Rachunek wystawiony klientowi przez izbę wytrzeźwień może być teraz wyższy o 45 zł

Wzrosła stawka maksymalna ustalana przez ministra zdrowia, ale o podwyższeniu opłaty za pobyt muszą przesądzić radni w uchwale, która zostanie ogłoszona w dzienniku urzędowym województwa. Publikujemy wzór aktu.

Jak wynika z obwieszczenia ministra zdrowia w sprawie maksymalnej wysokości opłaty za pobyt w izbie wytrzeźwień, placówce lub jednostce policji, maksymalna opłata za pobyt w izbie wytrzeźwień, placówce lub jednostce policji wynosi po waloryzacji 437,81 zł. A to oznacza, że pobyt w izbie może być droższy o 45 zł, o ile miasta, które prowadzą izby wytrzeźwień, zdecydują się na podwyższenie stawek (w 2023 r. górny limit tej opłaty był ustanowiony na poziomie 393,01 zł).

Przypomnijmy tutaj, że prowadzenie przez samorządy izb wytrzeźwień nie jest zadaniem obligatoryjnym. Organy samorządu terytorialnego w miastach liczących ponad 50 000 mieszkańców i organy powiatu mogą organizować i prowadzić izby wytrzeźwień (aczkolwiek nie są do tego zobligowane). Z prowadzeniem tych placówek wiąże się jednak ważna kwestia, a mianowicie ustalenia opłat za pobyt.

Podstawa do ustalenia wysokości

W art. 422 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (dalej: ustawa o wychowaniu w trzeźwości) postanowiono, że za pobyt w izbie wytrzeźwień, placówce lub jednostce policji od osoby przyjętej jest pobierana opłata.

Jak wskazano, opłata za pobyt:

1) w izbie wytrzeźwień lub placówce – stanowi dochód jednostki samorządu terytorialnego;

2) w jednostce policji ‒ stanowi dochód budżetu państwa.

Opłata za pobyt w izbie wytrzeźwień lub placówce obejmuje także udzielone świadczenia zdrowotne, podane produkty lecznicze oraz detoksykację. Jak dalej doprecyzowano, wysokość opłaty jest określana przez:

1) organy stanowiące JST w drodze uchwały ‒ w odniesieniu do opłaty za pobyt w izbie wytrzeźwień lub placówce;

2) wojewodę w drodze zarządzenia ‒ w odniesieniu do opłaty za pobyt w jednostce policji.

Z dalszych przepisów wynika ponadto, że określając wysokość opłaty, organ stanowiący JST albo wojewoda uwzględnia przeciętny koszt pobytu osoby przyjętej albo zatrzymanej w jednostce policji. Dodano, że kwota maksymalnej wysokości opłaty za pobyt w izbie wytrzeźwień, placówce lub jednostce policji podlega corocznej waloryzacji o średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem, w poprzednim roku kalendarzowym. Średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem ustala się na podstawie komunikatu prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, ogłaszanego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej Monitor Polski, na podstawie art. 94 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Warto wspomnieć, że ustawodawca w pewnych okolicznościach umożliwił jednostkom samorządowym nawet odstąpienie „w wyjątkowych przypadkach” od ustalenia w drodze uchwał tych opłat, o czym postanowiono w art. 422 ust. 10 ustawy o wychowaniu w trzeźwości.

Tylko w limicie

Stosunkowo prosta uchwała sprawia jednak w praktyce spory kłopot, o czym świadczą rozstrzygnięcia nadzorcze wojewodów i wyroki sądowe.

Z przepisów wynika, że jedynym uprawnionym organem do określenia wysokości opłaty jest organ stanowiący danej JST (w gminie – rada gminy). Oznacza to, że nie może w tym zakresie decydować organ wykonawczy danego samorządu, np. wójt gminy. Co więcej, rada gminy nie może również przenieść swojej kompetencji na organ wykonawczy. We wzorze wskazujemy przykładową treść takiej uchwały. [wzór]

wzór

Warto zaznaczyć, że opublikowanie przez ministra zdrowia nowej stawki maksymalnej nie oznacza automatycznie powinności określenia nowej wysokości opłaty. Należy zauważyć, że ustawodawca nakłada jedynie obowiązek podjęcia uchwały w przedmiocie wysokości opłaty za pobyt w izbie wytrzeźwień. W sytuacji, gdy uchwała już obowiązuje, nie ma powinności przyjmowania nowej o zmianie stawki. To dany samorząd samodzielnie ocenia potrzebę zmiany uchwały, w tym w zakresie określenia nowej wyższej opłaty, mając na uwadze przeciętny koszt pobytu osoby przyjętej do izby oraz aktualny limit opłaty maksymalnej.

Jednak jeśli samorząd zdecyduje się na podwyższenie stawki – powinien przy tym pamiętać, że jest ograniczony limitem maksymalnym ustalonym na dany rok. Ustalenie opłaty na poziomie przekraczającym ww. limit na dany rok z pewnością skutkowałoby podważeniem uchwały przez organ nadzoru, czyli wojewodę.

Jednorazowo, nie za liczbę dni

Trzeba pamiętać, że opłata powinna być ustalona jako jednorazowa (niezależnie od dni pobytu). Wynika to z art. 40 ust. 5 ustawy o wychowaniu w trzeźwości, gdzie postanowiono, że osoba doprowadzona do izby wytrzeźwień lub placówki albo jednostki policji pozostaje tam aż do wytrzeźwienia, nie dłużej niż 24 godziny. Zatem skoro ustawodawca przewiduje maksymalny pobyt w izbie wytrzeźwień do 24 godzin, w istocie rzeczy opłata zawsze będzie miała charakter jednorazowy, aczkolwiek nie jest wykluczone naliczenie opłat w określonej wielokrotności, w przypadku wielu pobytów. Tak wskazano w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z 8 marca 2023 r. (sygn. akt I SA/Lu 643/22). W sprawie, którą rozpatrywał sąd, samorząd domagał się kwoty 2571 zł.

Termin i miejsce publikacji

Uchwała w sprawie określenia ww. opłaty ma mieć formę właściwą dla aktu prawa miejscowego i podlega ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym z uwzględnieniem odpowiedniego vacatio legis. Założenie to ma potwierdzenie w orzecznictwie sądowo-administracyjnym. Można odnotować np. wyrok WSA w Poznaniu z 21 grudnia 2022 r. (sygn. akt IV SA/Po 752/22), w którym m.in. przypomniano, że w orzecznictwie sądowym wielokrotnie wskazywano, że aktem prawa miejscowego jest taki akt, który zawiera normy postępowania o charakterze generalnym i abstrakcyjnym. Normatywny charakter aktu oznacza, że zawiera on wypowiedzi wyznaczające adresatom pewien sposób zachowania się, przybierający postać nakazu, zakazu lub uprawnienia. Charakter generalny oznacza, że normy zawarte w takim akcie definiują adresata poprzez wskazanie cech, a nie poprzez wymienienie go z nazwy. W podanym wyroku jednoznacznie wskazano, że: „W ocenie Sądu zaskarżona uchwała ustalająca opłatę za pobyt w izbie wytrzeźwień nakłada w istocie na każdą osobę fizyczną (co do zasady), znajdującą się w prawem przewidzianej sytuacji, obowiązek uiszczenia opłaty w określonej wysokości, a zatem posiada wskazane wyżej cechy pozwalające na zaliczenie jej do aktów prawa miejscowego. Adresatem tej uchwały są bowiem wszystkie osoby w stanie nietrzeźwości, które swoim zachowaniem dają powód do zgorszenia w miejscu publicznym lub w zakładzie pracy, znajdują się w okolicznościach zagrażających jej życiu lub zdrowiu albo zagrażają życiu lub zdrowiu innych osób (art. 40 ust. 1 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi) i których zachowanie stanowi przyczynę umieszczenia w izbie wytrzeźwień, a uchwała ta za umieszczenie osoby w izbie wytrzeźwień nakazuje uiścić wskazaną w akcie kwotę. Skoro zatem adresaci uchwały określeni zostali generalnie, uchwała nakłada na nich obowiązek oznaczonego zachowania się i dotyczy sytuacji powtarzalnych, to omawianej uchwale nie można odmówić charakteru normatywnego, generalnego i abstrakcyjnego, które to cechy odnoszą się do aktu prawa miejscowego”.

Uchwała, jako akt prawa miejscowego, powinna wejść w życie po upływie co najmniej 14 dni od daty jej publikacji w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

Jeśli chodzi o formę wdrożenie nowej opłaty, to w praktyce dominuje formuła polegająca na podjęciu przez organ stanowiący jednostki samorządowej nowej uchwały z odpowiednim przepisem przewidującym utratę mocy obowiązującej poprzedniej uchwały w tej sprawie.

Jeśli jedna placówka na kilka gmin

Uchwała w sprawie opłaty będzie miała zastosowania także do rozliczeń z innymi JST – w razie zawarcia porozumienia międzygminnego. Należy mieć na uwadze, że JST, które samodzielnie nie prowadzą izby wytrzeźwień, z różnych względów mogą być zainteresowane współpracą z JST, które takie izby prowadzą. Chodzi przede wszystkim o przypadki osób w stanie nietrzeźwości dowożonych z terenu danej gminy do izby, która jest prowadzona przez właściwą jednostkę samorządową. Do wdrożenia takiej współpracy niezbędne jest przede wszystkim podjęcie przez radę gminy (zainteresowaną) stosownej uchwały w sprawie wyrażenia zgody na zawarcie porozumienia z jednostką prowadzącą daną izbę wytrzeźwień. Istotną kwestią regulowaną w ramach uchwały, a następnie w porozumieniu międzygminnym jest finansowanie przez zainteresowaną gminę tego zadania – którego finansowym punktem odniesienia będzie wspomniana wyżej uchwała rady miasta w sprawie określenia opłaty za pobyt w izbie. Finansowanie to powinno mieć formę pomocy finansowej w formie dotacji celowej. Dla przypomnienia, podstawa formalnoprawna do przyjęcia uchwały w sprawie wsparcia finansowego wynika z art. 10 w zw. z art. 74 ustawy o samorządzie gminnym, gdzie m.in. postanowiono, że gminy mogą zawierać porozumienia międzygminne w sprawie powierzenia jednej z nich określonych przez nie zadań publicznych. Gmina wykonująca zadania publiczne objęte porozumieniem przejmuje prawa i obowiązki pozostałych gmin, związane z powierzonymi jej zadaniami, a gminy te mają obowiązek udziału w kosztach realizacji powierzonego zadania. ©℗