Moja znajoma pochodzi z Meksyku i wkrótce wraz z mężem chciałaby przeprowadzić się do Polski. Z zawodu jest pielęgniarką. Słyszałam, że obcokrajowcy będą teraz mieli ułatwiony dostęp do tego zawodu. Czy tak jest w istocie?
Ustawa z 11 września 2015 r. o zmianie ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1640), która weszła w życie 3 listopada 2015 r., przewiduje, że przeszkolenie obcokrajowców zamierzających wykonywać te profesje w Polsce będzie trwało krócej. Trudniejsze i droższe będą jednak egzaminy z języka polskiego.
Dotychczas, aby cudzoziemiec mógł otrzymać prawo wykonywania zawodu pielęgniarki lub położnej na stałe lub na czas określony, zobowiązany był m.in. odbyć roczny staż adaptacyjny. Nowe przepisy skracają ten czas o połowę, tj. do 6 miesięcy. Należy zwrócić uwagę, że o ile skrócenie czasu stażu wobec cudzoziemca pochodzącego z kraju, w którym kształcenie zawodowe jest na wysokim poziomie, mającego wysokie kwalifikacje i umiejętności, jest uzasadnione, o tyle może być nieodpowiednie, gdy cudzoziemiec pochodzi z kraju o niskim poziomie nauczania i świadczenia usług medycznych.
Kolejnym wymogiem jest obecnie władanie językiem polskim w mowie i piśmie w zakresie niezbędnym do wykonywania zawodu pielęgniarki lub położnej. Przepisy wykonawcze do ustawy szczegółowo określają zakres tej znajomości, który obejmuje porozumiewanie się z pacjentem i jego rodziną w sprawach go dotyczących, umiejętność prowadzenia i rozumienia dokumentacji medycznej czy też korzystanie z fachowej literatury i piśmiennictwa (art. 34 ust. 1 ustawy z 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej, t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1435, oraz rozporządzenie ministra zdrowia z 9 lipca 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu znajomości języka polskiego w mowie i w piśmie niezbędnego do wykonywania zawodów pielęgniarki i położne, Dz.U. z 2012 r. poz. 817).
Znajomość języka kraju, w którym zamierza się wykonywać zawód pielęgniarki, jest niezbędna. Dialog z pacjentami, kontakt z innymi osobami biorącymi udział w procesie świadczenia usług medycznych, stosowanie się do zasad odpowiedzialności zawodowej oraz wymóg znajomości prawa obowiązującego w państwie, w którym dana osoba chce wykonywać zawód, jak również realizacja czynności administracyjnych wymagają odpowiedniej znajomości języka danego państwa. W orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości UE wyraźnie podkreślono, że właściwe organy państwa członkowskiego mogą w celu dopuszczenia do wykonywania zawodu w ramach systemu zabezpieczenia społecznego wymagać znajomości języka tego państwa. Jednak podstawowe znaczenie dla oceny wymogu znajomości języka ma zasada proporcjonalności, co oznacza, że jego wprowadzenie nie może wykraczać poza to, co jest konieczne do osiągnięcia zamierzonego celu. Ustawodawca polski wyraźnie podkreśla zasadę proporcjonalności w odniesieniu do omawianego wymogu znajomości języka, mówiąc o konieczności „w zakresie niezbędnym do wykonywania zawodu”. Wykonywanie zawodu pielęgniarki, przy uwzględnieniu jego specyfiki, może uzasadniać wymóg wyjątkowo dobrej znajomości języka obywateli kraju, w którym zawód ma być wykonywany.
Obecnie obowiązki związane z weryfikacją umiejętności językowych realizują okręgowe rady pielęgniarek i położnych. Według nowych przepisów kompetencje te wobec cudzoziemców będą przysługiwać państwowym komisjom egzaminacyjnym. Na wniosek obcokrajowca, w przypadku pozytywnie zaliczonego egzaminu, komisja wyda odpłatnie poświadczenie znajomości języka polskiego.
Oceniając omawiane powyżej zmiany, należy zwrócić uwagę na dwie kwestie. Po pierwsze skrócenie o połowę przeszkolenia cudzoziemców (stażu adaptacyjnego) może wpłynąć na jakość świadczonych usług w systemie opieki zdrowotnej. Po drugie trudniejszy egzamin z języka polskiego przeprowadzany przez państwową instytucję, a także wymóg opłaty za przystąpienie do egzaminu i wydanie poświadczenia znajomości języka polskiego (wynika to z art. 11d ust. 4 ustawy z 7 października 1999 r. o języku polskim, t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 43, poz. 224, oraz par. 18 rozporządzenia ministra edukacji narodowej i sportu z 15 października 2003 r. w sprawie egzaminów z języka polskiego jako obcego, Dz.U. nr 191, poz. 1871) w związku z krótszym przeszkoleniem cudzoziemców może wywołać efekt odwrotny do zamierzonego, czyli utrudniania dostępu cudzoziemcom do zawodu.©?
Co jeszcze się zmienia
Nowelizacja ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej z 15 lipca 2015 r. przewiduje dodatkowo, że:
● udział pielęgniarek i położnych w nauczaniu innych zawodów medycznych od 3 listopada jest już uznawany za wykonywanie zawodu,
● osoby, które ukończyły liceum medyczne lub szkołę policealną albo szkołę pomaturalną kształcącą w zawodzie pielęgniarki lub położnej i nie uzyskały stwierdzenia prawa wykonywania zawodu, a spełniają wymogi ustawowe, mogą uzyskać stwierdzenie prawa wykonywania zawodu,
● półroczne przeszkolenie dla pielęgniarek lub położnych, które nie wykonują zawodu przez okres dłuższy niż 5 lat w okresie ostatnich 6 lat, a zamierzają podjąć jego wykonywanie, jest wliczane do okresu wykonywania zawodu pielęgniarki lub położnej.
