Zasady wstrzymania gminnego wsparcia na zadania sportowe reguluje ustawa, a nie radni

Rada gminy przyjęła uchwałę w sprawie dotacji na zadania sportowe, w tym na zakup sprzętu sportowego, stypendia sportowe oraz wynagrodzenia kadry szkoleniowej. W trosce o właściwe wykorzystanie dotacji w uchwale zawarto przepisy przewidujące wstrzymywanie transz środków w razie stwierdzenia przez gminę nieprawidłowości w wykorzystywaniu dotacji. Regionalna izba obrachunkowa podważyła jednak takie rozwiązanie jako niezgodne z ustawą o finansach. Czy słusznie?

Wydaje się, że stanowisko RIO jest prawnie uzasadnione. Przepisy ustawy o sporcie nie dają bowiem radzie gminy upoważnienia ustawowego do wprowadzania zapisów przewidujących wstrzymanie wypłaty dotacji czy jej zwrot w innych przypadkach niż określone przepisami ustawy o finansach publicznych (dalej: u.f.p.).

Uchwała

Podstawy do wprowadzenia uchwały dotacyjnej na zadania sportowe dają art. 27 ust. 1–2 oraz art. 28 ustawy o sporcie (dalej: u.s.). Z przepisów tych wynika, że tworzenie warunków, w tym organizacyjnych, sprzyjających rozwojowi sportu stanowi zadanie własne jednostek samorządu terytorialnego. Organ stanowiący JST może określić w drodze uchwały warunki i tryb finansowania zadania własnego, wskazując w uchwale cel publiczny z zakresu sportu, który ta jednostka zamierza osiągnąć. Ponadto klub sportowy działający na obszarze danej JST, niedziałający w celu osiągnięcia zysku, może otrzymywać dotację celową z budżetu tej jednostki na podstawie uchwały, o której mowa w art. 27 ust. 2 u.s., z zastosowaniem przepisów ustawy o finansach publicznych w zakresie udzielania dotacji celowych dla podmiotów niezaliczanych do sektora finansów publicznych i niedziałających w celu osiągnięcia zysku. Dotacja ma służyć realizacji celu publicznego, o którym mowa w art. 27 ust. 2 u.s., i może być przeznaczona w szczególności na:

1) realizację programów szkolenia sportowego,

2) zakup sprzętu sportowego,

3) pokrycie kosztów organizowania zawodów sportowych lub uczestnictwa w tych zawodach,

4) pokrycie kosztów korzystania z obiektów sportowych dla celów szkolenia sportowego,

5) sfinansowanie stypendiów sportowych i wynagrodzenia kadry szkoleniowej

– jeżeli wpłynie to na poprawę warunków uprawiania sportu przez członków klubu sportowego, który otrzyma dotację, lub zwiększy dostępność działalności sportowej prowadzonej przez ten klub dla społeczności lokalnej.

Zatem z treści przywołanych przepisów należy wnioskować, że sama idea wprowadzenia uchwały dotacyjnej jest prawnie uzasadniona, w tym pod względem przeznaczenia środków dotacji na ww. zadania.

Akt prawa lokalnego

Natomiast na kanwie ww. przepisów w orzecznictwie sądowym akcentuje się, że ustawodawca nie nałożył na organ stanowiący gminy obowiązku podjęcia uchwały, o której mowa w art. 27 ust. 2 u.s. Przepis ten z uwagi na swoją fakultatywną konstrukcję nie sprzeciwia się stworzeniu przez organ stanowiący podstawowych i ramowych zasad finansowania zadania wymienionego w art. 27 ust. 1 u.s. Nie ma przeszkód, aby rada gminy/miasta, określając cel publiczny z zakresu sportu, który ta jednostka chce osiągnąć, wskazując jedno zadanie bądź więcej zadań podlegających dofinansowaniu (ich niewyczerpujące wyliczenie określa art. 28 ust. 2 u.s.) oraz podstawowe zasady, wedle których finansowanie będzie się dokonywać, przekazała organowi wykonawczemu skonkretyzowanie uchwały w określonym przez radę zakresie, powierzając jej wykonanie, stosownie do treści art. 30 ust. 1 pkt 2 i pkt 4 ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.), burmistrzowi/prezydentowi miasta (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 13 stycznia 2022 r., sygn. akt II GSK 2560/21).

Z punktu widzenia poruszonej problematyki znaczenie mają również przepisy zawarte w art. 252 u.f.p. W jego ust. 1 postanowiono, że dotacje udzielone z budżetu jednostki samorządu terytorialnego:

1) wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem,

2) pobrane nienależnie lub w nadmiernej wysokości

– podlegają zwrotowi do budżetu wraz z odsetkami w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych w ciągu 15 dni od dnia stwierdzenia okoliczności, o których mowa w pkt 1 lub pkt 2.

Z przytoczonego przepisu wynika, że przesłanki zwrotu dotacji zostały określone przez ustawodawcę w przepisach rangi ustawy, a w konsekwencji organ stanowiący, wprowadzając uchwałę dotacyjną, ma w tym zakresie ograniczone możliwości.

Orzecznictwo potwierdza

Pomocne może być stanowisko Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Szczecinie zawarte w uchwale nr V.19.K.2024 z 21 lutego 2024 r. Organ nadzoru zakwestionował zapis o treści: „W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w sposobie wykorzystania dotacji wstrzymuje się przekazywanie kolejnych transz dotacji, a dotychczas przekazana kwota dotacji podlega zwrotowi wraz z odsetkami jak dla zaległości podatkowych od dnia przekazania dotacji beneficjentowi”. W ramach argumentacji prawnej wskazano, że ustawodawca na mocy art. 252 u.f.p. w sposób kompleksowy określił przesłanki i tryb zwrotu dotacji udzielonej z budżetu JST, wykorzystanej niezgodnie z przeznaczeniem, pobranej nienależnie lub w nadmiernej wysokości. Jak przypomniano, w ust. 5 podano, że zwrotowi do budżetu JST podlega ta część dotacji, która została wykorzystana niezgodnie z przeznaczeniem, nienależnie udzielona lub pobrana w nadmiernej wysokości. RIO dodała, że omawiana uchwała dotacyjna jest aktem prawa miejscowego zawierającym przepisy o charakterze generalnym i abstrakcyjnym obowiązujące na terenie całej gminy. W związku z powyższym uregulowania w niej zawarte powinny zostać wydane zgodnie z art. 40 ust. 1 u.s.g. na podstawie upoważnień ustawowych. Postanowienia aktów prawa miejscowego nie mogą wykraczać poza granice kompetencji przysługujących na podstawie przepisów ustawowych. Zawarcie w akcie prawa miejscowego przepisów wykraczających poza przyznaną organowi stanowiącemu kompetencję uchwałodawczą narusza postanowienia art. 94 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, który zobowiązuje organy samorządu terytorialnego do wydawania aktów prawa miejscowego obowiązującego na obszarze działania tych organów, na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie.

Finalnie RIO oceniła, że zakwestionowany zapis uchwały dotyczący zasad zwrotu dotacji w sposób odbiegający od unormowań ustawowych narusza w sposób istotny przywołane powyżej przepisy u.f.p. oraz jednocześnie wykracza poza upoważnienie do stanowienia prawa określone art. 27 ust. 2 u.s. Dodatkowo podano, że kwestionowany zapis stanowi modyfikację oraz wykroczenie poza delegację do stanowienia prawa wynikającą z art. 27 ust. 2 u.s.

By podsumować: rada gminy nie może wprowadzać zapisów modyfikujących zasady zwrotu dotacji czy wstrzymywania wypłaty transz. ©℗