Polska wciąż wydaje miliardy złotych rocznie na wsparcie ukraińskich uchodźców. Choć niektóre wydatki maleją, to są też takie, które w związku z osiedlaniem się uchodźców w naszym kraju rosną.
Tylko w zeszłym roku nasz kraj przeznaczył na pomoc uchodźcom niemal 8 mld zł. Rok wcześniej było to ponad 9,4 mld zł – wynika z wyliczeń DGP zrobionych na podstawie danych z resortów. W sumie mowa już o kwocie ponad 17 mld zł.
Przypomnijmy, Bruksela zobowiązała wszystkie kraje unijne do objęcia ukraińskich uchodźców ochroną czasową. Na podstawie przepisów dyrektywy władze państw członkowskich UE mają obowiązek zagwarantować wojennym uciekinierom dostęp do odpowiedniego zakwaterowania, zapewnić niezbędną pomoc społeczną, medyczną oraz edukację osobom w wieku poniżej 18 lat.
Mniej na zakwaterowanie
Wydatki, choć wciąż wysokie, to jednak uległy obniżeniu w skali ostatniego roku. Stało się tak za sprawą spadku nakładów na zakwaterowanie i wsparcie socjalne dla uchodźców. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji (MSWiA) wyliczyło, że na zakwaterowanie i wyżywienie obywateli Ukrainy zostało wydane w ubiegłym roku 920,4 mln zł, podczas gdy rok wcześniej nieco ponad 3 mld zł. To zaważyło na ogólnej kwocie pomocy, udzielonej w ramach przedsięwzięć realizowanych przez MSWiA, która w efekcie wyniosła 5,455 mld zł wobec 2,782 mld zł w 2022 r. Z kolei resort pracy wylicza, że na 500 plus (od tego roku 800 plus) zostało przekazane w ubiegłym roku 1,5 mld zł, 200 mln zł mniej niż w 2022 r. Poza tym mniej kosztowała realizacja programu „Dobry start”, w ramach którego dzieci rozpoczynające rok szkolny otrzymują 300 zł – spadek z 44,6 mln zł do 37,4 mln zł, oraz wypłata świadczeń w ramach rodzinnego kapitału opiekuńczego – 57,2 mln zł, wobec 97,1 mln zł w 2022 r.
Tu – jak mówią eksperci – odpowiedź jest prosta. Część uchodźców wróciła do Ukrainy, część pojechała dalej na Zachód.
– Ale są też tacy, którzy zdecydowali się związać z Polską na stałe, czyli nastąpiła trwała ich adaptacja. To dla nas bardzo dobrze, zwłaszcza jeśli chodzi o rynek pracy – zauważa Marek Wójcik, pełnomocnik do spraw legislacyjnych zarządu Związku Miast Polskich.
Chcą się osiedlać
Dowodem na zapuszczanie korzeni może być chociażby to, że z 1,9 mln dokumentów legalizujących pracę na rzecz Ukraińców wydano w zeszłym roku 1,27 mln, co nadal plasuje ich na pierwszym miejscu. Coraz więcej Ukraińców wynajmuje lub staje się właścicielami mieszkań. Tylko w 2022 r. ze sprzedanych ponad 14 tys. mieszkań cudzoziemcom Ukraińcy kupili ich ponad 6 tys.
Ale zapuszczanie korzeni przez uchodźców ukraińskich ma też drugie oblicze. Powoduje większe wydatki w innych obszarach. Jakich? Z danych resortów wynika, że wzrosło choćby dofinansowanie do żłobków z 2,5 mln zł do 5,1 mln zł. Więcej też Polska wydaje na zdrowie oraz edukację uchodźców z Ukrainy, a dokładnie na wsparcie realizacji dodatkowych zadań oświatowych związanych z kształceniem, wychowaniem i opieką nad dziećmi i uczniami będącymi obywatelami Ukrainy. Koszt edukacji zwiększył się z 1,6 do 2,6 mld zł.
– Wartość wydatków na zdrowie wyniosła w 2022 r. 514 mln zł, a w 2023 r. już 848 mln zł. Jeśli chodzi o udzielone świadczenia to najczęściej mowa o ciąży, porodzie i połogu, leczeniu nowotworów, chorób zakaźnych i pasożytniczych oraz układu oddechowego – mówi Paweł Florek, dyrektor biura komunikacji społecznej i promocji w NFZ.
Marek Wójcik zauważa jednak, że wydatki na zdrowie wciąż są niższe od pierwotnie planowanych. – Uchodźcy z Ukrainy korzystają z systemu opieki zdrowia dwa razy rzadziej niż Polacy – wylicza.
Co z rekompensatą
A jak wygląda wsparcie dla Polski z UE w związku z udzielaną pomocą uchodźcom z Ukrainy? Przypomnijmy, po wybuchu wojny w Ukrainie Polska wnioskowała do Komisji Europejskiej o zmiany w budżecie unijnym, które pozwoliłyby na pozyskanie dodatkowych pieniędzy na pomoc uchodźcom wojennym. 6 kwietnia 2022 r. weszły w życie zmiany rozporządzeń dotyczących europejskich funduszy spraw wewnętrznych 2014–2020, co pozwoliło Polsce przeznaczyć 16 mln euro na dwa przedsięwzięcia związane z pomocą uchodźcom wojennym z Ukrainy. Pierwsze z nich, w wysokości niemal 61,3 mln zł, było skierowane do urzędów wojewódzkich, a jego celem było wsparcie działań na poziomie regionalnym w obszarze przyjmowania i integracji uchodźców z Ukrainy. Natomiast drugie przedsięwzięcie, w wysokości ponad 4,1 mln zł, zostało skierowane do Urzędu do Spraw Cudzoziemców. Jego celem była poprawa warunków pobytowych cudzoziemców ubiegających się o ochronę międzynarodową lub objętych ochroną czasową ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb niemowląt i dzieci w wieku szkolnym, a także wyrównanie różnic wynikających z trudności w adaptacji cudzoziemców do nowego środowiska.
MSWiA informuje poza tym, że zwiększyło też budżet, o kwotę 3,377 mln zł, i wydłużyło projekt Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej pn.: „Budowanie struktur dla integracji cudzoziemców w Polsce – etap II – pilotaż Centrów Integracji Cudzoziemców”. Jednocześnie, w związku z prośbą KE o zebranie informacji na temat najważniejszych i najpilniejszych potrzeb, resort przekazał stosowne, na podstawie których komisja zaproponowała pakiet zmian do budżetu unijnego w celu wsparcia państw członkowskich w radzeniu sobie z kryzysem migracyjnym. Kwota ta wyniosła 400 mln euro dla wszystkich krajów członkowskich, w zakresie instrumentu pomocy w sytuacjach nadzwyczajnych Funduszu Azylu Migracji i Integracji (FAMI) 2021–2027 oraz Instrumentu Wsparcia Finansowego na rzecz Zarządzania Granicami i Polityki Wizowej w ramach Funduszu Zintegrowanego Zarządzania Granicami.
Jak informuje MSWiA, w ramach pierwszej transzy Polsce zostały przyznane fundusze w wysokości 144,6 mln euro, które przekazano 26 sierpnia 2022 r. Pieniądze z FAMI zostały rozdystrybuowane poprzez Fundusz Pomocy, zaś w przypadku instrumentu granicznego – na wzmocnienie przez Straż Graniczną systemów ochrony na granicy zewnętrznej UE.
Dodatkowo, 6 września 2022 r. KE poinformowała stronę polską, że w ramach instrumentu pomocy w sytuacjach nadzwyczajnych FAMI rozdysponowała kolejne 100 mln euro na siedem państw członkowskich dotkniętych kryzysem związanym z napływem uchodźców z Ukrainy – Polskę, Czechy, Bułgarię, Litwę, Łotwę, Estonię i Słowację. Polska miała otrzymać z tej puli kwotę 42 mln euro. 28 października 2022 r. KE poinformowała o zwiększeniu dostępnej kwoty do 137 mln euro, w tym kwoty dla Polski do 55,5 mln euro bez konieczności zmieniania złożonego już wniosku. 11 listopada 2022 r. strona polska otrzymała z KE notę informującą o akceptacji złożonego wniosku o udzielenie pomocy w sytuacji nadzwyczajnej.
Nie pokrywa to jednak wydatków, jakie poniosła Polska na objęcie ochroną czasową ukraińskich uchodźców. Dlatego też w związku z kolejną planowaną nowelizacją specustawy, zdaniem wielu ekspertów, zasadne wydaje się zlikwidowanie niektórych świadczeń. ©℗
/>
