WSA. Utrata wsparcia dopiero wtedy, gdy jest orzeczenie o powrocie dziecka do domu

Nie rzeczywiste opuszczenie przez dziecko rodziny zastępczej, ale wydanie prawomocnego orzeczenia sądowego o ustaniu pieczy zastępczej jest momentem, od którego nie należy jej się pomoc finansowa. Tak uznał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach.

Wojewódzki Sąd Administracyjny (WSA) w Kielcach rozpatrywał skargę związaną ze świadczeniem przysługującym na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka w rodzinie zastępczej. Złożyła ją babcia, która na mocy orzeczenia sądu zajmowała się wnukiem. Ośrodek pomocy społecznej uchylił wydaną w październiku 2022 r. decyzję dotyczącą wspomnianego świadczenia, uzasadniając to tym, że doszło do zmiany w sytuacji rodzinnej i dziecko od marca 2023 r. mieszkało ponownie z matką. W efekcie od tego miesiąca babci nie należały się pieniądze na opiekę nad wnukiem. Natomiast dopiero w marcu 2024 r. sąd rejonowy zmienił wcześniejsze postanowienie w taki sposób, że powierzył wykonywanie władzy rodzicielskiej matce.

Kobieta złożyła odwołanie do samorządowego kolegium odwoławczego (SKO), ale organ je oddalił. Jego zdaniem na podstawie rozpatrywanej sprawy ośrodek pomocy społecznej zasadnie przyjął, że rodzina zastępcza ma prawo do świadczenia na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka do dnia rzeczywistego przebywania w niej podopiecznego nawet wtedy, gdy formalnie jego pobyt ustał później – w tym przypadku w marcu 2024 r. – ze względu na postanowienie sądu rejonowego.

Decyzję SKO babcia dziecka zaskarżyła do WSA. Zarzuciła w niej kolegium błędną interpretację przepisów ustawy z 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 49). Argumentowała przy tym, że wnuk w marcu 2023 r. został przekazany matce, ale stanowiło to próbę powrotu dziecka do rodziny biologicznej. Dodała, że w tym czasie wspierała córkę i wnuka, który wracał do rodziny zastępczej w chwilach kryzysowych lub gdy tego chciał albo potrzebował. W tym czasie nie było wiadomo, czy jego powrót będzie trwały, a babcia dbała o zaspokajanie potrzeb materialnych wnuka i częś ciowo pokrywała koszty jego utrzymania. Dlatego jej zdaniem rzeczywiste opuszczenie przez dziecko rodziny zastępczej nastąpiło w marcu 2024 r., gdy władzę rodzicielską nad małoletnim ponownie przejęła matka.

WSA przyznał skarżącej rację i uchylił decyzję SKO. Wskazał przy tym, że tak jak do przyznania świadczeń rodzinie zastępczej nie wystarcza jedynie rzeczywiste umieszczenie dziecka u opiekunów, tylko musi być ono poprzedzone orzeczeniem sądu, to tak samo jest z faktycznym jej opuszczeniem. Sąd podkreślił, że sama okoliczność rzeczywistego przebywania dziecka u matki nie pozbawiła babci obowiązków wynikających z umieszczenia u niej jako u rodziny zastępczej jej wnuka. Dlatego w jego ocenie tylko wydanie prawomocnego orzeczenia przez sąd rodzinny o ustaniu pieczy zastępczej jest momentem właściwym do przyjęcia, że rodzina zastępca traci prawo do świadczeń. Wyłącznie on jest bowiem w stanie prawidłowo ocenić, czy zachodzą prawne przesłanki dla kontynuowania pieczy, czy może ona zostać zakończona. Tym samym organ pomocy społecznej nie może samodzielnie – abstrahując od orzeczenia sądu rodzinnego – decydować o uchyleniu decyzji przyznającej świadczenie na pokrycie kosztów utrzymania dziecka w rodzinie zastępczej. ©℗

orzecznictwo