W imieniu lub na rzecz firmy zgłoszeń może dokonywać przedstawiciel celny – np. tzw. agencja celna. Samo często stosowana nazwa „agencja celna” nie ma aktualnie odzwierciedlenia w przepisach celnych i stanowi w zasadzie potoczne określenie podmiotu świadczącego profesjonalne usługi przedstawicielstwa celnego (także w ramach szerokiego katalogu usług spedycyjno-logistycznych bądź transportowych).
– Jest niejako cichym graczem w łańcuchu dostaw, ponieważ dba o to, by towary były zawsze odprawione na czas oraz w prawidłowy sposób, możliwie w najkrótszym czasie. Agencja celna, czyli tzw. broker celny, ma bowiem funkcję pośrednika pomiędzy podmiotami dokonującymi obrotu międzynarodowego a przedstawicielami władz danego kraju odpowiadającymi za odprawę celną towaru. W Polsce organem tym jest Krajowa Administracja Skarbowa, której rolą jest nie tylko nadzorowanie prac w zakresie tematyki celnej, lecz także administracja skarbowa – wyjaśnia Christoph Szakowski, partner zarządzający w LogCon East.
Przedstawicielem celnym może być natomiast każda osoba/podmiot ustanowiony przez inną osobę w celu prowadzenia czynności i załatwiania formalności wymaganych przepisami prawa celnego przed organami celnymi. Tym samym przedstawicielem celnym może być zarówno osoba fizyczna, jak i osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej (ale posiadająca zdolność do czynności prawnych). Co do zasady przedstawiciel celny musi posiadać siedzibę na terytorium Unii Europejskiej. Powinien też oczywiście dysponować stosownym upoważnieniem do występowania na rzecz danego podmiotu gospodarczego przed organami celnymi.
Umocowanie do czynności
Odpowiednio umocowany przedstawiciel celny zobowiązany jest do zgłoszenia organom celnym faktu wykonywania czynności na rzecz osoby reprezentowanej oraz do określenia, czy jest to przedstawi-cielstwo pośrednie czy bezpośrednie. W sytuacji, w której nie zadeklaruje on faktu działania w charakterze przedstawiciela celnego innej osoby lub gdy działa bez umocowania – jest traktowany jako działający we własnym imieniu i na własną rzecz. Przedstawiciel powinien także zostać odpowiednio zarejestrowany i powiązany z reprezentowanymi podmiotami w celnych systemach informatycznych.
Należy przy tym podkreślić, że zgodnie z obowiązującymi w Polsce uregulowaniami czynności dokonane przez przedstawiciela celnego w granicach upoważnienia pociągają za sobą skutki bezpośrednio dla osoby, która go ustanowiła.
Każdy może, nie każdy powinien
Jak zauważa Rafał Pogorzelski, partner, doradca podatkowy w ATNEO Doradztwo Cło Podatki Prawo, z formalnego punktu widzenia w polskich realiach usługi przedstawicielstwa celnego może obecnie świadczyć w zasadzie każdy podmiot. – Należy jednak pamiętać – dodaje – że jest to działalność związana z dużą odpowiedzialnością. Działania przedstawiciela celnego wpływają bowiem nie tylko na wymiar należności importowych, lecz także na realizację innych obowiązków przewidzianych w szeregu regulacji pozacelnych. Ponadto świadczenie usług przedstawicielstwa celnego wiąże się co do zasady z istotnymi ryzykami dla przedstawiciela (przede wszystkim celnymi i podatkowymi). Działalność taka wymaga zatem odpowiednich kompetencji oraz doświadczenia, a jednocześnie jest praktycz-nie niemożliwa bez posiadania przez przedstawiciela różnego rodzaju pozwoleń celnych. Ich uzyskanie nie jest łatwe i wymaga spełnienia licznych wymogów – wskazuje ekspert.
Jest jeszcze agent celny. Na gruncie polskich regulacji oznacza on osobę fizyczną, która – poprzez uzyskanie wpisu na listę agentów celnych – powinna gwarantować profesjonalizm i wysoką jakość w ramach czynności dokonywanych przed organami celnymi na rzecz innych podmiotów (chodzi przede wszystkim o dokonywanie zgłoszeń celnych). Agent celny może być zatrudniony zarówno w podmio-cie świadczącym usługi przedstawicielstwa celnego, jak i w firmie będącej importem/eksporterem towarów. Może też prowadzić własną działalność gospodarczą.
Tytuł i rzeczywistość
Warto dodać, że jeszcze kilka lat temu uzyskanie wpisu na listę agentów celnych uzależnione było m.in. od zdania wymagającego egzaminu państwowego. Obecnie nie ma już takiej konieczności. Wy-starczy ukończenie odpowiednich studiów wyższych lub nawet szkół policealnych bądź posiadanie udokumentowanego doświadczenia.
Zdaniem Rafała Pogorzelskiego obecne warunki uzyskania wpisu na listę agentów celnych niestety nie gwarantują odpowiedniego poziomu profesjonalizmu oczekiwanego od osób działających w tym charakterze.
– Samo posiadanie tytułu agenta celnego nie jest wystarczającym kryterium do wiarygodnej oceny wiedzy oraz doświadczenia takiej osoby – zarówno z punktu widzenia importerów/eksporterów, jak i firm świadczących usługi przedstawicielstwa celnego, które same częściej mają trudności ze znalezieniem pracowników posiadających odpowiednie przygotowanie do wykonywania zawodu agenta cel-nego – dodaje.
Christoph Szakowski dodaje, że dowolnością w zakresie krajów członkowskich UE jest sposób, w jaki weryfikują one kompetencje zawodowe. W Polsce, by wykonywać zawód agenta celnego, należy uzyskać wpis na listę agentów celnych. Tylko w ten sposób uprawnieni pracownicy mogą komunikować się z organami celno-skarbowymi.
– Certyfikat AEO dodatkowo gwarantuje prowadzenie działalności zgodnie z wszelkimi standardami w zakresie zachowania bezpieczeństwa czy wypłacalności finansowej – zaznacza.
Formy przedstawicielstwa
Przepisy przewidują dwa rodzaje przedstawicielstwa celnego, co ma wpływ również na zakres odpowiedzialności przedstawiciela celnego. W przedstawicielstwie pośrednim przedstawiciel działa we własnym imieniu, lecz na rzecz innej osoby.
Rafał Pogorzelski zaznacza, że taki przedstawiciel jest „zgłaszającym” w rozumieniu przepisów celnych, a zatem automatycznie odpowiada za należności celno-podatkowe wynikające z danego zgłoszenia celnego – na równi z osobą, na której rzecz działa. Odpowiedzialność obu podmiotów jest solidarna. Pogorzelski wskazuje również, że niekiedy przepisy celne wymuszają działanie przedstawiciela celne-go w formule przedstawicielstwa pośredniego. Taka sytuacja ma miejsce np. w przypadku dokonywania zgłoszeń celnych na rzecz podmiotów spoza UE lub w sytuacji, gdy zgłoszenia celne importowe są dokonywane w oparciu o pozwolenia na uproszczenia celne posiadane przez przedstawiciela.
W przedstawicielstwie bezpośrednim przedstawiciel działa w imieniu i na rzecz reprezentowanego podmiotu.
– Odpowiedzialność takiego przedstawiciela za cło i podatki jest nieporównanie niższa niż w przypadku przedstawiciela pośredniego, jednak nie jest całkowicie wykluczona – wskazuje Rafał Pogorzelski.
Przykładowo taki podmiot może zostać uznany za dłużnika celnego (a tym samym za podatnika) w przypadku, gdy przy dokonywaniu zgłoszenia celnego posłuży się nieprawdziwymi danymi, co dopro-wadzi do zaniżenia należności przywozowych, a jednocześnie zostanie mu udowodniony brak dochowania należytej staranności w tym zakresie.
Ekspert wskazuje również, że niekiedy odpowiedzialność celnego przedstawiciela bezpośredniego wynika z innych regulacji niż celne. Dobry przykład stanowi tutaj art. 33a ust. 8 ustawy o VAT, na mocy którego przedstawiciel bezpośredni (tak samo jak pośredni) jest solidarnie z importerem zobowiązany do zapłaty VAT należnego z tytułu importu wraz z odsetkami w sytuacji, gdy podatek ten podlegać ma rozliczeniu w deklaracji podatkowej importera (obecnie – pliku JPK_V7), a nie zostanie w niej prawidłowo wykazany.
Na ten ostatni aspekt zwraca także uwagę Marek Tarczyński, przewodniczący Rady Polskiej Izby Spedycji i Logistyki. Bardzo krytycznie ocenia on przepisy podatkowe, które nakładają na agencję celną solidarną odpowiedzialność za zapłatę VAT nierozliczonego prawidłowo w deklaracji podatkowej przez importera. W opinii spedytorów tak szerokie stosowanie solidarnej odpowiedzialności jest zbyt daleko idące i nadmiernie podnosi ryzyko świadczenia usług przedstawiciela celnego.
– To z kolei ogranicza w praktyce dostępność dla importerów usług przedstawicielstwa polegających na dokonywaniu zgłoszeń celnych z zastosowaniem rozliczenia VAT importowego na zasadach okre-ślonych w art. 33a ustawy o VAT – zaznacza Marek Tarczyński.
Inną kwestią jest przedstawicielstwo podatkowe, z którym można spotkać się w handlu międzynarodowym.
– Jego ustanowienie związane jest z prawem fiskalnym. W Polsce jego reguły zawarte są w ustawie o podatku od towarów i usług, a dokładnie w art. 18 a. Przepisy nakładają obowiązek ustanowienia takiego przedstawiciela dla tych podatników, którzy na terytorium danego kraju wykonują działalność, a ich siedziba lub stałe miejsce jej prowadzenia jest poza UE. Jednocześnie ten sam artykuł pozo-stawia dowolność w ustanawianiu przedstawicielstwa podatkowego dla podmiotów posiadających siedzibę działalności gospodarczej lub stałe miejsce jej prowadzenia na terytorium państwa członkow-skiego innym niż kraj, w którym prowadzona jest ta właśnie działalność – informuje Christoph Szakowski.
PAO