Na skuteczne oraz prawidłowe funkcjonowanie służby zdrowia, poza aspektami finansowymi i kadrowymi, wpływa efektywna realizacja wynikających z ustawy obowiązków organów kontroli i nadzoru.
Zagadnienia dotyczące tego zakresu wynikają z kilku podstawowych aktów, tj. z ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej oraz rozporządzeń wydanych na jej podstawie. Zaś z dniem 1 stycznia 2012 r. także z ustawy z 15 lipca 2011 r. o kontroli w administracji rządowej.

Ministerialna kontrola

Zgodnie z art. 118 ust. 1 ustawy o działalności leczniczej kontrolę w zakresie funkcjonowania samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej (SPZOZ), jednostek budżetowych oraz państwowych jednostek budżetowych tworzonych i nadzorowanych przez Ministerstwo Obrony Narodowej, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, Ministerstwo Sprawiedliwości lub szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, sprawuje minister zdrowia.
Podejmowane przez niego czynności opierają się na dwóch przesłankach. Po pierwsze organ ten uprawniony jest do weryfikowania zgodności funkcjonowania podmiotów z prawem. Po drugie, podejmuje czynności weryfikacyjne z punktu widzenia medycznej poprawności działania poszczególnych podmiotów. Przy czym te czynności mogą być podejmowane wyłącznie przez osoby wykonujące zawód medyczny.

Sprawdza specjalista

Kontrola działalności podmiotów leczniczych może być podejmowana w dwojaki sposób. Po pierwsze może ona zostać zlecona wojewodom, konsultantom krajowym, o których mowa w ustawie z 6 listopada 2008 r. o konsultantach w ochronie zdrowia (osobom z tytułem specjalisty w danej dziedzinie medycyny, farmacji lub innej dziedzinie mającej zastosowanie w ochronie zdrowia) bądź też jednostkom organizacyjnym podległym lub nadzorowanym przez ministra. W tym kontekście mamy do czynienia z kontrolą scentralizowaną. Chodzi o to, że podejmowana jest przez podmioty działające często w ramach struktur ministerstwa bądź podmioty bezpośrednio lub pośrednio podporządkowane.
Minister uprawniony jest także, aby zlecić przeprowadzenie kontroli podmiotom zewnętrznym. W tym przypadku niezbędne jest zawarcie stosownej umowy, w której poza sposobem i obszarami kontroli określone zostanie także honorarium dla sprawdzającego podmiotu.
Warto przy tym wskazać, iż umowa może być zawarta z organami samorządów zawodów medycznych (np. Naczelną Izbą Lekarską), medycznymi towarzystwami naukowymi (obecnie jest ich przeszło 50), uczelniami medycznymi (kilkanaście uczelni w skali kraju), a także z instytutami badawczymi oraz specjalistami z poszczególnych dziedzin medycyny.

Za skontrolowanie szpitala przysługuje wynagrodzenie

Stare rozporządzenia

Istotnym zagadnieniem związanym z podejmowanymi przez organ lub inne upoważnione podmioty czynnościami kontrolnymi jest zakres oraz obszar dopuszczalnych czynności.
W tym kontekście warto wskazać, iż w odniesieniu do uchwalonej w 2011 r. ustawy o działalności leczniczej zastosowanie znajdują stare rozporządzenia.
Należy też dodać, iż w zakresie nieuregulowanym w ustawie o działalności leczniczej, z dniem 1 stycznia 2012 r. zastosowanie znajdą także przepisy ustawy o kontroli w administracji rządowej, która przewiduje m.in. dwa skonkretyzowane tryby przeprowadzania kontroli –zwykły oraz uproszczony. Wprowadzenie wyżej wymienionej ustawy jest o tyle istotne, iż na poziomie ustawowym i generalnym określa ramy oraz sposób przeprowadzania kontroli.
Przyjęte przez ustawodawcę rozwiązania powinny, zwłaszcza w świetle krytycznych raportów Najwyższej Izby Kontroli, także w stosunku do podmiotów wykonujących działalność leczniczą, wpłynąć na uzdrowienie sposobu funkcjonowania nie tylko szpitali i innych podmiotów leczniczych, ale całego systemu służby zdrowia.

Dr Mariusz Bidziński, radca prawny w Kancelarii Radcowskiej Chmaj i Wspólnicy Sp.k.