Zamierzamy wzmocnić finansowanie straży pożarnych – zarówno jednostki państwowej, jak i ochotniczych działających na naszym terenie. Wójt przygotował już projekty odrębnych uchwał w tych sprawach. Dla państwowej straży ma to być dotacja na zakup specjalistycznego pojazdu za 150 tys. zł, a dla ochotniczej straży dotacja na zakup kombinezonów ochronnych za ok. 20 tys. zł. Czy podjęcie tych uchwał przez radę gminy to prawidłowe działanie?
radca prawny Marcin Nagórek
Nie ma podstaw prawnych do podejmowania odrębnych uchwał w sprawie przekazania środków finansowych jednostkom straży pożarnej zarówno ochotniczym, jak i państwowym. Takie wydatki powinny być ujęte bezpośrednio w uchwale budżetowej, zmieniającej budżet jednostki samorządu terytorialnego.
Dlaczego zmiana budżetu jest niezbędna? Aby odpowiedzieć na to pytanie trzeba odnieść się do ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej, ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej oraz pomocniczo do ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych.

Uchwały nie potrzeba

Finansowanie przez jednostki samorządu terytorialnego obu typów jednostek straży pożarnej ma odrębne podstawy normatywne. Jeśli chodzi o jednostki państwowej straży pożarnej, to odnieść się należy do art. 19a i 19b ustawy o Państwowej Straży Pożarnej (PSP). I tak, zgodnie z art. 19a koszty związane z funkcjonowaniem PSP są pokrywane z budżetu państwa. Koszty funkcjonowania PSP na obszarze powiatu są pokrywane z dotacji celowej budżetu państwa. Należy jednak zwrócić uwagę na art. 19b, w którym postanowiono, że w pokrywaniu części kosztów funkcjonowania PSP mogą uczestniczyć:
1) gmina, powiat lub samorząd województwa,
2) organizatorzy imprez masowych.
WAŻNEWydatki publiczne mogą być ponoszone na cele i w wysokościach ustalonych w uchwale budżetowej jednostki samorządu terytorialnego.
Z powyższych regulacji bez wątpienia wynika materialno-prawna podstawa do pokrywania przez gminę kosztów finansowania państwowej jednostki straży pożarnej. W art. 19g ustawy o PSP przewidziano zaś specjalny tryb przekazywania środków. Otóż środki finansowe uzyskane na zasadach określonych w art. 19b−19d ustawy o PSP zgodnie z zawartymi umowami lub porozumieniami oraz na zasadach, o których mowa w art. 4a ust. 11 pkt 1 i 4 i art. 11d ustawy o ochronie przeciwpożarowej, przez:
1) komendanta głównego PSP – są przychodami funduszu centralnego;
2) komendantów wojewódzkich PSP lub nadzorowanych przez nich komendantów powiatowych (miejskich) PSP – są przychodami funduszy wojewódzkich;
3) komendantów szkół PSP – są przychodami funduszy szkół PSP.
A to znaczy, że środki gminne powinny być przekazywane na wspomniane wyżej fundusze. Jednak powyższe ustawy, a także ustawa o finansach publicznych, nie przewidują podejmowania odrębnej uchwały w sprawie przekazania komendzie powiatowej straży pożarnej środków finansowych. Jak z tego wynika, sugerowany w pytaniu projekt uchwały byłyby więc prawnie wadliwy.
Ma to zresztą uzasadnienie także na podstawie art. 211 ust. 1, 4 i 5 oraz art. 44 ust. 1 pkt 2 ustawy o finansach publicznych. Z pierwszej grupy przepisów wynika bowiem, że budżet jednostki samorządu terytorialnego jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów tej jednostki. Podstawą gospodarki finansowej w danym roku budżetowym jest zaś uchwała budżetowa. Z kolei z art. 44 ust. 1 pkt 2 wynika, że wydatki publiczne mogą być ponoszone na cele i w wysokościach ustalonych w uchwale budżetowej jednostki samorządu terytorialnego. W kontekście ustawy o finansach publicznych przyjąć należy, że pokrywanie części kosztów funkcjonowania państwowej straży pożarnej jest wydatkiem gminy, a w konsekwencji jedynym warunkiem wykonania takiego wydatku jest wskazanie konkretnej kwoty w uchwale budżetowej.

Dla dla OSP podobnie

Jeśli zaś chodzi o jednostki ochotniczej straży pożarnej, to odnieść się należy do do art. 32 ust. 2 i 3b ustawy o ochronie przeciwpożarowej. Z ust. 2 wynika, że koszty wyposażenia, utrzymania, wyszkolenia i zapewnienia gotowości bojowej ochotniczej straży pożarnej ponosi gmina, z zastrzeżeniem art. 35 ust. 1. Z ust. 3b zaś, że jednostki samorządu terytorialnego mogą przekazywać ochotniczym strażom pożarnym środki pieniężne w formie dotacji.
Warto zauważyć, że podobnie jak w przypadku przepisów umożliwiających finansowanie jednostek PSP, tak i w przypadku dotacji dla ochotniczych straży pożarnych brak jest wyraźnego umocowania do podejmowania odrębnej uchwały w sprawie udzielenia dotacji dla takiej jednostki. Zwrócono na to również uwagę w orzecznictwie nadzorczym regionalnych izb obrachunkowych. W uchwale Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej we Wrocławiu z 25 października 2017 r. (nr 92/2017) podano np., że: „Dotacje na rzecz Ochotniczej Straży Pożarnej mogą być planowane wyłącznie w budżecie i udzielane w ramach jego wykonywania. Przyznanie dotacji na rzecz OSP w odrębnej uchwale uważać się będzie za nieważne z powodu braku podstawy prawnej takiej uchwały”. Podobnie wypowiedziało się Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Warszawie w uchwale z 4 września 2018 r. (nr 17.205.2018).
Dodatkowo, na uwagę zasługuje art. 7 Konstytucji RP, który przewiduje, że organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. W konsekwencji powyższego podjęcie sugerowanych uchwał będzie sprzeczne z prawem, kluczowe jest bowiem ujęcie środków dla straży pożarnej wyłącznie w uchwale budżetowej gminy, rzecz jasna z uwzględnieniem właściwej klasyfikacji budżetowej określonej rozporządzeniem ministra finansów w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych.
Na koniec warto dodać, że w razie przyjęcia proponowanych projektów uchwał przez radę gminy należy liczyć się z interwencją nadzorczą właściwej miejscowo regionalnej izby obrachunkowej.
Podstawa prawna
•art. 32 ust. 2 i 3b ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1372; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1593)
•art. 19a i 19b ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1499; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 2020)
•art. 44 ust. 1 pkt 2 oraz art. 211 ust. 1, 4 i 5 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 869; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 2020)
•rozporządzenie ministra finansów z 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1053; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1363)