radca prawny Marcin Nagórek
Nie ma podstaw prawnych do podejmowania odrębnych uchwał w sprawie przekazania środków finansowych jednostkom straży pożarnej zarówno ochotniczym, jak i państwowym. Takie wydatki powinny być ujęte bezpośrednio w uchwale budżetowej, zmieniającej budżet jednostki samorządu terytorialnego.
Dlaczego zmiana budżetu jest niezbędna? Aby odpowiedzieć na to pytanie trzeba odnieść się do ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej, ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej oraz pomocniczo do ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych.

Uchwały nie potrzeba

Finansowanie przez jednostki samorządu terytorialnego obu typów jednostek straży pożarnej ma odrębne podstawy normatywne. Jeśli chodzi o jednostki państwowej straży pożarnej, to odnieść się należy do art. 19a i 19b ustawy o Państwowej Straży Pożarnej (PSP). I tak, zgodnie z art. 19a koszty związane z funkcjonowaniem PSP są pokrywane z budżetu państwa. Koszty funkcjonowania PSP na obszarze powiatu są pokrywane z dotacji celowej budżetu państwa. Należy jednak zwrócić uwagę na art. 19b, w którym postanowiono, że w pokrywaniu części kosztów funkcjonowania PSP mogą uczestniczyć:
1) gmina, powiat lub samorząd województwa,
2) organizatorzy imprez masowych.
WAŻNEWydatki publiczne mogą być ponoszone na cele i w wysokościach ustalonych w uchwale budżetowej jednostki samorządu terytorialnego.
Z powyższych regulacji bez wątpienia wynika materialno-prawna podstawa do pokrywania przez gminę kosztów finansowania państwowej jednostki straży pożarnej. W art. 19g ustawy o PSP przewidziano zaś specjalny tryb przekazywania środków. Otóż środki finansowe uzyskane na zasadach określonych w art. 19b−19d ustawy o PSP zgodnie z zawartymi umowami lub porozumieniami oraz na zasadach, o których mowa w art. 4a ust. 11 pkt 1 i 4 i art. 11d ustawy o ochronie przeciwpożarowej, przez:
1) komendanta głównego PSP – są przychodami funduszu centralnego;
2) komendantów wojewódzkich PSP lub nadzorowanych przez nich komendantów powiatowych (miejskich) PSP – są przychodami funduszy wojewódzkich;
3) komendantów szkół PSP – są przychodami funduszy szkół PSP.
A to znaczy, że środki gminne powinny być przekazywane na wspomniane wyżej fundusze. Jednak powyższe ustawy, a także ustawa o finansach publicznych, nie przewidują podejmowania odrębnej uchwały w sprawie przekazania komendzie powiatowej straży pożarnej środków finansowych. Jak z tego wynika, sugerowany w pytaniu projekt uchwały byłyby więc prawnie wadliwy.
Ma to zresztą uzasadnienie także na podstawie art. 211 ust. 1, 4 i 5 oraz art. 44 ust. 1 pkt 2 ustawy o finansach publicznych. Z pierwszej grupy przepisów wynika bowiem, że budżet jednostki samorządu terytorialnego jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów tej jednostki. Podstawą gospodarki finansowej w danym roku budżetowym jest zaś uchwała budżetowa. Z kolei z art. 44 ust. 1 pkt 2 wynika, że wydatki publiczne mogą być ponoszone na cele i w wysokościach ustalonych w uchwale budżetowej jednostki samorządu terytorialnego. W kontekście ustawy o finansach publicznych przyjąć należy, że pokrywanie części kosztów funkcjonowania państwowej straży pożarnej jest wydatkiem gminy, a w konsekwencji jedynym warunkiem wykonania takiego wydatku jest wskazanie konkretnej kwoty w uchwale budżetowej.

Dla dla OSP podobnie

Jeśli zaś chodzi o jednostki ochotniczej straży pożarnej, to odnieść się należy do do art. 32 ust. 2 i 3b ustawy o ochronie przeciwpożarowej. Z ust. 2 wynika, że koszty wyposażenia, utrzymania, wyszkolenia i zapewnienia gotowości bojowej ochotniczej straży pożarnej ponosi gmina, z zastrzeżeniem art. 35 ust. 1. Z ust. 3b zaś, że jednostki samorządu terytorialnego mogą przekazywać ochotniczym strażom pożarnym środki pieniężne w formie dotacji.
Warto zauważyć, że podobnie jak w przypadku przepisów umożliwiających finansowanie jednostek PSP, tak i w przypadku dotacji dla ochotniczych straży pożarnych brak jest wyraźnego umocowania do podejmowania odrębnej uchwały w sprawie udzielenia dotacji dla takiej jednostki. Zwrócono na to również uwagę w orzecznictwie nadzorczym regionalnych izb obrachunkowych. W uchwale Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej we Wrocławiu z 25 października 2017 r. (nr 92/2017) podano np., że: „Dotacje na rzecz Ochotniczej Straży Pożarnej mogą być planowane wyłącznie w budżecie i udzielane w ramach jego wykonywania. Przyznanie dotacji na rzecz OSP w odrębnej uchwale uważać się będzie za nieważne z powodu braku podstawy prawnej takiej uchwały”. Podobnie wypowiedziało się Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Warszawie w uchwale z 4 września 2018 r. (nr 17.205.2018).
Dodatkowo, na uwagę zasługuje art. 7 Konstytucji RP, który przewiduje, że organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. W konsekwencji powyższego podjęcie sugerowanych uchwał będzie sprzeczne z prawem, kluczowe jest bowiem ujęcie środków dla straży pożarnej wyłącznie w uchwale budżetowej gminy, rzecz jasna z uwzględnieniem właściwej klasyfikacji budżetowej określonej rozporządzeniem ministra finansów w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych.
Na koniec warto dodać, że w razie przyjęcia proponowanych projektów uchwał przez radę gminy należy liczyć się z interwencją nadzorczą właściwej miejscowo regionalnej izby obrachunkowej.
Podstawa prawna
•art. 32 ust. 2 i 3b ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1372; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1593)
•art. 19a i 19b ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1499; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 2020)
•art. 44 ust. 1 pkt 2 oraz art. 211 ust. 1, 4 i 5 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 869; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 2020)
•rozporządzenie ministra finansów z 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1053; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1363)