Lekarz podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) musi być lekarzem ubezpieczenia zdrowotnego, czyli posiadać kontrakt z NFZ lub być zatrudnionym w podmiocie, który zawarł umowę z funduszem. Tylko wtedy za jego usługi ubezpieczony pacjent nie płaci. Wyboru lub zmiany lekarza rodzinnego dokonuje się bezpośrednio w przychodni POZ i nie trzeba tego faktu potwierdzać.

2750 osób maksymalnie może być pod opieką jednego lekarza POZ

W przypadku trzeciej i kolejnej zmiany lekarza w ciągu roku pacjent wnosi opłatę w wysokości 80 zł na konto właściwego oddziału NFZ. Kiedy pacjent zgłosi się do lekarza, pielęgniarki lub położnej POZ, do których złożył deklarację, a którzy nie pracują już w danej przychodni, ta nie powinna mu odmówić pomocy medycznej. Jeżeli ubezpieczony chce nadal korzystać z tej przychodni, powinien dokonać ponownego wyboru pracujących w niej lekarza, pielęgniarki lub położnej POZ. Osoby, które przebywają poza miejscem stałego zameldowania, także mają prawo wyboru lekarza rodzinnego.
Natomiast podczas czasowego pobytu poza miejscem zamieszkania (np. na wakacjach czy u rodziny) pacjent ma prawo do podstawowej opieki zdrowotnej w sytuacjach nagłego zachorowania lub pogorszenia stanu zdrowia. Powinien się wtedy zgłosić do najbliższej placówki POZ. W celu udokumentowania posiadanego ubezpieczenia zdrowotnego należy przedstawić aktualny druk RMUA lub inny dowód opłacenia składki.

Organizacja pracy w POZ

Przychodnie są otwarte od 8.00 rano do 18.00. Taki jest wymóg NFZ dla placówek, które podpisują z nim kontrakt na świadczenie usług medycznych. Placówki POZ mogą pełnić również dyżury lekarskie w niedzielę i święta. Nie mają jednak takiego obowiązku. W tym czasie pacjentów przyjmie inna placówka (pacjent, wybierając ją, nie musi się kierować rejonizacją). W takiej sytuacji informacja o tym musi być dostępna dla pacjentów. Przychodnia wywiesza ją w miejscu widocznym również w sytuacji, gdy jest ona zamknięta – np. na drzwiach zewnętrznych przychodni. W informacji o dyżurującej przychodni muszą być zawarte dane adresowe i telefoniczne.

Obowiązki i uprawnienia

Lekarz POZ ma szerokie uprawnienia. To on kieruje na podstawowe badania laboratoryjne (np. wykonanie analizy moczu lub krwi). Jeżeli w wyniku udzielonej porady zachodzi konieczność ich wykonania, zlecenie wystawia właśnie lekarz POZ. W przypadku uzasadnionym medycznie, materiał do badań laboratoryjnych może być pobrany w domu pacjenta. Lekarz rodzinny z reguły nie ma prawa kierowania na bardziej kosztowne badania diagnostyczne, takie jak tomografia czy rezonans magnetyczny. Na te badania skierowanie może wypisać tylko lekarz specjalista. Wyjątkiem od tej zasady są dwa badania: kolonoskopia i gastroskopia, na które chorego skierować może lekarz POZ. Skierowanie musi jednak wynikać z procesu leczenia i diagnostyki prowadzonej przez lekarza POZ.

Skierowanie do specjalisty

Lekarz rodzinny po wstępnym rozpoznaniu schorzenia kieruje pacjenta do odpowiedniego specjalisty. Może wystawić dwa rodzaje skierowań na wizyty u specjalisty:
● na konsultacje – daje ono pacjentowi prawo do jednorazowej wizyty u wybranego specjalisty,
● na leczenie lub kontynuowanie leczenia – jest ono ważne aż do momentu zakończenia leczenia przez specjalistę.
Warto pamiętać, że do części lekarzy specjalistów można się udać bez skierowania od lekarza POZ. Są to:
● ginekolog i położnik
● stomatolog,
● dermatolog i wenerolog,
● onkolog,
● psychiatra,
● okulista.
Lekarz POZ ma także prawo kierowania pacjenta na leczenie do szpitala. Po wstępnym rozpoznaniu schorzenia jest zobowiązany do wykonania pacjentowi i dołączenia do skierowania wyników niezbędnych badań diagnostycznych.
Wystawia również recepty na leki, które wcześniej zaordynował lekarz specjalista. Lekarz POZ wystawia również skierowanie na leczenie uzdrowiskowe. Te jest przesyłane do oddziału NFZ. Na karcie skierowania powinien wypisać aktualne wyniki podstawowych badań laboratoryjnych(OB, morfologia krwi, badanie moczu), diagnostycznych oraz konsultacji specjalistycznych. Skierowanie jest ważne 18 miesięcy, licząc od dnia jego wystawienia.
Jeżeli w tym czasie leczenie nie zostało rozpoczęte, NFZ przesyła je do ponownej weryfikacji. Lekarz POZ podejmuje również decyzje o konieczności zapewnienia pacjentowi transportu sanitarnego. To on ocenia, czy transport będzie bezpłatny, czy częściowo lub całkowicie odpłatny. Informacja o odpłatności powinna zostać odnotowana przez lekarza na zleceniu.
Podstawa prawna
Art. 28, 32, 34, 56 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2008 r. nr 164, poz. 1027 z późn. zm.).