Sąd Najwyższy znów staje po stronie nauczycieli. Szkoły i samorządy mają kolejny problem

Jeżeli nauczyciel został prawomocnie uniewinniony od zarzutów dyscyplinarnych, a wcześniej, w czasie postępowania, był zawieszony w obowiązkach, należy mu wypłacić zaległe dodatki motywacyjny i za wysługę lat – tak orzekł wczoraj Sąd Najwyższy. To kolejne rozstrzygnięcie SN, które uszczupli samorządowe budżety

Rozstrzygnął problem prawny, który powstał na kanwie postępowania dyscyplinarnego, jakie wszczęto przeciwko nauczycielowi zatrudnionemu w liceum. Toczyło się ono od maja do października 2020 r. Przez ten czas nauczyciel był zawieszony w obowiązkach, nie wykonywał zawodu, a zgodnie z art. 85u ust. 2 Karty nauczyciela w okresie zawieszenia w pełnieniu obowiązków nauczycielowi nie przysługują dodatki oraz wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe, w praktyce może on otrzymywać jedynie pensję zasadniczą.

O co walczył nauczyciel?

Postępowanie zakończyło się całkowitym uniewinnieniem, zaś prawomocnie oczyszczony z zarzutów nauczyciel zażądał od szkoły wypłaty wstrzymanych na czas zawieszenia w pełnieniu obowiązków dodatków płacowych, zwłaszcza: stażowego, motywacyjnego oraz za wychowawstwo klasy i za trudne warunki pracy. Spotkał się z odmową, więc sprawa trafiła do sądu. W I instancji nauczyciel przegrał – sąd oddalił powództwo. Apelację złożył nauczyciel, jednak rozpoznający ją Sąd Okręgowy w O. dostrzegł w sprawie istotny problem prawny dotyczący kwestii, czy na podstawie przepisów art. 85u ust. 2 i ust. 4 KN nauczycielowi zawieszonemu w obowiązkach w związku z trwającym postępowaniem dyscyplinarnym, w przypadku wydania wobec niego prawomocnego orzeczenia uniewinniającego, należy wypłacić dodatki, do których nauczyciel nabył prawo jeszcze przed okresem zawieszenia i stanowiły one element składowy jego wynagrodzenia. Pytanie prawne tej treści przekazano do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu.

Co orzekł Sąd Najwyższy

SN obradując w składzie trzech sędziów orzekł, że nauczycielowi zawieszonemu w obowiązkach, w związku z trwającym postępowaniem dyscyplinarnym w przypadku wydania wobec niego prawomocnego orzeczenia uniewinniającego, wypłaca się dodatek motywacyjny i dodatek za wysługę lat, do których nauczyciel nabył prawo jeszcze przed okresem zawieszenia i stanowiły one element składowy jego wynagrodzenia na podstawie art. 85u ust. 2 i 4 KN.

– Zgodnie z art. 85u ust. 4 KN nauczycielowi należy zwrócić zatrzymane kwoty wynagrodzenia. Wynagrodzenia określonego ogólnie, a nie jedynie zasadniczego. To oznacza, że kwoty zatrzymane, podlegające zwrotowi, to nie tylko kwota wynagrodzenia zasadniczego, o którą wynagrodzenie zmniejszono, ale także przysługujące nauczycielowi dodatki. Gdyby ustawodawca chciał ograniczyć zwrot tylko do wynagrodzenia zasadniczego, to tego pojęcia „wynagrodzenie zasadnicze” użyłby także w art. 85u ust. 4 KN – wskazała w uzasadnieniu sędzia sprawozdawca Agnieszka Żywicka.

Zwrot dodatków można wywodzić także na podstawie wykładni funkcjonalnej przepisów Karty nauczyciela. – Zawieszenie nauczyciela w obowiązkach i obniżenie mu wynagrodzenia ma charakter zapobiegawczy, zaś samo obniżenie wynagrodzenia – także wychowawczy i represyjny. Skoro zaś w momencie wydania orzeczenia uniewinniającego czynniki te ustają, to nie ma jakiegokolwiek uzasadnienia w utrzymywaniu ubytku w majątku nauczyciela spowodowanego brakiem wypłaty dodatków – stwierdziła sędzia Żywicka.

Wypłacie mają podlegać przede wszystkim dodatki motywacyjny i za wysługę lat. To wynika, zdaniem SN, z faktu, iż prawo do nich jest związane z samym zatrudnieniem na stanowisku nauczyciela. Nie są one ściśle powiązane z faktycznym wykonywaniem konkretnych zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych na zajmowanym stanowisku – tak jak ma to miejsce w przypadku innych nauczycielskich dodatków płacowych (funkcyjnego, za wychowawstwo klasy, za warunki pracy itd.) oraz wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe.

Związkowcy: uchwała SN spadła nam z nieba

Z tego rozstrzygnięcia cieszą się związkowcy, którzy przypominają, że jest to kolejne pozytywne dla nauczycieli orzeczenie po wydaniu przez SN uchwały z 26 lutego 2025 r. w składzie siedmiu sędziów (sygn. akt III PZP 3/24). Zgodnie z tą uchwałą skład orzekający wskazał, że za godziny przepracowane przez nauczycieli powyżej normy czasu pracy należy się rekompensata.

Dziś w resorcie edukacji odbędzie się spotkanie grupy roboczej ds. odpowiedzialności dyscyplinarnej nauczycieli. Wśród poruszanych tematów po raz kolejny podniesiona zostanie kwestia przewlekłości postępowań i potrącania wynagrodzenia w okresie zawieszenia w obowiązkach służbowych.

– Najnowsza uchwała SN spadła nam z nieba, bo w trakcie dzisiejszego spotkania będzie mocnym argumentem do zmiany art. 85u karty – mówi dr Waldemar Jakubowski, przewodniczący Krajowej Sekcji Oświaty i Wychowania NSZZ „Solidarność”. – To jest logiczne, że uniewinniony nauczyciel nie powinien ponosić żadnych strat finansowych. Dodatkowo powinna być uproszczona ścieżka domagania się o odszkodowanie w takich sytuacjach. Ponadto resort powinien stworzyć bat na ludzi, którzy składają nieuzasadnione zawiadomienia na nauczycieli – dodaje.

Wtórują mu inni związkowcy. – W grudniu 2024 r. minister edukacji Barbara Nowacka stwierdziła, że przy najbliższej nowelizacji Karty nauczyciela temat zwrotu potrąconych środków w sytuacji zawieszenia z powodu postępowania karnego, czy też dyscyplinarnego zostanie uwzględniony – mówi Sławomir Wittkowicz, członek prezydium Forum Związków Zawodowych, przewodniczący WZZ „Forum-Oświata”.

Zapłacą samorządy

Krzysztof Baszczyński ze Związku Nauczycielstwa Polskiego przyznaje, że uchwała w składzie trzech sędziów, nie ma mocy wiążącej dla wszystkich nauczycieli. Zaznacza jednak, że daje podstawy do tego, aby inne sądy orzekały w podobny sposób.

Do wczorajszej uchwały SN sceptycznie podchodzą natomiast samorządowcy.To bowiem kolejne rozstrzygnięcie, które uszczupli samorządowe budżety. – Nie wiem, dlaczego mielibyśmy płacić za dodatki motywacyjne i stażowe w okresie zawieszenia nauczyciela w obowiązkach służbowych. W tym czasie musimy przecież płacić innemu nauczycielowi, który wykonuje obowiązki za osobę obwinioną. Dodatkowo z karty jednoznacznie wynika, że ekstra świadczenia do pensji zasadniczej po uniewinnieniu nie powinny być wypłacane – mówi Marek Wójcik ze Związku Miast Polskich. ©℗

orzecznictwo