Przyznawaniem grantów ze środków budżetowych zajmują się dwie instytucje: Narodowe Centrum Nauki (NCN) oraz Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBiR). Mogą o nie wnioskować zarówno osoby, które mają tytuły profesorskie, jak i początkujący badacze.

Jak wnioskować

NCN przydziela dotacje na badania podstawowe, czyli oryginalne prace badawcze eksperymentalne lub teoretyczne, podejmowane przede wszystkim w celu zdobywania nowej wiedzy bez nastawienia na bezpośrednie praktyczne zastosowanie. Wnioski o finansowanie należy składać wyłącznie w odpowiedzi na konkursy. Są one ogłaszane cztery razy w roku: 15 marca, 15 czerwca, 15 września oraz 15 grudnia. Finansowane są projekty w ramach trzech działów: nauk o życiu, nauk humanistycznych, społecznych i o sztuce oraz ścisłych i technicznych. W ofercie NCN znajduje się obecnie dziewięć typów konkursów, adresowanych do różnorodnych grup odbiorców. Z wnioskami o przyznanie środków finansowych na realizację projektów badawczych mogą występować placówki określone w art. 10 ustawy z 30 kwietnia 2010 r. o zasadach finansowania nauki (Dz.U. nr 96, poz. 615 z późn. zm.). Mogą być to m.in. wydziały uczelni, jednostki Polskiej Akademii Nauk, przedsiębiorcy oraz konsorcja naukowe.
Poszczególne typy konkursów są skierowane do badaczy znajdujących się na różnych etapach kariery zawodowej. Jednym z nich jest Opus. W jego ramach można się ubiegać o pieniądze na zakup lub wytworzenie aparatury naukowo-badawczej.
Czas realizacji projektu nie może być krótszy niż 12 miesięcy i dłuższy niż 36 miesięcy. Koszt zakupu pojedynczego aparatu naukowo-badawczego nie może przekraczać wartości 500 tys. zł w dziale nauk ścisłych i technicznych oraz w dziale nauk o życiu. Natomiast w przypadku projektów humanistycznych może wynieść maksymalnie 150 tys. zł.
Koszty pośrednie nie mogą przekraczać 30 proc. wnioskowanych wydatków bezpośrednich, z wyłączeniem kosztu aparatury. Ich wysokości nie wolno zwiększać w trakcie realizacji projektu. Obowiązuje też zakaz finansowania zadań objętych wnioskiem ze środków pochodzących z innych źródeł.

Dla młodych...

W NCN można się starać również o stypendia doktorskie. Są do nich uprawnione osoby, które przygotowują rozprawę doktorską i mają wszczęty przewód doktorski w polskich jednostkach naukowych lub zobowiążą się do jego otworzenia do 30 czerwca 2013 r. Kandydaci ubiegający się o te stypendia muszą również wykazać się sukcesami w dotychczasowej działalności naukowej, a przygotowywana przez nie rozprawa doktorska powinna odznaczać się szczególną wartością naukową.
Kolejne dwa konkursy – Preludium i Sonata – adresowane są tylko do młodych badaczy. Pierwszy skierowany jest do uczonych, którzy nie mają jeszcze stopnia naukowego doktora. Wysokość finansowania nie może przekraczać:
● 50 tys. zł dla projektów, których okres realizacji wynosi 12 miesięcy,
● 100 tys. zł dla projektów, których okres realizacji wynosi 24 miesiące,
● 150 tys. zł dla projektów, których okres realizacji wynosi 36 miesięcy.
Liczba osób zaangażowanych w realizację projektu nie może przekraczać trzech. Wśród nich może być tylko jeden pracownik naukowy będący opiekunem naukowym lub promotorem, posiadający stopień naukowy doktora habilitowanego lub tytuł naukowy. Możliwy jest też zakup aparatury naukowo-badawczej, której koszt całkowity nie przekracza 30 proc. wysokości wnioskowanych środków na realizację projektu.
Z kolei konkurs Sonata jest przeznaczony dla osób, które posiadającą stopień naukowy doktora. Trwa właśnie nabór wniosków na niego. Można je składać do 15 czerwca.

...i dla zaawansowanych

Do posiadajcych stopień doktora, a także do badaczy z tytułem profesora skierowany jest także konkurs Sonata Bis. Warunkiem jest jednak to, aby stopień naukowy doktora został zdobyty w czasie od dwóch do 12 lat przed rokiem wystąpienia z wnioskiem. Do okresu tego nie wlicza się urlopu macierzyńskiego i wychowawczego, udzielanych na zasadach określonych w kodeksie pracy.
Z jego środków można otrzymać pieniądze na powołanie zespołu naukowego. Okres realizacji projektu nie może być krótszy niż 36 miesięcy i nie powinien przekraczać pięciu lat. W pierwszym etapie zapewnia się finansowanie na okres trzech lat realizacji projektu oraz gwarantuje możliwość przedłużenia finansowania o kolejne dwa lata. Warunkiem przedłużenia jest pozytywna ocena realizacji projektu w okresie pierwszych 30 miesięcy, dokonana przez zespół ekspertów NCN.
Uczeni, którzy chcą podjąć współpracę międzynarodową, również otrzymają dotację na ten cel. Do tego służy program Harmonia.
W realizacji nowatorskich i odważnych badań naukowych mają po konkursy Maestro i Symfonia. Ze środków NCN finansowane są również staże naukowe, realizowane na terenie kraju (konkurs Fuga).
NCN ogłasza również inne konkursy tematyczne, w ramach współpracy międzynarodowej.
Wniosek należy wypełnić za pośrednictwem systemu OSF (Obsługa Strumieni Finansowania). Jest on dostępny pod adresem www.osf.opi.org.pl. Formularze trzeba także dostarczyć do NCN w formie zarówno elektronicznej, jak i papierowej. Szczegółowy opis procedury składania wniosków znajduje się w instrukcjach składania wniosków do poszczególnych konkursów NCN.

Promowane zyski

NCBiR zajmuje się finansowaniem zadań, których celem jest wdrożenie wyników badań i wykorzystanie ich w praktyce. Zarządza ono strategicznymi programami, które bezpośrednio przekładają się na rozwój innowacyjności.
Na przykład organizuje program Lider. Ma on być wsparciem osób rozpoczynających karierę naukową w zdobyciu doświadczenia w samodzielnym planowaniu, zarządzaniu oraz kierowaniu zespołami badawczymi poprzez realizację projektów badawczych o potencjale wdrożeniowym. Może wziąć w nim udział młody, rozpoczynający karierę naukowiec, który w dniu ogłoszenia konkursu nie ukończył 35. roku życia.
Wypełniony elektronicznie wniosek w dwóch wersjach językowych należy przesłać przy użyciu strony www.sop.ncbr.gov.pl, a także dodatkowo wydrukować i przesłać w wersji papierowej na adres NCBR. Formularz powinien złożyć kandydat na lidera wraz z jednostką, w której będą realizowane badania. Mogą one dotyczyć wszystkich dziedzin wiedzy.
Więcej informacji o programach kierowanych do naukowców można znaleźć na stronie www.nauka.gov.pl.

Kto może wnioskować o pieniądze na badania naukowe:

jednostki naukowe;

konsorcja naukowe;

sieci naukowe i jednostki organizacyjne uczelni niebędące podstawowymi jednostkami organizacyjnymi;

centra naukowo-przemysłowe;

centra naukowe Polskiej Akademii Nauk;

biblioteki naukowe;

przedsiębiorcy mający status centrum badawczo-rozwojowego

jednostki organizacyjne posiadające osobowość prawną i siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

osoby fizyczne;

przedsiębiorcy prowadzący badania naukowe w innej formie organizacyjnej niż te wymienione wcześniej.

PRZYKŁADY

1 Czy bez magistra można otrzymać grant

Jestem na trzecim roku studiów. Mam pomysł na badania naukowe. Brakuje mi jednak środków na ich przeprowadzenie. Planuję podjąć studia doktoranckie. Czy mimo że nie posiadam jeszcze dyplomu szkoły wyższej, mogę się starać o przyznanie pieniędzy?

Tak. Osoby, które chcą otrzymać pieniądze na badania naukowe, a nie mają jeszcze tytułu zawodowego magistra, mogą się strać o przyznanie ich z programu Diamentowy Grant. Do tego konkursu mogą być zgłoszone projekty badawcze stanowiące kontynuację badań naukowych prowadzonych pod kierunkiem opiekuna naukowego, promotora lub promotora pomocniczego przez wybitnie uzdolnionych absolwentów studiów pierwszego stopnia oraz studentów po ukończeniu trzeciego roku jednolitych studiów magisterskich. Konkursy w ramach Diamentowego Grantu ogłasza Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Do wniosku należy dołączyć następujące dokumenty: kopię dyplomu ukończenia studiów pierwszego stopnia lub zaświadczenie z uczelni potwierdzające ukończenie trzeciego roku jednolitych studiów magisterskich, wydane w roku ogłoszenia konkursu. Trzeba też dołączyć informację o osiągnięciach naukowych lub artystycznych oraz potwierdzenie znajomości co najmniej jednego języka obcego na poziomie nie niższym niż B2. Trzeba dołączyć także opinię opiekuna naukowego. Oprócz dofinansowania na projekt badawczy można uzyskać także wynagrodzenie na czas jego realizacji w wysokości 2,5 tys. zł miesięcznie.

Podstawa prawna

Art. 187a ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym (t.j. Dz.U. z 2012 r., poz. 572 z późn. zm.).

2 Czy otrzymam kredyt na studia doktoranckie

Jestem doktorantem. Nie pracuję. Czy mam możliwość uzyskania kredytu na preferencyjnych warunkach, takiego, który przysługuje studentom?

Tak. Doktoranci mogą również ubiegać się o preferencyjny kredyt na takich samych warunkach jak studenci. Wniosek o jego uzyskanie można składać w terminie od 1 października do 15 listopada każdego roku w bankach, które w swojej ofercie posiadają taki kredyt. Przy składaniu wniosku o przyznanie wsparcia należy przedstawić dokumenty poświadczające dochody na osobę w rodzinie. Maksymalna wysokość miesięcznego dochodu na osobę w rodzinie uprawniająca do otrzymania kredytu studenckiego w roku akademickim 2012/2013 wynosi 2,3 tys. zł. W przypadku braku odpowiedniego poręczenia doktorant może się starać o poręczenie Banku Gospodarstwa Krajowego lub Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Warunkiem otrzymywania transz kredytu jest przedstawianie w banku w terminach do 31 października i 31 marca ważnej legitymacji doktoranckiej. Kwota kredytu wynosi 600 zł miesięcznie i może być wypłacana przez cztery lata. Osoby, które znalazły się w grupie 5 proc. absolwentów z najlepszymi wynikami w nauce na swojej uczelni, mogą wnioskować w banku o umorzenie 20 proc. kwoty kredytu. Może on być także umorzony częściowo lub w całości z powodu trudnej sytuacji życiowej, trwałej utraty zdolności do spłaty zobowiązań lub śmierci kredytobiorcy. Wniosek o umorzenie kredytu w części lub całości należy składać do ministra nauki i szkolnictwa wyższego.

Podstawa prawna

Par. 2 rozporządzenia z 18 maja 2010 ministra nauki i szkolnictwa wyższego w sprawie szczegółowych zasad, trybu i kryteriów udzielania, spłacania oraz umarzania kredytów i pożyczek studenckich (Dz.U. nr 87, poz. 560 z późn. zm.).

Podstawa prawna

Art. 10 ustawy z 30 kwietnia 2010 r. o zasadach finansowania nauki (Dz.U. nr 96, poz. 615 z późn. zm.). Ustawa z 30 kwietnia 2010 r. o Narodowym Centrum Badań i Rozwoju (Dz.U. nr 96, poz. 616 z późn. zm.). Ustawa z 30 kwietnia 2010 r. o Narodowym Centrum Nauki (Dz.U. nr 96, poz. 617 z późn. zm.).