Być może, mając odpowiednie podstawy prawne, będzie można zbudować bank regionalny ukierunkowany na wsparcie priorytetów rozwojowych województwa – mówi Marek Sytek
Jakie są dotychczasowe doświadczenia regionu w zakresie wdrażania instrumentów zwrotnych?
Dotychczasowe działania regionu w zakresie wdrażania instrumentów zwrotnych związane są z dwiema Inicjatywami – JESSICA i JEREMIE, które były realizowane w ramach Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007–2013 (WRPO) przy udziale menedżerów funduszy powierniczych – Europejskiego Banku Inwestycyjnego i Banku Gospodarstwa Krajowego. Przeznaczono na nie ponad 814 mln zł, co stanowiło największą kwotę w Polsce. Jako pierwszy region w kraju uruchomiliśmy Inicjatywę JEREMIE, podpisując 21 lipca 2009 r. umowę o finansowanie z Bankiem Gospodarstwa Krajowego (BGK). Kwota środków przekazanych BGK w ramach umowy zawartej z Instytucją Zarządzającą WRPO wyniosła 501,3 mln zł. Środki Funduszu Powierniczego były oferowane wielkopolskim przedsiębiorstwom z sektora mikro, małych i średnich przedsiębiorstw w postaci pożyczek i poręczeń. Wsparcie kierowane było w szczególności do podmiotów rozpoczynających działalność czy firm mających utrudniony dostęp do finansowania zewnętrznego, a także realizujących przedsięwzięcia innowacyjne.
Pośrednicy finansowi podpisali do tej pory 10 182 umowy pożyczkowe oraz poręczeniowe z przedsiębiorcami, którzy z samych środków JEREMIE otrzymali prawie 1,37 mld zł.
Zaangażowanie tej kwoty pozwoliło na pozyskanie wsparcia o łącznej wartości ponad 2,78 mld zł, na które składają się, oprócz środków z Funduszu Powierniczego JEREMIE, wkłady własne pośredników finansowych i innych instytucji uczestniczących w finansowaniu. Inicjatywa JEREMIE zwiększyła zatem dostęp wielkopolskich MSP do źródeł zewnętrznego finansowania przy jednoczesnym niwelowaniu zjawiska luki finansowej występującej w tym sektorze.
Warto również zwrócić uwagę, że w ramach Inicjatywy JESSICA Wielkopolska była liderem nie tylko w skali kraju, ale również Unii Europejskiej. Jako pierwszy region w Europie rozpoczęliśmy jej wdrażanie. To w województwie wielkopolskim zakończono pierwszy projekt miejski – Centrum Kultury w Koźminie Wielkopolskim. Łącznie wspartych zostało 41 różnorodnych projektów miejskich. Na inwestycje w formie preferencyjnych pożyczek przeznaczono ok. 336 mln zł.
Przedsiębiorcom oferowane będą poręczenia i pożyczki. Dlaczego zdecydowano się akurat na taką gamę produktów? Niektóre regiony zdecydowały się np. również na wejścia kapitałowe.
Na dobór produktów miały wpływ zarówno analizy przeprowadzone na potrzeby wdrażania instrumentów finansowych w ramach Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2014–2020 (WRPO 2014+), jak również, a może przede wszystkim zapotrzebowanie zgłaszane przez przedsiębiorców. Produkty finansowe oferowane pod marką JEREMIE zostały przez nich bardzo dobrze przyjęte, na co niemały wpływ miała atrakcyjność tych form finansowania, ich dopasowanie do specyfiki regionu, a także profesjonalizm i zaangażowanie po stronie pośredników finansowych. Należy zwrócić uwagę, że wsparcie w ramach JEREMIE w znacznej mierze było skierowane do firm najmniejszych i najkrócej działających, a więc grup mających największe trudności z uzyskaniem finansowania dłużnego. Oceniając efektywność dotychczasowych produktów, widzimy, że każde 100 zł zaangażowania środków JEREMIE w umowy zawarte przez pośredników finansowych z przedsiębiorcami skłoniło pośredników do zaangażowania środków własnych w wysokości średnio 24 zł. Jeśli w przypadku umów poręczenia odnieść wartość poręczonego kredytu/pożyczki do wartości reporęczenia, to każde 100 zł reporęczenia udzielonego funduszowi poręczeniowemu pozwoliło na pozyskiwanie przez przedsiębiorców finansowania w kwocie aż 210 zł. Można więc mówić o bardzo silnym efekcie dźwigni i wysokiej efektywności wykorzystania środków publicznych w inicjatywie JEREMIE. Analiza ex-ante potwierdziła zapotrzebowanie na produkty poręczeniowe i pożyczkowe. Przyglądając się analizom możliwości wprowadzenia instrumentów kapitałowych, zwrócono uwagę po pierwsze na ich znaczny stopień skomplikowania, trudności wdrożeniowe, a także na fakt, że zastosowanie instrumentów kapitałowych rodzi duże ryzyko po stronie środków publicznych. Dodatkowo planowane jest uruchomienie produktów kapitałowych w ramach programów operacyjnych na szczeblu krajowym. Powinny one odpowiadać zapotrzebowaniu młodych firm poszukujących kapitału i planujących rozwój w oparciu o tego rodzaju inwestycje.
Kto może dostać wsparcie?
Dzięki pożyczkom i poręczeniom oferowanym przez Inicjatywę Jeremie 2 szansę na wsparcie mają wielkopolskie mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa, w tym również te bez historii kredytowej. Kluczowym efektem będzie bowiem uzupełnienie luki finansowej w sektorze MSP. Przedsiębiorstwa często mają problem z uzyskaniem finansowania na rynku, między innymi ze względu na krótki czas działania lub brak odpowiednich zabezpieczeń. Pożyczki i poręczenia, które będą udzielane przez pośredników finansowych, wychodzą naprzeciw oczekiwaniom firm z tego sektora.
Pod koniec sierpnia w siedzibie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego BGK podpisał trzy umowy z pośrednikami finansowymi. Czy przedsiębiorcy już mogą się do nich zgłaszać?
Cieszę się, bo wybrani w przetargu pośrednicy finansowi brali również czynny udział we wdrażaniu Inicjatywy JEREMIE w perspektywie finansowej na lata 2007–2013. Dzięki temu mamy pewność, że Inicjatywa JEREMIE została dobrze przyjęta przez instytucje finansowe i doświadczenie przez nie zdobyte będzie służyć udzielaniu wsparcia kolejnym przedsiębiorcom w ramach Jeremie 2. W przetargu na produkt mikropożyczka i pożyczka rozwojowa wyłonionych zostało siedem podmiotów, które będą udzielać finansowania. Przedsiębiorcy zainteresowani ofertą mogą zgłaszać się już do pośredników.
W przypadku sektora MSP duży nacisk położono na innowacyjność i wzrost konkurencyjności. Co to oznacza w praktyce?
Musimy pamiętać, że w najbliższych latach konkurowanie niższymi kosztami pracy stanie się niemożliwe, dlatego ważnym elementem podnoszenia konkurencyjności przedsiębiorstw naszego regionu będzie wzrost ich innowacyjności oraz zdolności szybkiej adaptacji do potrzeb rynku. Również zatem w Jeremie 2 wsparcie koncentrować się będzie na wspomaganiu rozwoju mikro, małych i średnich przedsiębiorstw przez zwiększenie ich aktywności inwestycyjnej związanej z wdrażaniem nowych rozwiązań produkcyjnych i technologicznych, wprowadzaniem nowych i ulepszonych produktów i usług, zakupem maszyn i sprzętu produkcyjnego, w tym umożliwiających wdrażanie innowacji. Preferowane będą przedsięwzięcia realizowane w ramach inteligentnych specjalizacji w kontekście Regionalnej Strategii Innowacji dla Wielkopolski na lata 2015–2020. Są to działalności wpisujące się w następujące obszary: biosurowce i żywność dla świadomych konsumentów, wnętrza przyszłości, przemysł jutra, wyspecjalizowane procesy logistyczne, rozwój oparty na ICT, nowoczesne technologie medyczne. Na preferencje mogą też liczyć przedsiębiorstwa z wiejskich obszarów funkcjonalnych, wymagających wsparcia procesów rozwojowych, a także projekty realizowane przez start-upy oraz mikroprzedsiębiorców. Działania te mają na celu zwiększenie konkurencyjności firm. Przedsięwzięcia, o których tu mowa, mają możliwość uzyskania wsparcia na zasadach korzystniejszych niż rynkowe.
Wielkopolska stawia też na obszary związane z efektywnością energetyczną i rewitalizacją.
Zastosowanie zwrotnych form finansowania przedsięwzięć realizowanych w ramach WRPO 2014+, a także obszary, w których tego rodzaju wsparcie będzie wykorzystywane, znajduje swoje uzasadnienie w dokumentach strategicznych przyjętych przez instytucje unijne, krajowe, a także Samorząd Województwa Wielkopolskiego oraz jest ukierunkowane na osiąganie celów w nich ustalonych. Zgodnie z prawem unijnym, województwo wielkopolskie zostało również zobligowane do sporządzenia analizy ex-ante w zakresie możliwości zastosowania instrumentów finansowych w ramach WRPO 2014+. Wyniki przeprowadzonego badania wskazały, że zastosowanie instrumentów finansowych, poza obszarem przedsiębiorczości, jest także uzasadnione w priorytetach inwestycyjnych programu wsparcia efektywności energetycznej oraz rewitalizacji. Opierając się na tych danych, zarząd województwa wielkopolskiego podjął decyzję o zastosowaniu instrumentów finansowych również we wspomnianych priorytetach. Pożyczki na inwestycje z zakresu rewitalizacji i efektywności energetycznej udzielane są bezpośrednio przez BGK pod wspólną marką JESSICA 2. Nabór wniosków prowadzony jest od kwietnia bieżącego roku. Warto podkreślić, że w rewitalizacji mamy już spore doświadczenie z poprzedniej perspektywy finansowej, nabyte przy okazji wdrażania Inicjatywy JESSICA, która cieszyła się dużym zainteresowaniem wielkopolskich inwestorów.
Które obszary wymagają najpilniejszej interwencji w zakresie rewitalizacji?
W obecnej perspektywie finansowej wsparcie w ramach regionalnego programu operacyjnego będą mogły uzyskać tylko te inwestycje, które są ujęte w programie rewitalizacji, pozytywnie zweryfikowanym przez instytucję zarządzającą programem operacyjnym na lata 2014–2020, czyli w przypadku naszego regionu, przez Zarząd Województwa Wielkopolskiego przy pomocy Urzędu Marszałkowskiego.
Co będzie dalej działo się z pieniędzmi, które zostaną spłacone przez beneficjentów unijnych instrumentów zwrotnych? Czy jest szansa, że powstaną banki regionalne?
Wielkopolska przeznaczyła największą alokację środków wśród polskich regionów na zwrotne instrumenty finansowe. Łącznie w perspektywie finansowej na lata 2007–2013 oraz 2014–2020 jest to ponad 1,6 mld zł. Środki zaangażowane we wsparcie sektora MSP, rozwój miast i inwestycje z zakresu efektywności energetycznej w województwie, po ich spłacie przez ostatecznych odbiorców, będą ponownie wykorzystane na ten sam cel. Jestem przekonany, że obecny system wdrażania instrumentów finansowych w ramach Jeremie 2 i JESSICA 2 powtórzy sukces ich pierwowzorów.
Obecnie skupiamy się na sprawnym wdrażaniu środków w ramach istniejących rozwiązań prawnych, natomiast kwestia utworzenia banku regionalnego w Wielkopolsce jest oczywiście brana pod uwagę. Samorząd województwa wielkopolskiego dostrzega potencjał do rozwoju silnej instytucji finansowej wspierającej rozwój regionu. Na początku tego roku zarząd województwa wielkopolskiego podpisał umowę powierzenia z Wielkopolskim Funduszem Rozwoju Sp. z o.o. Jej celem jest zarządzanie środkami pochodzącymi z instrumentów finansowych JEREMIE i JESSICA w kwocie ok. 900 mln zł. Być może na bazie tego podmiotu, mając odpowiednie podstawy prawne, będzie można zbudować bank regionalny ukierunkowany na wsparcie priorytetów rozwojowych województwa. Jego działalność mogłaby przyczynić się do zmniejszenia luki w dostępie do kapitału, np. po obniżeniu funduszy UE po 2020 roku, lub stanowić uzupełnienie oferty banków komercyjnych. Z założenia nie nastawiają się one bowiem na finansowanie ryzykownych przedsięwzięć realizowanych np. przez młode przedsiębiorstwa lub inwestycji niwelujących różnice rozwojowe w poszczególnych powiatach czy nastawionych na rozwiązywanie problemów społecznych poprzez rewitalizację. Tego typu regionalny wehikuł inwestycyjny mógłby na stałe wpisać się w architekturę instytucjonalną samorządu województwa, stanowiąc odpowiednie narzędzie interwencji społeczno-gospodarczej.
/>
fot. materiały prasowe
Marek Sytek, członek zarządu województwa wielkopolskiego
/>