Ukraińcy legalnie w Polsce jeszcze przez półtora roku

Pobyt obywateli Ukrainy w Polsce – którzy przybyli do naszego kraju po wybuchu wojny 24 lutego 2022 r. – uznawany będzie za legalny do 30 września 2025 r. Tak wynika z założeń do nowelizacji ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 167 ze zm., dalej: specustawa), opublikowanych przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Bez niektórych świadczeń

Obecnie ukraińscy uchodźcy mogą legalnie przebywać w Polsce jedynie do 30 czerwca br. Natomiast zgodnie z decyzją wykonawczą Rady Unii Europejskiej powinni być objęci ochroną tymczasową co najmniej do 4 marca 2025 r. Resort spraw wewnętrznych zaproponował dłuższe wsparcie, więc do 30 września 2025 r. osoby uciekające przed wojną utrzymają dostęp do świadczeń zdrowotnych, rodzinnych i socjalnych oraz tych wypłacanych przez ZUS, a także możliwość pobytu w obiektach zbiorowego zakwaterowania.

„Od przyszłego roku będzie możliwa zmiana statusu pobytu z obecnej ochrony tymczasowej na pobyt czasowy na okres trzech lat” – poinformowało wcześniej MSWiA.

Jednocześnie osobom, które udzielają schronienia Ukraińcom, nie będzie już wypłacane 40 zł dziennie. Zlikwidowane zostanie również jednorazowe świadczenie w wysokości 300 zł przyznawane uchodźcom wpisanym do rejestru PESEL na pokrycie wydatków np. na żywność (pisaliśmy o tym: „Koniec świadczenia za gościnę uchodźców”, DGP nr 65/2024).

Przedłużenie terminu obejmie wiele innych kwestii uregulowanych w specustawie, dla których dziś datą graniczną jest 30 czerwca br. Do 30 września 2025 r. m.in.: ważne będą wizy krajowe Ukraińców, wydane im zezwolenia na pobyt czasowy, karty pobytu czy dokumenty tożsamości cudzoziemca oraz dokumenty „zgoda na pobyt tolerowany”; przedłużony będzie też termin opuszczenia terytorium RP oraz dobrowolnego powrotu. Do tego czasu nadal będą udzielane zgody na wykonywanie zawodu lekarza, lekarza dentysty, pielęgniarki albo położnej dla obywateli Ukrainy, którzy kwalifikacje uzyskali poza Unią Europejską.

– Założenia oceniam pozytywnie. Były wątpliwości, czy przedłużenie będzie dotyczyło tylko uchodźców, czy także innych osób, które przebywały w Polsce przed wojną na podstawie np. karty pobytu. Zdecydowano się na takie rozwiązanie, które jest oczekiwane zarówno przez rynek, jak i urzędników, do których mogłyby wpłynąć tysiące wniosków o zezwolenie na pobyt. Utrzymane będą też ułatwienia w uzyskiwaniu zezwolenia na pobyt dla osób, które prowadzą działalność gospodarczą – komentuje Karolina Schiffter, partner w PCS Paruch Chruściel Schiffter Stępień Kanclerz | Littler, ekspertka ds. prawa imigracyjnego.

Konieczna aktualizacja

Po zmianach Ukraińcy będą zobowiązani do złożenia wniosku o PESEL UKR niezwłocznie po przybyciu do Polski – dziś mają na to 30 dni. Zwolnione z osobistego stawiennictwa w tym celu będą dzieci w wieku do 6 lat (obecnie zwolnione są osoby, które nie ukończyły 12. roku życia). Analogicznie zostanie obniżona granica wieku dla pobierania odcisków palców i określona procedura ich pobrania dla tych małoletnich, którzy do tej pory nie mieli takiego obowiązku. Osoby, którym został nadany PESEL UKR na podstawie nieważnego dokumentu (np. paszportu), będą musiały potwierdzić tożsamość na podstawie ważnego dokumentu podróży w dowolnym organie gminy (po zmianach numer PESEL będzie nadawany wyłącznie na podstawie ważnych dokumentów). Wymagana będzie też aktualizacja danych w rejestrze PESEL UKR.

– Chodzi o uszczelnienie systemu. Problemem było np. to, że status UKR otrzymywały też osoby, które mieszkały w Polsce przed wojną – mówi Karolina Schiffter.

Nie będzie już wypłacane wsparcie finansowe na wykonanie fotografii na potrzeby nadania numeru. Wprowadzony zostanie także obowiązek powiadomienia przez cudzoziemca pracodawcy o doręczeniu mu decyzji o udzieleniu zezwolenia na pobyt czasowy i pracę, a ubieganie się o udzielenie pobytu czasowego zostanie umożliwione obywatelom Ukrainy w celu łączenia rodzin.

Zmiany w edukacji

Ministerstwo Edukacji Narodowej wcześniej zapowiedziało objęcie obowiązkiem szkolnym dzieci z Ukrainy. Dziś część z nich nadal uczy się zdalnie w ukraińskich szkołach poza polskim systemem. „W ramach prac nad nowelizacją planowane są także zmiany w zakresie obowiązku uczęszczania przez dzieci z Ukrainy do polskiego systemu edukacji” – poinformowało MSWiA, ale w założeniach do nowelizacji nie podano szczegółów. Z 24 do 36 miesięcy zostanie wydłużony natomiast okres, w którym uczniowie mogą uczestniczyć w dodatkowych bezpłatnych zajęciach z języka polskiego. Chodzi o te dzieci, które naukę rozpoczęły w ciągu ostatnich dwóch lat.

W roku szkolnym 2024/2025 Ukraińcy będą jednak zwolnieni z egzaminu ósmoklasisty z języka polskiego. Przywrócona zostanie możliwość świadczenia pomocy psychologicznej na rzecz obywateli Ukrainy przez specjalistów mających odpowiednie kwalifikacje uzyskane w tym kraju. W szkołach, w których utworzono dodatkowy oddział dla ukraińskich dzieci przebywających w Polsce legalnie na podstawie specustawy, będzie można przydzielić nauczycielowi – za jego zgodą – więcej godzin ponadwymiarowych, niż jest to określone w Karcie nauczyciela (w przypadku polonistów będzie taka możliwość również w szkołach bez dodatkowych oddziałów dla Ukraińców). ©℗