Emeryci nie mogą być uprzywilejowani przy rozpatrywaniu wniosków o dotacje środowiskowe

Chcemy, aby emeryci mieli pierwszeństwo w otrzymywaniu dotacji środowiskowych na wymianę źródeł ciepła. Czy w uchwale dotacyjnej rada miasta może wprowadzić przepisy wprowadzające uprzywilejowanie przy rozpatrywaniu wniosków składanych przez osoby w wieku powyżej 60. albo 65. roku życia?

Nie, nie ma podstawy prawnej do ujmowania w uchwale dotacyjnej zapisów preferujących pierwszeństwo w rozpoznawaniu wniosków dotacyjnych dla określonych grup osób, w tym dla emerytów. Takie rozwiązanie legislacyjne z dużym prawdopodobieństwem zostałoby zakwestionowane przez organ nadzoru.

Przepisy

Przepisy upoważaniające radę gminy do podjęcia uchwały dotacyjnej oraz określające beneficjentów dotacji zawarto w art. 403 ustawy – Prawo ochrony środowiska (dalej: p.o.ś.). Z ust. 4 ww. artykułu wynika, że „finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej, o którym mowa w ust. 1 i 2, może polegać na udzielaniu dotacji celowej w rozumieniu przepisów ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych z budżetu gminy lub budżetu powiatu na finansowanie lub dofinansowanie kosztów inwestycji:

1) podmiotów niezaliczonych do sektora finansów publicznych, w szczególności:

a) osób fizycznych,

b) wspólnot mieszkaniowych,

c) osób prawnych,

d) przedsiębiorców;

2) jednostek sektora finansów publicznych będących gminnymi lub powiatowymi osobami prawnymi”.

W ust. 5 dodano zaś, że zasady udzielania powyższej dotacji celowej, obejmujące w szczególności kryteria wyboru inwestycji do finansowania lub dofinansowania oraz tryb postępowania w sprawie udzielania dotacji i sposób jej rozliczania, określa odpowiednio rada gminy albo rada powiatu w drodze uchwały. Zaś w ust. 6 postanowiono, że udzielenie omawianej dotacji celowej następuje na podstawie umowy zawartej przez gminę lub powiat z podmiotami określonymi w ust. 4. W przypadku gdy dotacja stanowi pomoc publiczną lub pomoc de minimis, jej udzielenie następuje z uwzględnieniem warunków dopuszczalności tej pomocy określonych w przepisach prawa Unii Europejskiej.

Orzecznictwo

W orzecznictwie nadzorczym regionalnych izb obrachunkowych akcentuje się, że organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, podejmując uchwałę w sprawie zasad udzielania dotacji na podstawie i w granicach upoważnienia zawartego w art. 403 ust. 5 p.o.ś., „nie może zawężać kręgu potencjalnych beneficjentów dotacji w ramach poszczególnych kategorii podmiotów wymienionych w art. 403 ust. 4”. Ponadto wskazano, że „rada gminy (rada powiatu), określając zasady udzielania dotacji celowej, o której mowa w art. 403 ust. 4 p.o.ś., może dokonać wyboru podmiotów uprawnionych do otrzymania dotacji spośród podmiotów wymienionych w punkcie pierwszym ust. 4”. Organ ten może również wskazać inne podmioty jako potencjalnych beneficjentów dotacji z uwagi na otwarty katalog tych podmiotów zamieszczony w przywołanym przepisie prawa, choć trzeba zaznaczyć, że przykładowe wyliczenie w punkcie pierwszym osób fizycznych, osób prawnych, wspólnot mieszkaniowych i przedsiębiorców jako podmiotów spoza sektora finansów publicznych powoduje, iż innymi podmiotami mogą być tylko jednostki organizacyjne bez osobowości prawnej inne niż wspólnoty mieszkaniowe. Co najistotniejsze, rada gminy nie może modyfikować danej kategorii ustawowej (por. uchwała Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Łodzi z 29 marca 2023 r., Nr 13/38/2023; www.lodz.rio.gov.pl). Natomiast w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 6 lutego 2020 r. (sygn. akt I SA/Gl 686/19) zaakcentowano, że zasady udzielenia dotacji celowej, obejmujące w szczególności kryteria wyboru inwestycji do finansowania lub dofinansowania oraz tryb postępowania w sprawie udzielania dotacji i sposób jej rozliczania, określają – odpowiednio – rada gminy albo rada powiatu w drodze uchwały. Wynika z tego, że uregulowanie zasad udzielania dotacji ustawodawca pozostawił organom samorządowym w drodze uchwały, podobnie jak uregulowanie zasad rozliczania dotacji.

Stanowisko RIO

Na temat możliwości stosowania ulg dla emerytów wypowiedziało się Kolegium RIO w Warszawie w uchwale z 27 lutego 2024 r. (nr 6.149.2024). RIO weryfikowała uchwałę rady miejskiej w sprawie zasad i trybu udzielania dotacji celowych na dofinansowanie z budżetu gminy przedsięwzięć z zakresu ochrony środowiska – chodziło o wymianę źródeł ciepła w budynkach jednorodzinnych i wielorodzinnych. Organ nadzoru zakwestionował m.in. zapis o treści: „Wnioski złożone przez rencistów lub emerytów, którzy ukończyli – kobiety 60 lat życia, mężczyźni 65 lat życia, oraz osoby z orzeczeniem o niepełnosprawności rozpatrywane będą w pierwszej kolejności. Pozostałe wnioski rozpatrywane będą według kolejności wpływu do Burmistrza Miasta i Gminy (…) (liczy się faktyczna data wpływu)”. RIO przypomniałą, że obligatoryjnym elementem uchwały, podjętej na podstawie art. 403 ust. 5 p.o.ś., są kryteria wyboru inwestycji w zakresie finansowania lub dofinansowania ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Jak podkreślono, przyjęte w zakwestionowanej uchwale kryteria są wadliwe, bo dotyczą podmiotu starającego o dotację, a nie są one kryteriami wyboru inwestycji, co istotnie narusza art. 403 ust. 5 p.o.ś. Ponadto przypomniano, że kryteria winny zostać sformułowane w sposób jednoznaczny, tak aby wnioskodawca nie miał wątpliwości, czy na zaplanowaną inwestycję z zakresu ochrony środowiska może się ubiegać o dotację. ©℗