Czy powiat może dofinansować zakup samochodu dla rodzinnego domu dziecka?

Starosta chce przekazać rodzinnemu domowi dziecka pieniądze na dofinansowanie zakupu używanego pojazdu, który byłby wykorzystywany do wykonywania zadań tej placówki, np. dowoziłby dzieci do szkół i do lekarza. Czy można potraktować to jak wydatek na zdarzenie losowe? Jak duże może być takie dofinansowanie?

Rodzinne domy dziecka to placówki prowadzone na podstawie przepisów ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (dalej: u.w.r.s.p.).

Dozwolona pomoc

W art. 60 u.w.r.s.p. postanowiono m.in., że rodzinny dom dziecka organizuje powiat lub podmiot, któremu powiat zlecił realizację tego zadania na podstawie art. 190 u.w.r.s.p., przy czym taka placówka może powstać na terenie powiatu innego niż organizujący. Z art. 190 wynika też, że organy jednostek samorządu terytorialnego mogą zlecić realizację zadań, o których mowa m.in. w art. 60:

1) organizacjom pozarządowym prowadzącym działalność w zakresie wspierania rodziny, pieczy zastępczej lub pomocy społecznej;

2) osobom prawnym i jednostkom organizacyjnym działającym na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, stosunku Państwa do innych Kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancji wolności sumienia i wyznania, jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności w zakresie wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej lub pomocy społecznej.

Finansowanie działalności rodzinnych domów dziecka reguluje m.in. art. 83 u.w.r.s.p. W jego ust. 1 postanowiono, że rodzinie zastępczej oraz prowadzącemu rodzinny dom dziecka starosta może przyznać:

1) dofinansowanie do wypoczynku poza miejscem zamieszkania dziecka;

2) świadczenie na pokrycie:

a) niezbędnych kosztów związanych z potrzebami przyjmowanego dziecka – jednorazowo,

b) kosztów związanych z wystąpieniem zdarzeń losowych lub innych zdarzeń mających wpływ na jakość sprawowanej opieki – jednorazowo lub okresowo.

Jak rozumieć użyte określenie „zdarzeń losowych”? W orzecznictwie sądowym akcentowano, że mogą to być wyłącznie zdarzenia o charakterze nieoczekiwanym, nadzwyczajnym, niemożliwym do przewidzenia i zapobieżenia, a tym samym niespodziewanym, wywodzącym się np. z siły wyższej, niezależnej w większym bądź mniejszym stopniu od woli człowieka (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z 7 listopada 2017 r., sygn. akt II SA/Łd 534/17).

Ponadto warto zwrócić uwagę na regulacje zawarte w art. 84 u.w.r.s.p., gdzie podano, że prowadzący rodzinny dom dziecka otrzymuje środki finansowe na:

„1) utrzymanie lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym lub domu jednorodzinnego, w którym jest prowadzony rodzinny dom dziecka, w wysokości odpowiadającej kosztom ponoszonym przez placówkę na czynsz, opłaty z tytułu najmu, opłaty za energię elektryczną i cieplną, opał, wodę, gaz, odbiór nieczystości stałych i płynnych, dźwig osobowy, antenę zbiorczą, abonament telewizyjny i radiowy, usługi telekomunikacyjne oraz związanym z kosztami eksploatacji (…);

2) pokrycie niezbędnych kosztów związanych z remontem lub ze zmianą lokalu w budynku wielorodzinnym lub domu jednorodzinnego, w którym jest prowadzony rodzinny dom dziecka – do wysokości środków określonych w umowie o świadczenie usług, na podstawie której jest wykonywana praca prowadzącego tę placówkę;

3) pokrycie innych niezbędnych i nieprzewidzianych kosztów związanych z opieką i wychowaniem dziecka lub funkcjonowaniem rodzinnego domu dziecka – do wysokości środków określonych w ww. umowie”.

Jak kwalifikować wydatek

W odpowiedzi na pytanie pomocna jest również opinia Regionalnej Izby Obrachunkowej w Gdańsku wyrażona w stanowisku z 23 lipca 2024 r. (znak RP.63.76.34.1.2024). W piśmie izba uznała za dopuszczalne przekazanie środków finansowych dla rodzinnego domu dziecka na dofinansowanie zakupu używanego pojazdu do przewozu dzieci z uwagi na wysoką awaryjność pojazdu, który dotychczas służył do tych celów. RIO podała m.in., że: „o ile trudno zakwalifikować zakup używanego pojazdu do przewozu dzieci (umieszczonych w rodzinnym domu dziecka) jako zdarzenie losowe (w kontekście wzrostu liczby dzieci objętych opieką), o tyle możliwe jest zakwalifikowanie takiego wydatku w ramach tzw. «innego zdarzenia mającego wpływ na jakość sprawowanej opieki». Wspomniane określenie jest bowiem kategorią wysoce ocenną, a decydujące będą w tym zakresie okoliczności danego stanu faktycznego”. RIO dodała, że należy zwrócić uwagę na art. 84 pkt 3 u.w.r.s.p., z którego wynika, że „prowadzący rodzinny dom dziecka otrzymuje środki finansowe na pokrycie innych niezbędnych i nieprzewidzianych kosztów związanych z opieką i wychowaniem dziecka lub funkcjonowaniem rodzinnego domu dziecka – do wysokości środków określonych w umowie, o której mowa w art. 62 ww. ustawy”.

Finalnie RIO podkreśliła, że każdy przypadek korzystania z mechanizmów wsparcia jest uwarunkowany konkretnym stanem faktycznym i wymaga indywidualnej oceny. Nadrzędną kwestią winno być dobro podopiecznych rodzinnego domu dziecka, co w powiązaniu z potrzebą zapewnienia odpowiedniej jakości sprawowanej opieki może uzasadniać przekazanie wsparcia przez starostę na podany cel.

Podsumowanie: powiat ma podstawy do przekazania środków dla podmiotu prowadzącego rodzinny dom dziecka na zakup samochodu, który jest niezbędny placówce. Przepisy nie wprowadzają przy tym ograniczeń kwotowych. Zakup pojazdu może zostać zakwalifikowany jako inne zdarzenie mające wpływ na jakość sprawowanej opieki, względnie można rozważyć zakwalifikowanie wsparcia jako wydatku na pokrycie innych niezbędnych i nieprzewidzianych kosztów związanych z opieką i wychowaniem dziecka lub funkcjonowaniem rodzinnego domu dziecka. ©℗