Kluby samopomocy utworzą także gminy. A podczas niebezpiecznej pracy w terenie policjant zapewni asystę pracownikowi ośrodka pomocy społecznej
Doprecyzowanie wielu istotnych kwestii związanych z funkcjonowaniem systemu wspierania osób znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej i dochodowej przewiduje ustawa z 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej (Dz.U. poz. 1310). Wejście w życie poszczególnych zmian zostało rozłożone w czasie, ale pierwsze w nich zaczną obowiązywać już od 5 października br.
Bezpieczne wywiady
Dotyczy to m.in. tych przepisów nowelizacji, które dotyczą pracowników socjalnych. W odpowiedzi na zagrożenia przemocą fizyczną i psychiczną ze strony osób, z którymi spotykają się w ramach codziennej pracy, wprowadzone zostały dodatkowe środki mające zwiększyć ich bezpieczeństwo. Po pierwsze, przy przeprowadzaniu rodzinnego wywiadu środowiskowego oraz świadczeniu pracy socjalnej w terenie będzie mógł uczestniczyć inny pracownik socjalny. Po drugie, wspomniane czynności będą mogły się odbywać w asyście policjanta. Z wnioskiem o wsparcie obecnością funkcjonariusza będzie mógł wystąpić kierownik ośrodka pomocy społecznej – na wniosek pracownika lub z własnej inicjatywy – do właściwego miejscowo komendanta policji. Ten zaś będzie zobowiązany do zapewnienia takiej asysty.
– Do tej pory kwestia wspierania pracowników socjalnych była przedmiotem wzajemnych uzgodnień. Dlatego dobrze, że sposób postępowania w takich sytuacjach będzie wynikać wprost z przepisów – mówi Kazimierz Wosiek, dyrektor Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w Ostródzie.
Do ustawy zostało też wpisane nowe narzędzie, które pracownik ośrodka będzie mógł wykorzystywać w ramach pracy socjalnej, a mianowicie projekt socjalny. Pod tą nazwą kryje się zespół działań mających na celu poprawę sytuacji życiowej osób i rodzin, a także grup zagrożonych ubóstwem, marginalizacją i wykluczeniem społecznym. Dodatkowo w związku z tą zmianą zakres zadań własnych gminy o charakterze nieobowiązkowym został poszerzony o opracowywanie oraz realizację projektów socjalnych. Nowelizacja uszczegóławia też przepisy dotyczące superwizji pracy socjalnej. Ma to być specjalny rodzaj poradnictwa zawodowego służący wzmacnianiu kompetencji pracowników, przeciwdziałaniu wypaleniu zawodowemu oraz udzielaniu wsparcia przy pokonywaniu trudnych sytuacji w pracy. Aby zagwarantować jednolite standardy jej prowadzenia, stało się konieczne określenie zasad przygotowywania osób, które będą się zajmować superwizją. Będzie się tym mogła zajmować osoba, która posiada odpowiednie wykształcenie lub doświadczenie, ukończy szkolenie i zda egzamin organizowany przez centralną komisją egzaminacyjną.
Ujednolicenie dofinansowania
Następna ważna grupa zmian przyjętych w nowelizacji dotyczy działania ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Należą do nich środowiskowe domy samopomocy (ŚDS) oraz kluby samopomocy. Ten drugi typ placówek do tej pory mogły zakładać tylko powiaty. Teraz takie prawo zyskają również gminy. Z kolei w przypadku ŚDS podwyższone zostało kryterium dochodowe, które zwalnia z odpłatności osoby uczestniczące w prowadzonych w tych placówkach zajęciach. Obecnie są one zobowiązane do wnoszenia opłaty wynoszącej 5 proc. progu obowiązującego w pomocy społecznej, o ile ich dochód przekracza 250 proc. równowartości tego kryterium. Po zmianie przepisów osoby będą zwolnione z wnoszenia należności przy dochodzie niższym od 300 proc. kryterium.
Nowelizacja likwiduje też dysproporcje w wysokości dotacji celowej przeznaczanej na jednego uczestnika ŚDS przez wojewodę. Utrzymujące się od lat zróżnicowanie w kwotach przekazywanego wsparcia z budżetu państwa było bowiem powodem problemów z pokryciem bieżących kosztów utrzymania tych placówek oraz skutkowało niskim poziomem płac dla ich pracowników (często o wysokich kwalifikacjach). Nowe zasady dotyczące finansowania ŚDS przewidują, że kwota dotacji na jedną osobę będzie wypłacana w wysokości nie niższej niż 250 proc. kryterium dochodowego z pomocy społecznej przewidzianego dla osób samotnych (dla klubów samopomocy 80 proc.). Uwzględniając to, że od 1 października na skutek weryfikacji próg wzrośnie z 542 zł do 634 zł, dotacja wyniesie 1585 zł na uczestnika. Ta stawka zacznie jednak obowiązywać dopiero od 2018 r. Do tego czasu ŚDS będą otrzymywać odpowiednio 200 proc. w 2016 r. i 230 proc. w 2017 r.
Wymogi dla placówek
Zmiany czekają też miejsca, w których jest udzielane tymczasowe schronienie, czyli ogrzewalnie, noclegownie i schroniska dla osób bezdomnych. Nowelizacja precyzuje, czym różnią się te placówki, oraz dopuszcza, aby w uzasadnionych przypadkach mogły w nich przebywać osoby pod wpływem alkoholu lub środków psychoaktywnych. Co ważne, miejsca pobytu dla bezdomnych mają być objęte jednolitymi standardami obejmującymi nie tylko warunki lokalowe, ale też świadczone usługi i kwalifikacje personelu. Zostaną one określone w rozporządzeniu ministra pracy. Zmiany dotyczące noclegowni mają wejść w życie dopiero za rok, a obecnie działające placówki będą miały 36 miesięcy na dostosowanie się do nowych standardów.
Za 12 miesięcy zaczną obowiązywać przepisy regulujące przyznawanie doraźnej lub okresowej pomocy w formie ubrania, gorącego posiłku oraz produktów żywnościowych. Wspomniane wsparcie będzie udzielane dzieciom i młodzieży oraz w sytuacji kryzysowej, zdarzenia losowego lub klęski żywiołowej, bez konieczności przeprowadzania wywiadu środowiskowego i wydawania decyzji administracyjnej.
– Nowe przepisy nie są do końca jasne w tej kwestii, ale wydaje się, że uproszczona procedura nie będzie obowiązywać w przypadku realizacji rządowego programu dożywiania – wskazuje Kazimierz Wosiek.
To oznacza, że będzie stosowana w wyjątkowych sytuacjach, gdy konieczne jest szybkie działanie i ograniczenie formalności. Mogą to być przypadki, w których np. nauczyciel widzi potrzebę przyznania posiłku głodnemu dziecku lub w wyniku kryzysowego zdarzenia na skalę masową znaczna grupa osób potrzebuje ubrania.
