Obowiązek przeprowadzenia konkursu w samodzielnym publicznym zakładzie opieki zdrowotnej (SPZOZ) wynika z art. 49 ust. 1 ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz.U. nr 112, poz. 654 z późn. zm.). Wymóg taki dotyczy stanowisk:
1) kierownika,
2) zastępcy kierownika, w przypadku gdy kierownik nie jest lekarzem,
3) ordynatora,
4) naczelnej pielęgniarki lub przełożonej pielęgniarek,
5) pielęgniarki oddziałowej.
Ustawodawca skrócił listę stanowisk objętych konkursem w stosunku do poprzedniej regulacji (ustawa o zakładach opieki zdrowotnej). Jednocześnie obowiązkiem tym objął wyłanianie kandydata na kierownika zakładu (ustawa o ZOZ przewidywała w tym przypadku możliwość, a nie obligatoryjność postępowania konkursowego).

Obowiązek zatrudnienia

W orzecznictwie przyjmuje się obowiązek przeprowadzenia konkursu na obsadę wskazanych stanowisk. Najwyższy Sąd Administracyjny (NSA) uznał za naruszenie prawa wprowadzenie stanowiska merytorycznie odpowiadającego stanowisku objętemu konkursem, jednakże o niesprecyzowanych w przepisach kwalifikacjach i odmiennym nazewnictwie tylko po to, żeby uniknąć przeprowadzenia konkursu (wyrok NSA z 27 sierpnia 2008 r., sygn. akt II OSK 666/08).
Wskazuje się na wiążący charakter wyniku konkursu, czego konsekwencją jest przyznanie wyłonionemu kandydatowi roszczenia o nawiązanie stosunku pracy. W wyroku z 9 grudnia 2004 r. Sąd Najwyższy (sygn. akt II PK 79/04 SN) stwierdził, że „...kierownik publicznego zakładu opieki zdrowotnej ma obowiązek zawarcia umowy o pracę z kandydatem na stanowisko ordynatora oddziału ważnie wybranym w postępowaniu konkursowym (...)”. Oznacza to, że kandydatowi wybranemu przez komisję konkursową przysługuje roszczenie o nawiązanie stosunku pracy (tak też uznali sędziowie w uchwale z 23 listopada 2001 r., sygn. akt III ZP 16/01).
W art. 65 ust. 1 konstytucji została przewidziana wolność zatrudnienia. Niewątpliwie omawiane przepisy ustawy o działalności leczniczej są jej ograniczeniem dopuszczalnym ze względu na działanie art. 65 ust. 1 zd. 2 konstytucji. Jednym z przejawów tej wolności jest wskazana w art. 11 kodeksu pracy dobrowolność nawiązywania stosunku pracy. W piśmiennictwie przyjmuje się, że zasada ta dotyczy obydwu stron stosunku pracy („...Z art. 11 k.p. wynika nie tylko zasada wolności podejmowania pracy przez pracownika, ale także swoboda pracodawcy w nawiązywania stosunków pracy z wybranymi pracownikami...”, T. Zieliński, w: Kodeks pracy, komentarz, s. 161, Dom Wyd. ABC, 2001).
Każde odstępstwo od tej zasady należy, zgodnie z zasadą exceptiones non sunt excendendae (wyjątków nie można interpretować rozszerzająco), wykładać ściśle. Oznacza to, że ograniczenia te można odnosić wyłącznie do nawiązywania umowy o pracę na wyraźnie wymienionych w tym przepisie stanowiskach. A do zawierania umowy o pracę mają zastosowanie inne przepisy prawa pracy, jeżeli nie są sprzeczne z tymi regulacjami.

Brak konkursu

Obowiązku przeprowadzania konkursu ustanowionego w art. 49 ustawy o działalności leczniczej nie można rozciągać na inne stanowiska. Nie dojdzie do naruszenia tego artykułu w przypadku nieprzeprowadzenia konkursu na stanowiska równorzędne ze wskazanymi w tym przepisie, jednakże w nim niewymienionymi. Taka sytuacja zachodzi przy rezygnacji z systemu ordynatorskiego i wprowadzenia stanowiska lekarza kierującego oddziałem.
Podobnie w przypadku zastępcy dyrektora ds. pielęgniarstwa zamiast naczelnej pielęgniarki (lub przełożonej pielęgniarek) czy pielęgniarki koordynującej w miejsce pielęgniarki oddziałowej. Stanowiska te zostały wprost określone w przepisach załącznika do rozporządzenia ministra zdrowia z 20 sierpnia 2011 r. w sprawie kwalifikacji wymaganych od pracowników na poszczególnych rodzajach stanowisk pracy w podmiotach leczniczych niebędących przedsiębiorcami (Dz.U. nr 151, poz. 896). Takim rozwiązaniom nie można stawiać zarzutu, iż prowadzi to do obchodzenia przepisów o kwalifikacjach (powołany wyrok NSA).

Wypowiedzenie umowy

Zgodnie z art. 49 ust. 6 wyżej wymienionej ustawy umowę z kandydatem wybranym w wyniku przeprowadzonego konkursu zawiera się na 6 lat. W związku z tym powstaje pytanie, czy przy ustawowo określonym czasie trwania takiego kontraktu możliwe jest wcześniejsze jego zakończenie poprzez wypowiedzenie?
Należy to rozpatrywać w oparciu o art. 5 k.p., który stanowi, że jeżeli stosunek pracy określonej kategorii pracowników regulują przepisy szczególne, przepisy kodeksu stosuje się w zakresie nieuregulowanym tymi przepisami. Powołany przepis ustawy o działalności leczniczej ustala sztywne ramy czasowe trwania tego stosunku, lecz nie można przyjmować, że umowa zawarta po przeprowadzeniu konkursu była nierozwiązywalna. Na pewno dotyczy to rozwiązania bez wypowiedzenia zarówno z winy pracownika (art. 52 par. 1 pkt 1), jak i wskutek przekroczenia okresu pobierania świadczeń z tytułu niezdolności do pracy (art. 53 par.1 k.p.).
Wątpliwości zachodziły wobec możliwości zawarcia w umowie klauzuli o jej rozwiązaniu z zachowaniem dwutygodniowego okresu wypowiedzenia (art. 33 k.p.). Przepisy ustawy o działalności nie wskazują wszystkich elementów umowy, więc może ona być wzbogacona o elementy przewidziane w kodeksie. Kontrakt zawarty w wyniku konkursu wypełnia przesłankę wprowadzenie omawianej klauzuli, czyli zawarcia na czas określony powyżej 6 miesięcy. Biorąc pod uwagę wyrok Sądu Najwyższego z 25 stycznia 2010 r., należy przyjąć, że przepisy art. 49 ust. 6 ustawy o działalności i art. 33 k.p. nie mają charakteru konkurencyjnego (jeden wyłącza zastosowanie drugiego), ale korelacyjny, wzajemnie się dopełniający.

Wyrok SN potwierdza dopuszczalność włączenia do postanowień umowy o pracę zawieranej z ordynatorem (jak i z każdym innym kandydatem na stanowisko objęte konkursem) klauzuli o wypowiedzeniu, a w konsekwencji możliwość rozwiązania jej za wypowiedzeniem bez podania przyczyn zgodnie z art. 33 k.p.

Jan Ciechorski