Strategia Cyfryzacji Państwa. Na jakie wsparcie mogą liczyć samorządy?

Bezpłatna usługa EZD RP w chmurze będzie dostępna także dla samorządów. W Strategii Cyfryzacji Państwa proponujemy również stworzenie Chmury Samorządowej – dostosowanej do potrzeb JST, ale zapewniającej standard usług znany z Rządowej Chmury Obliczeniowej. Projekt przewiduje także zmiany legislacyjne, które ułatwią korzystanie z tych usług i zwiększą ich dostępność.

W zakresie DGA trwają prace nad ustawą służącą jego stosowaniu w Polsce – wskaże ona m.in. właściwe organy. Równolegle prowadzimy działania wdrożeniowe i informacyjne, w tym uruchomienie punktu informacyjnego DGA oraz wykazu zasobów chronionych danych na portalu dane.gov.pl, który zawiera już ponad 1,7 tys. rekordów, również z JST. Odbyły się także szkolenia dla administracji, a kolejne planowane są po przyjęciu ustawy. W ramach ODD od kilku lat prowadzimy cykliczne warsztaty, szkolenia oraz opracowujemy materiały edukacyjne, m.in. podręcznik dobrych praktyk przygotowany wspólnie z Gdańskiem i Gdynią. Wspieramy także integrację lokalnych portali danych z dane.gov.pl poprzez tzw. harvestery. Zapewniamy stałe wsparcie eksperckie i techniczne (np. poprzez email kontakt@dane.gov.pl), prowadzimy badania i analizy – w tym dotyczące doświadczeń samorządów w udostępnianiu danych i korzystaniu z API.

W odpowiedzi na rosnącą skalę cyberzagrożeń, zwłaszcza na poziomie lokalnym, prowadzimy programy w zakresie dofinansowania i wsparcia strukturalnego. Przygotowujemy rozwiązania umożliwiające samorządom wspólne realizowanie zadań z zakresu cyberbezpieczeństwa. Nowe przepisy pozwolą przekazywać te zadania pomiędzy jednostkami samorządu, co ułatwi tworzenie wyspecjalizowanych centrów wsparcia — także dla najmniejszych JST. Równolegle pracujemy nad koncepcją Lokalnych Centrów Cyberbezpieczeństwa (LCC), które będą pełnić funkcję regionalnych ośrodków typu SOC (Security Operations Center). Zapewnią one monitoring zagrożeń, wsparcie techniczne, szkolenia oraz współpracę z instytucjami krajowymi. W latach 2025–2029 planujemy przeznaczyć na rozwój LCC ok. 270 mln zł z funduszy UE. Ważnym elementem tych działań będzie także systemowe podejście do edukacji i budowania kompetencji w samorządach oraz stworzenie spójnego modelu raportowania i reagowania na incydenty.

MC planuje wdrożenie standardów i rekomendacji architektonicznych, które będą obowiązywały także w samorządach. W Strategii Cyfryzacji Państwa zakładamy, że Architektura Informacyjna Państwa stanie się podstawowym narzędziem zarządzania cyfryzacją, a podmioty publiczne wdrażające e-usługi będą zobowiązane do stosowania wytycznych udostępnianych przez MC. Dodatkowo prowadzimy projekt pilotażowy tworzenia Modeli Architektury Informacyjnej JST, dostosowanych do różnych typów jednostek – od gmin po powiaty. Powstaną wzorcowe modele oraz rekomendacje wspierające integrację systemów i rozwój cyfrowych usług.

Dostrzegamy wyzwania, z jakimi mierzą się jednostki samorządu terytorialnego przy wdrażaniu usług cyfrowych – w szczególności ich techniczną złożoność oraz wysokie koszty. W związku z tym jednym z kluczowych obszarów wskazanych w Strategii Cyfryzacji Polski do 2035 r. jest zwiększenie spójności i efektywności wdrażania usług cyfrowych. Zakłada ona m.in. stworzenie jednolitego punktu dostępu do e-usług publicznych oraz ustandaryzowanych kanałów komunikacji. Wspieraniu tego celu służyć będą wspólne wytyczne techniczne, rozwój niezbędnej infrastruktury, a także mechanizmy wsparcia technicznego i finansowego – również w ramach dostępnych funduszy unijnych.

Na cyfryzację oraz cyberbezpieczeństwo samorządów i jednostek im podległych mamy ponad 5 mld zł z KPO. Kolejne zostaną przewidziane w Funduszu Bezpieczeństwa i Obronności. Projekt „Cyberbezpieczny samorząd” to przykład już realizowanego programu grantowego, wspierającego JST w zakresie sprzętu i usług z obszaru cyberbezpieczeństwa. Wnioski z dotychczasowego wykorzystania środków z KPO i funduszy UE wskazują na potrzebę dalszego wsparcia, dlatego w nowej perspektywie finansowej planowane są kolejne działania w tym obszarze. Przewidujemy również rozwiązania systemowe – zmniejszające koszty po stronie JST i wspierające ich rozwój cyfrowy. Należą do nich m.in. budowa jednego punktu kontaktu w serwisie samorzad.gov.pl, wdrożenie katalogów referencyjnych i krajowego systemu wsparcia przy planowaniu inwestycji w technologie, w tym AI, Smart City i Smart Village. Dążymy do tego, aby również mniejsze jednostki samorządu terytorialnego miały uproszczony dostęp do funduszy i narzędzi wspierających cyfryzację.

Tak, rząd planuje szerokie wsparcie dla samorządów we wdrażaniu narzędzi AI. W ramach konsorcjum HIVE AI rozwijane są polskojęzyczne modele językowe PLLuM, dostępne na otwartej licencji. Samorządy mogą z nich korzystać m.in. do budowy chatbotów czy automatyzacji procesów. Równolegle trwają przygotowania do uruchomienia projektu AI HUB dla administracji. Zakłada on stworzenie centralnego repozytorium gotowych rozwiązań, wdrożenie prototypowych asystentów urzędniczych (dla JST, administracji wojewódzkiej i centralnej) oraz uruchomienie platformy wspierającej wdrożenia AI w urzędach. W planach są także szkolenia dla pracowników administracji, dostosowane do różnych poziomów zaawansowania. Celem tych działań jest nie tylko ułatwienie wdrażania technologii AI w JST, ale też zapewnienie trwałego i bezpiecznego dostępu do nowoczesnych narzędzi.

MC prowadzi stały dialog z jednostkami samorządu terytorialnego, uznając ich kluczową rolę w cyfryzacji państwa. Powołano Pełnomocnika ds. relacji z JST, który odpowiada za bieżący kontakt i identyfikację wyzwań na poziomie lokalnym. Regularnie odbywają się konsultacje społeczne z udziałem kierownictwa resortu oraz spotkania w ramach Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. Współpraca z JST traktowana jest jako proces partnerski, a narzędzia i kanały komunikacji są rozwijane w odpowiedzi na realne potrzeby samorządów.

W projekcie Strategii Cyfryzacji Państwa zaplanowaliśmy przeprowadzenie kompleksowej diagnozy efektywności zamówień na rozwiązania cyfrowe, której celem będzie identyfikacja możliwości wprowadzenia bardziej elastycznych zasad prawnych, dostosowanych do specyfiki i zmienności projektów informatycznych. Szczególną uwagę poświęciliśmy zamówieniom na usługi chmurowe. Jednocześnie strategia zakłada promowanie dobrych praktyk w zakresie zamówień publicznych, również w obszarze cyberbezpieczeństwa, które będą wspierać samorządy w przygotowywaniu i realizacji postępowań zakupowych.

Jednostki samorządu terytorialnego nie są zobowiązane do corocznego podpisywania porozumień. Obowiązująca procedura, oparta na art. 16 ustawy o aplikacji mObywatel, zakłada możliwość jednorazowego złożenia wniosku o wdrożenie tzw. usługi niestandardowej – na przykład lokalnej karty mieszkańca czy karty seniora. Wniosek składany jest przez specjalny Panel Administracyjny, a po pozytywnej decyzji Ministra Cyfryzacji podpisywane jest porozumienie określające warunki współpracy. Co istotne, porozumienie to ma charakter bezterminowy i opiera się na przygotowanym przez ministerstwo wzorze, co znacząco upraszcza proces formalny. Dzięki temu samorządy przechodzą przez procedurę tylko raz – bez konieczności corocznego odnawiania porozumienia – a ich mieszkańcy mogą korzystać z lokalnych dokumentów w formie elektronicznej w aplikacji mObywatel w sposób ciągły. Ministerstwo Cyfryzacji stale monitoruje potrzeby JST i rozwija narzędzia wsparcia tak, aby współpraca z samorządami była efektywna i stabilna także w dłuższej perspektywie. ©℗