychmiastowe odwołanie z funkcji dyrektora. Powinna to być ocena konkretnego przypadku pozostawiona organowi, który powołał dyrektora. Warto dodać, że kurator oświaty wydał negatywną opinię dla dyrektora, która wskazywała m.in. na nieskuteczne działania wobec zatrudnionych pracowników, nierzetelnie sporządzoną dokumentację wychowawczo-opiekuńczą oraz dezorganizację pracy placówki w zakresie jej oddziaływania na wychowanków.
WSA oddalił skargę i stwierdził, że określenie „przypadki szczególnie uzasadnione” jest pojęciem ogólnym, niedookreślonym, swoistą klauzulą generalną, która powinna być interpretowana wąsko. W orzecznictwie przyjmuje się, że przepis ten stanowi wyjątek od zasady stabilności stosunku zatrudnienia, a zatem jego wykładnia rozszerzająca jest niedopuszczalna. Wskazać też można, że zaniedbania w zakresie rachunkowości nie mogą stanowić „przypadku uzasadnionego” w rozumieniu art. 38 ust. 1 pkt 2 ustawy. Takiego przypadku nie mogą stanowić także uchybienia w zakresie organizacji pracy szkoły.
Sprawa trafiła do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Zarząd powiatu argumentował, że okoliczności stanowiące podstawę odwołania dyrektora znalazły swój wyraz w uzasadnieniu uchwały będącej przedmiotem rozstrzygnięcia. Wskazywało ono na naruszanie i lekceważenie przez dyrektora przepisów prawa oświatowego, pracy i o finansach publicznych. Natomiast zarząd powiatu, będąc odpowiedzialny za realizację zadań publicznych przez prowadzoną placówkę oświatową, jest zobowiązany dbać o to, by stanowisko dyrektora jednostki oświatowej powierzone było osobie kompetentnej. NSA podzielił jednak stanowisko niższej instancji i oddalił kasację.
UZASADNIENIE
Zdaniem sądu w sprawie nie wykazano takiego rodzaju uchybień, które wymagałyby natychmiastowego przerwania wykonywania funkcji dyrektora. Funkcjonowanie szkoły do czasu wydania przez zarząd powiatu uchwały wskazuje, że mimo wykazanych w uzasadnieniu niedociągnięć, nie było podstaw do zastosowania trybu nadzwyczajnego odwołania nauczyciela bez wypowiedzenia ze stanowiska kierowniczego w czasie roku szkolnego. Nawet gdyby się zgodzić, że dyrektor w okresie sprawowania swej funkcji dopuścił się wszystkich uchybień zarzucanych mu przez zarząd, to i tak nie można przyjąć, iż którekolwiek z tych naruszeń lub wszystkie one łącznie stanowią przypadek szczególnie uzasadniony w rozumieniu art. 38 ust. 1 pkt 2 ustawy o systemie oświaty. NSA był zdania, że szczególnie uzasadnione przypadki powinny być rozumiane wąsko i oznaczać takie sytuacje, w których nie jest możliwe spełnianie przez nauczyciela funkcji kierowniczej, konieczność natychmiastowego przerwania jego czynności zachodzi ze względu na zagrożenie interesu publicznego (wyrok WSA we Wrocławiu z 27 marca 2009 r., sygn. akt IV SA/Wr 49/09), naruszenie prawa przez dyrektora musi być na tyle istotne, iż nie pozwala na dalsze wykonywanie obowiązków przez daną osobę, a stwierdzone uchybienia w pracy dyrektora mogą prowadzić do destabilizacji funkcjonowania szkoły.