Nowelizacja Ustawy o ochronie małoletnich, która weszła w życie w połowie lutego, zobowiązuje do opracowania i wprowadzenia standardów ochrony małoletnich. Placówki oświatowe przygotowywały się do tego od dawna. Jednak obowiązek ten nie odnosi się jedynie do szkół czy przedszkoli. Także jednostki samorządu terytorialnego są zobligowane do jego realizacji. Czy samorządowi włodarze mają tego świadomość? Czy gminy przygotowały się do wprowadzenia nowych procedur? Jakie kary przewidział ustawodawca dla nieświadomych lub opieszałych wójtów, burmistrzów i prezydentów miast?
Czym są standardy ochrony małoletnich?
Od 15 lutego 2024 r. obowiązują zapisy znowelizowanej Ustawy z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich. Z tą datą zaczął również obowiązywać art. 22b i 22c powyższego aktu nakładający obowiązek przyjęcia standardów ochrony małoletnich przez każdy organ zarządzający jednostką systemu oświaty, oraz inną placówką prowadzącą działalność opiekuńczą, wychowawczą, resocjalizacyjną, religijną, artystyczną, medyczną, rekreacyjną, sportową lub związaną z rozwijaniem zainteresowań, w której przebywają lub mogą przebywać małoletni. Jak przypomniał nam Michał Łyszczarz, autor komentarza do Ustawy o systemie oświaty, ekspert z zakresu prawa oświatowego i samorządu terytorialnego: – Nowelizacja nakłada obowiązek posiadania procedur, czyli standardów, gwarantujących ochronę osobom małoletnim. Należy w nich określić przykładowo zasady zapewniające bezpieczne relacje między małoletnim a personelem placówki, a w szczególności zachowania niedozwolone wobec małoletnich, przez co można rozumieć np. wprowadzenie zasad wykluczających niedozwolone relacje z osobami małoletnimi. Procedury powinny również ustalić zasady podejmowania interwencji w sytuacji podejrzenia krzywdzenia lub posiadania informacji o krzywdzeniu małoletniego, a także wskazywać osoby odpowiedzialne za składanie zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na szkodę małoletniego, zawiadamianie sądu opiekuńczego, oraz sposoby dokonywania tych zawiadomień. Muszą również określać osoby odpowiedzialne za przyjmowanie zgłoszeń o zdarzeniach zagrażających małoletniemu i udzielenie mu wsparcia – mówi ekspert.
Standardy ochrony małoletnich: Nie tylko placówki oświatowe
Znowelizowana Ustawa o ochronie małoletnich określa beneficjentów nowego obowiązku jako "pracodawców i innych organizatorów w zakresie działalności związanej z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich, lub z opieką nad nimi oraz osób zatrudnianych i dopuszczanych do takiej działalności". Kluczem zdefiniowania podmiotów zobowiązanych ustawowo do spełnienia tego obowiązku jest zatem ich działalność.
– Podmioty, które podlegają obowiązkom, nie są ściśle określone. Ustawodawca definiuje je poprzez wskazanie rodzaju działalności, która obecnie jest wskazana w przepisach bardzo szeroko, jak choćby wymieniona w Ustawie "działalność związaną z rozwijaniem zainteresowań". Nie jest też istotne, czy działalność z małoletnimi stanowi główną część działalności organizatora, czy uboczną bądź, czy ma charakter zupełnie incydentalny– zauważa w rozmowie z serwisem gazetaprawna.pl radca prawny Łukasz Zygmunt, ekspert w zakresie prawa administracyjnego i zagadnień związanych z obsługą JST.
Ekspert: "Samorząd może być poczytany za organizatora opieki"
Niezwykle pojemnie sformułowana przez ustawodawcę "działalność" powoduje, że obowiązek dotyczący wprowadzenia standardów ochrony małoletnich spada nie tylko na placówki oświatowe. Podmioty samorządowe, np. urząd gminy, centrum usług wspólnych również podlegają jej regulacjom. Zdaniem eksperta taka sytuacja będzie miała miejsce, gdy urząd gminy, bądź inna gminna jednostka, zatrudnia opiekunów na czas transportu dzieci do i ze szkoły, tym samym organizują wymienioną w Ustawie opiekę nad dziećmi.
– W powyższej sytuacji gmina może być poczytana za organizatora opieki, co automatycznie wiąże się z wprowadzeniem standardów ochrony małoletnich oraz weryfikacją opiekunów w Rejestrze. Podobnie rzecz się ma w przypadku organizacji przez samorząd wszelkich imprez, warsztatów spotkań kierowanych do małoletnich i związanych z tym dopuszczaniem pracowników czy innych osób do małoletnich. Innym przypadkiem są powoływane w wielu gminach i działające pod auspicjami ich urzędów Młodzieżowe Rady Gmin, w których uczestniczą małoletni. Także i tu możliwa jest wykładnia, iż urząd jako organizator działalności związanej z szeroko pojętym wychowaniem i rozwijaniem zainteresowań również jest zobowiązany do wprowadzania powyższych standardów – zauważa radca prawny Łukasz Zygmunt.
Jakie kary za brak standardów ochrony małoletnich przewiduje ustawodawca?
Na nieświadomych obowiązujących procedur lub opieszałych samorządowych włodarz czekają kary przewidziane przez ustawodawcę w art. 23 Ustawy o ochronie małoletnich. Naruszenie tych obowiązków jest bowiem wykroczeniem.
– Uchybienie obowiązkowi wprowadzenia standardów ochrony małoletnich jest karane grzywną do 250 zł lub naganą. W razie ponownego stwierdzenia niewykonania powyższego obowiązku grozi już grzywna do 1000 zł. Co istotne, w sytuacji ukarania za wykroczenie dotyczące ponownego stwierdzenia niewykonania obowiązku, sąd orzeka wobec sprawcy środek karny w postaci świadczenia pieniężnego na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej. Wysokość tego świadczenia nie może jednak przekroczyć 10 tys. zł. – wylicza radca Łukasz Zygmunt.
Standardy ochrony małoletnich: Kto kogo skontroluje?
W przypadku jednostek gminnych osobą odpowiedzialną za wprowadzenie standardów ochrony małoletnich będzie kierownik danej jednostki, np. dyrektor placówki. Z kolei wszędzie tam, gdzie organizatorem będzie urząd gminy, odpowiada jego kierownik, czyli zgodnie z Ustawą o samorządzie gminnym – wójt, burmistrz lub prezydenta miasta. Podmiotem kontrolującym w przypadku jednostki gminnej, będzie np. wójt, ale problem powstaje w sytuacji, gdy organizatorem będzie samorząd. Kto wówczas skontroluje wójta?
– Ustawodawca nie daje tu możliwości jasnej odpowiedzi. W pewnym zakresie w ramach obowiązków spoczywających na pracodawcy kontrole może prowadzić Państwowa Inspekcja Pracy, ale jej kompetencje nie obejmują przecież kwestii wprowadzenia standardów ochrony małoletnich– zauważa mec. Łukasz Zygmunt i dodaje – To oczywiste, że wójt nie może kontrolować sam siebie, z drugiej strony trudno wskazać organ kontrolny nad wójtem w zakresie działalności urzędu gminy związanej z opieką nad dziećmi. Ewentualnie można posiłkować się ogólną regułą z przepisów o samorządzie gminnym, gdzie organem nadzoru nad wójtem jest wojewoda – podsumowuje mec. Łukasz Zygmunt.
