Od kilkunastu lat pracuję w tej samej firmie – opowiada pan Wiktor z Warszawy. – Zarabiam coraz gorzej: kiedyś mieliśmy duże premie, trzynastki, teraz zostały tylko gołe pensje. Tydzień temu wezwano wszystkich pracowników pojedynczo do kadr i kazano podpisać oświadczenia, że dobrowolnie rezygnujemy z dodatku za pracę w szkodliwych warunkach.
Podpisałem, bo nie chcę w tych trudnych czasach stracić pracy, ale przecież warunki zatrudnienia od lat mam takie same, nic się nie zmieniło, więc dlaczego przestały być szkodliwe? Dodatek wynosił 300 zł. To jest dla mnie naprawdę znacząca kwota – skarży się pan Wiktor.
Obecne przepisy określające zasady zatrudniania pracowników nie obligują pracodawców do wypłacania dodatków za szkodliwe lub uciążliwe warunki pracy. Firmy mogą więc takie dodatki przyznawać, ale nie muszą. Mogą też rezygnować z ich wypłacania. Zasady przyznawania dodatków za pracę w szkodliwych warunkach pracodawcy ustalają w regulaminach wynagrodzenia i w umowach o pracę.
Pracodawca może zaprzestać wypłacania dodatku zarówno wtedy, gdy zmieniły się warunki pracy, jak i wtedy, gdy nie uległy one zmianie. Jeżeli warunki pracy się zmieniły, obiektywne pomiary (hałasu, temperatury itp.) wskazują, że natężenie szkodliwych czynników się zmniejszyło i znalazło w granicach normy (normy te określa rozporządzenie ministra pracy), pracodawca może zaprzestać wypłacania dodatków, informując jedynie pracowników, że ustały przyczyny do wypłacania tego elementu wynagrodzenia.
Pracodawca może jednak przestać wypłacać dodatek za pracę w uciążliwych warunkach, nawet jeśli nie uległy one poprawie. Przyczyną może być zmiana polityki finansowej przedsiębiorstwa, poszukiwanie oszczędności albo zmiana polityki kadrowej. Wtedy jednak pracodawca musi zmienić regulamin wynagradzania oraz wręczyć pracownikom nowe umowy o pracę zmieniające warunki pracy. Musi również dać czas pracownikom na przyjęcie lub odrzucenie zmian. Odrzucenie będzie jednak oznaczało rozwiązanie umowy o pracę.
Podstawa prawna
Art. 220 – 223 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 1974 r. nr 24, poz. 141).
Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. z 2002 r. nr 217, poz. 1833 z późn. zm.).

PORADA EKSPERTA

W przedstawionym wyżej przypadku pracownik zrezygnował „dobrowolnie” z pobierania tego dodatku na podstawie porozumienia stron, gdyż podpisał dokument. Nie znając szczegółów, trudno jednak odpowiedzieć, czy pracodawca postąpił właściwie. Prawdopodobnie pogorszyła się sytuacja finansowa pracodawcy i szuka różnych oszczędności, ale musi to robić zgodnie z prawem. Jeżeli czytelnik ma zastrzeżenia do działań pracodawcy, proszę aby zgłosił wniosek o kontrolę do okręgowego inspektoratu pracy. Inspektorzy, podczas kontroli oprą się na dokumentach i stwierdzą, czy pracodawca działał zgodnie z prawem, gdy wymuszał na pracowniku zrzeczenie się dodatku za pracę w szkodliwych warunkach. Dodatek za pracę w warunkach szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych bądź niebezpiecznych przysługuje pracownikowi, który jest narażony na działanie szkodliwych czynników. Mogą one w dłuższym czasie spowodować obniżenie sprawności psychofizycznej lub zmianę stanu zdrowia, czego skutkiem może być choroba zawodowa. W takich sytuacjach pracodawca podejmuje się wypłaty dodatków, które rekompensują pracownikom uciążliwą pracę. Dodatek ten nie jest jednak świadczeniem obligatoryjnym. Oznacza to, że przysługuje pracownikom, jeśli przewidują go zakładowe przepisy płacowe oraz umowa o pracę. Jest to zatem nieobowiązkowy dodatek do wynagrodzenia, może też mieć charakter okresowy, nieregularny. Dodatek można odebrać, jeśli zmienią się wewnątrzzakładowe przepisy – układ zbiorowy pracy bądź regulamin wynagradzania.