O co pytają na szkoleniach: dodatki motywacyjne dla pracowników pomocy społecznej

Krąg osób uprawnionych do tego świadczenia i zasady jego wypłaty wskazują cztery rządowe programy (wyliczamy je w podstawie prawnej). Na ich mocy niektórzy pracownicy jednostek pomocy społecznej nie mogą otrzymać dodatku motywacyjnego, co wzbudza sporo wątpliwości, m.in. dotyczących równości traktowania wszystkich zatrudnionych. Co więcej, dodatkowa kwota przysługuje tylko osobom zatrudnionym na umowy o pracę i jest wyliczana proporcjonalnie do wymiaru etatu. Słychać wobec tego głosy, że zapisy programu wprowadzają niezrozumiały i niesprawiedliwy podział na pracowników zasługujących na wsparcie i z niego wyłączonych, pomimo że ci drudzy również pracują w jednostkach pomocy społecznej. Choć od uchwalenia programów minęło wiele miesięcy – wciąż toczą się dyskusje nad tym, komu przysługuje dodatek i w jakiej wysokości. Ekspert z prawa pracy - Anna Kopyść odpowiada na pytania dotyczące dodatków motywacyjnych

Uprawnieni w centrum usług społecznych

Odpowiedź:Nie, dodatek motywacyjny nie przysługuje wszystkim pracownikom CUS. Prawo do niego mają tylko ci pracownicy, którzy w zakresie swoich zadań realizują jakieś czynności związane z pomocą społeczną i jest to odpowiednio zapisane w ich umowie o pracę i załącznikach do niej. Świadczenie nie przysługuje osobom, które pełnią funkcje wyłącznie obsługowe.

Wyjaśnienie: Tak wynika z odpowiedzi pełnomocnika rządu ds. osób niepełnosprawnych Łukasza Krasonia, który w imieniu ministra rodziny, pracy i polityki społecznej odpowiedział na interpelację poselską nr 6797 z 3 grudnia 2024 r. w sprawie rozszerzenia zakresu programu „Dofinansowanie wynagrodzeń pracowników jednostek organizacyjnych pomocy społecznej w postaci dodatku motywacyjnego na lata 2024–2027”. Pełnomocnik wskazał również w odpowiedzi, że resort pracy nie prowadzi prac nad modyfikacją przyjętych programów. „Przyjmując je (…) Rada Ministrów wyszła naprzeciw oczekiwaniom blisko 200 tys. samorządowych pracowników, w tym pracowników systemu pomocy społecznej realizujących zadania wynikające z ustawy o pomocy społecznej, pracujących w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej. Wprowadzone rozwiązania są również znaczącą formą wsparcia samych samorządów w realizowanych przez nie zadaniach własnych i odpowiedzią na wieloletnie apele pracowników systemu pomocy społecznej. Można zatem założyć, że udzielone samorządom wsparcie pozwoli na podwyższenie wynagrodzeń pozostałych pracowników samorządowych – w zależności od struktury organizacyjnej ustalonej w danym samorządzie i lokalnych potrzeb” – wyjaśnił.

Jak z kolei wcześniej wyjaśniało Ministerstwo Rodziny, do dodatku motywacyjnego mają prawo pracownicy realizujący zadania z zakresu pomocy społecznej w:

• ośrodkach pomocy społecznej;
• powiatowych centrach pomocy rodzinie;
• centrach usług społecznych − w przypadku przekształcenia ośrodka pomocy społecznej w centrum usług społecznych na podstawie przepisów ustawy z 19 lipca 2019 r. o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych;
• domach pomocy społecznej;
• placówkach specjalistycznego poradnictwa, w tym rodzinnego;
• ośrodkach interwencji kryzysowej;
• ośrodkach wsparcia, w tym:
• ośrodkach wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi (w tym środowiskowych domach samopomocy),
• dziennych domach pomocy,
• domach dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży,
• schroniskach dla osób bezdomnych,
• schroniskach dla osób bezdomnych z usługami opiekuńczymi, klubach samopomocy.

W przypadku centrów usług społecznych trzeba zatem przyjąć, że wszyscy pracownicy, którzy realizują jakieś czynności związane z pomocą społeczną w zakresie swoich obowiązków i jednocześnie ta okoliczność ma odzwierciedlenie w ich umowie o pracę i załącznikach do tej umowy, mają prawo do dodatku motywacyjnego. Nie ma natomiast podstawy prawnej do tego, aby przyznawać go osobom, które pełnią funkcje wyłącznie obsługowe.

Zatem uprawnieni do otrzymania dodatku motywacyjnego są przede wszystkim pracownicy CUS zatrudnieni w zespole do spraw realizacji zadań z zakresu pomocy społecznej, w tym dyrektor, zastępca dyrektora, kierownik działu, kierownik sekcji, pracownicy socjalni (w tym: główny specjalista pracy socjalnej, starszy specjalista pracy socjalnej – koordynator, starszy specjalista pracy socjalnej, specjalista pracy socjalnej, starszy pracownik socjalny, pracownik socjalny, główny specjalista będący pracownikiem socjalnym). Ponadto uprawnieni są np. pracownicy świadczący pracę socjalną poza siedzibą jednostki, przeprowadzający rodzinne wywiady środowiskowe poza siedzibą jednostki, świadczący pracę socjalną i przeprowadzający rodzinne wywiady środowiskowe poza siedzibą jednostki, aspirant pracy socjalnej, konsultant, koordynator ds. komputeryzacji pomocy społecznej, radca prawny, pracownicy wykonujący usługi opiekuńcze, pracownicy wykonujący specjalistyczne usługi opiekuńcze, pracownicy wykonujący specjalistyczne usługi opiekuńcze dla osób z zaburzeniami psychicznymi, organizator pomocy społecznej.

Z mocą wsteczną

Odpowiedź: Tak. Należy wyrównać dodatek, jeśli zgodnie z założeniami programu przysługiwał pracownikowi, ale z różnych przyczyn nie został przyznany.

Wyjaśnienie: Wydatkowanie środków podlega ścisłemu rozliczeniu w oparciu o przekazane formularze sprawozdawcze. Rozliczenie to dotyczy m.in. kwoty wydatkowanych środków, liczby osób, którym wypłacono dodatki w pełnej i niepełnej wysokości. Niezależnie jednak od tego, że jednostki samorządu terytorialnego do 31 stycznia 2025 r. składały sprawozdanie do właściwych wojewodów o realizacji programu za miniony rok, na ten rok składają zapotrzebowanie na środki z budżetu państwa na realizację programów. Nie ma zatem przeszkód, aby dodatek wyrównać.

Dodatek motywacyjny jest składnikiem wynagrodzenia – co prawda czasowym, ale stanowi w pełni oskładkowane dofinansowanie do płac. Prawo do niego przysługuje wszystkim osobom zatrudnionym na umowę o pracę w jednostkach wskazanych w programach. Jeśli wskutek pomyłki dodatek w okresie od 1 lipca ubiegłego roku do dziś nie był wypłacany osobie uprawnionej, to pracodawca musi teraz przyznać dofinansowanie za pełny okres, za który pracownikowi on przysługiwał.

Wliczanie do minimalnego wynagrodzenia

Odpowiedź: Tak. Choć teoretycznie dodatek motywacyjny powinien zrekompensować bardzo niskie płace w obszarze pomocy społecznej, to jednak przepisy nie wyłączają go przy ustalaniu wysokości minimalnego wynagrodzenia.

Wyjaśnienie: Do obliczenia wysokości wynagrodzenia pracownika w kontekście przepisów o minimalnym wynagrodzeniu za pracę przyjmuje się przysługujące pracownikowi składniki wynagrodzenia oraz inne świadczenia wynikające ze stosunku pracy, zaliczone do wynagrodzeń osobowych zgodnie z zasadami statystyki zatrudnienia i wynagrodzeń określonymi przez GUS.

Przy obliczaniu wysokości wynagrodzenia minimalnego nie uwzględnia się jedynie:

• nagrody jubileuszowej,
• odprawy pieniężnej przysługującej pracownikowi w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy,
• wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych,
• dodatku do wynagrodzenia za pracę w porze nocnej,
• dodatków za staż pracy,
• dodatków za szczególne warunki pracy.

Co prawda w uchwałach rady ministrów wprowadzających dodatki (patrz podstawa prawna) wskazano, że przyznane środki nie mogą pomniejszać dotychczas pobieranego przez pracownika wynagrodzenia i zastępować innych przyznanych dodatków przez pracodawcę, jednak nie wskazano, że dodatek motywacyjny przysługuje „obok” wynagrodzenia minimalnego. W związku z tym, że ustawa o minimalnym wynagrodzeniu za pracę nie wyłącza tego dodatku, to teoretycznie można nim uzupełniać kwotę minimalnego wynagrodzenia.

Okresy przyznawania dodatku

Odpowiedź: Można przyznać go na cały okres, choć nie jest to konieczne. Przepisy tego nie przesądzają.

Wyjaśnienie: Dofinansowanie z programów było wypłacane pracownikom jednostek samorządu terytorialnego za okres od 1 lipca do 31 grudnia 2024 r. i w kolejnych latach jest wypłacane za okres od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku. Jednak w ramach programów Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej przewidziało dofinansowanie w wysokości 1000 zł brutto miesięcznie w okresie od 1 lipca 2024 r. do 31 grudnia 2027 r. Dodatek może więc być przyznany pracownikowi przez szefa jednostki na cały okres obowiązywania programów, tj. od 1 lipca 2024 r. do 31 grudnia 2027 r. W programach rządowych wskazuje się na „wypłacanie dodatku”, a nie na „przyznawanie dodatku” za te okresy, co nie wyklucza przyznania go tym samym na cały okres obowiązywania uchwał, zwłaszcza że na posiedzeniu Trójstronnego Zespołu Branżowego ds. Pomocy Społecznej, które odbyło się 18 lutego 2025 r. w Centrum Partnerstwa Społecznego „Dialog” Katarzyna Nowakowska – podsekretarz stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, zapewniła, że w 2025 r. i latach kolejnych minister rodziny, pracy i polityki społecznej kontynuuje realizację Programu „Dofinansowanie wynagrodzeń pracowników jednostek organizacyjnych pomocy społecznej w postaci dodatku motywacyjnego na lata 2024–2027”.

Jak liczyć trzynastkę

Odpowiedź: Nie. Nie można wliczać jego wysokości do podstawy wyliczenia dodatkowego wynagrodzenia rocznego, czyli trzynastki.

Wyjaśnienie: Aktualnie trwa okres wypłat trzynastek. Jednak ze wszystkich uchwał będących podstawą prawną programu wynika, że dodatek motywacyjny dla pracowników jednostek organizacyjnych pomocy społecznej nie wchodzi do podstawy wymiaru trzynastki. Wprost wskazują one, że dofinansowanie otrzymane w ramach programu nie stanowi podstawy naliczania świadczeń, odszkodowań i innych wypłat wynikających z odrębnych przepisów, w tym dodatkowego wynagrodzenia rocznego i nagród rocznych. Regulacja szczególna wyłącza zatem wliczanie tego dodatku do podstawy wymiaru trzynastki. ©℗