Kara porządkowa nałożona na osobę zatrudnioną na umowę o pracę może zostać uchylona w dwustopniowym postępowaniu.
Zgodnie z art. 108 par. 1 i par. 2 kodeksu pracy przedsiębiorca może nałożyć na pracownika karę upomnienia lub nagany, jeżeli podwładny nie przestrzega m.in. organizacji i porządku pracy, przepisów bhp i przeciwpożarowych, sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy.
Dodatkowo za nieprzestrzeganie przepisów bhp i przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie wykonywania obowiązków pracodawca może również stosować karę pieniężną.
Powyższe oznacza, iż firma może skorzystać z trzech rodzajów kar i to w ścisłe określonych sytuacjach – upomnienie, naganę oraz karę pieniężną. Jest to katalog zamknięty.
W sytuacji gdy zastosowanie kary nastąpiło z naruszeniem przepisów prawa (została ona zastosowana np. po upływie 2 tygodni od powzięcia wiadomości o naruszeniu obowiązku pracowniczego, ewentualnie nie wysłuchano podwładnego przed jego ukaraniem lub zabrakło pisemnego zawiadomienia zainteresowanego o zastosowanej karze), pracownik w myśl z art. 112 par. 1 kodeksu pracy, może w ciągu 7 dni od dnia zawiadomienia go o ukaraniu wnieść sprzeciw do pracodawcy.
Przy czym termin ten może zostać korzystniej ukształtowany w pozakodeksowych źródłach prawa, np. w regulaminie pracy poprzez wydłużenie terminu na złożenie sprzeciwu do 14 dni (zob. wyrok SN z 27 marca 2000 r., sygn. akt I PKN 564/99, OSNP 2001/16/514). Nieodrzucenie przez pracodawcę sprzeciwu pracownik w ciągu 14 dni od dnia jego wniesienia jest równoznaczne z uwzględnieniem sprzeciwu.
O uwzględnieniu lub odrzuceniu sprzeciwu decyduje przedsiębiorca po rozpatrzeniu stanowiska zakładowej organizacji związkowej reprezentującej pracownika (o ile istnieje w zakładzie). Jednak opinia ta nie jest wiążąca.
Pracownik w ciągu 14 dni od dnia poinformowania go o odrzuceniu jego sprzeciwu musi wystąpić do sądu pracy o uchylenie zastosowanej wobec niego kary. W ten sposób rozpoczyna się drugi stopień postępowania, które finalnie może zostać zakończone uchyleniem kary porządkowej.
Należy jednak pamiętać, iż wystąpienie do sądu z powództwem może nastąpić tylko po wyczerpaniu postępowania wewnątrzzakładowego, tj. po wniesieniu sprzeciwu w terminie do pracodawcy (wyrok SN z 7 kwietnia 1999 r., sygn. akt I PKN 644/98, OSNP 2000/11/419). Innymi słowy, jeżeli podwładny po otrzymaniu zawiadomienia o zastosowanej karze porządkowej złoży pozew do sądu o uchylenie kary, a nie wniesie najpierw sprzeciwu, pozew taki zostanie oddalony z uwagi na jego przedwczesność.
Ponadto zgodnie z art. 112 par. 2 kodeksu pracy powództwo musi zostać wniesione w ustawowym 14-dniowym terminie od dnia zawiadomienia o odrzuceniu sprzeciwu. Termin ten bowiem jest terminem zawitym prawa materialnego i w razie jego przekroczenia nigdy – nawet w przypadku choroby zainteresowanego – nie podlega przywróceniu (wyrok SN z 9 maja 2000 r., sygn. akt I PKN 626/99, OSNP 2001/20/615).
W razie uwzględnienia przez pracodawcę sprzeciwu bądź też wydania przez sąd pracy orzeczenia o uchyleniu kary, odpis zawiadomienia o ukaraniu usuwa się z akt osobowych podwładnego. Natomiast w sytuacji gdy zastosowano karę pieniężną, pracodawca jest zobowiązany zwrócić pracownikowi pieniądze.
Podstawa prawna
Art. 108–113 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.).