Zgodnie z przepisami prawa pacjent dokonuje wyboru lekarza podstawowej opieki zdrowotnej w miejscu zamieszkania. Może być zapisany tylko do jednego lekarza pierwszego kontaktu, jednakże trzy razy w roku ma prawo dokonać jego zmiany nieodpłatnie. Czwarta zmiana kosztuje 80 zł.
Dlatego osobom studiującym poza miejscem stałego zamieszkania, które przebywają tam tylko w weekendy oraz dni świąteczne zaleca się złożenie deklaracji w mieście, w którym podjęły naukę na uczelni wyższej.
Jednakże zawsze przebywający poza miejscem zamieszkania student – w sytuacji nagłego, pogarszającego się stanu zdrowia ma możliwość skorzystania z pomocy miejscowego lekarza. Nie jest wówczas wymagane złożenie deklaracji wyboru lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. O tym jednak, czy pacjentowi zostanie wówczas udzielona pomoc lekarska decyduje tylko i wyłącznie lekarz oceniając jego sytuację zdrowotną – decyzji nie podejmuje personel pomocniczy. Ponadto nie ma w tym zakresie ograniczeń, co do liczby wizyt w ciągu roku.
Pacjent przebywający poza miejscem zamieszkania ma również możliwość skorzystania z nocnej i świątecznej opieki lekarskiej. Jest to świadczenie w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej udzielane od poniedziałku do piątku w godzinach od 18.00 do 8.00 dnia następnego oraz w soboty, niedziele i inne dni ustawowo wolne od pracy w godzinach od 8.00 do 8.00 dnia następnego. Pomoc świadczona jest punktach nocnej opieki i nie jest związana z miejscem zamieszkania oraz lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej, do którego jesteśmy zapisani. Studenci w sytuacji pogorszenia stanu zdrowia mogą korzystać z pomocy dowolnego punktu nocnej i świątecznej opieki lekarskiej. Informację o tym, gdzie w danym rejonie sprawowana jest nocna i świąteczna opieka lekarska i pielęgniarska, pacjent może uzyskać u lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, we właściwym oddziale wojewódzkim Narodowego Funduszu Zdrowia lub jego delegaturze.
W sytuacji, kiedy pacjent wymaga leczenia specjalistycznego, ambulatoryjne świadczenia specjalistyczne udzielane są na podstawie skierowania lekarza ubezpieczenia zdrowotnego. Skierowania nie są wymagane w przypadku świadczeń udzielanych przez ginekologa i położnika, dentystę, wenerologa, onkologa i psychiatrę. W pozostałych przypadkach wymagających objęcia pacjenta leczeniem specjalistycznym, konieczne jest skierowanie. Wystawia je lekarz podstawowej opieki zdrowotnej. Lekarz rodzinny kieruje także na niezbędne w procesie leczenia badania diagnostyczne.
W sytuacjach nagłych, wymagających leczenia szpitalnego, lekarz w ambulatoryjnej opiece specjalistycznej kieruje pacjenta do szpitala. Skierowanie na hospitalizację może wystawić zarówno lekarz ubezpieczenia zdrowotnego jak też lekarz prowadzący prywatną praktykę.