Pobyt krótkoterminowy. Nowe usługi dla mieszkańców mogą być kosztowne

Już za dwa tygodnie gminy i powiaty mogą zaproponować mieszkańcom nowe formy pomocy społecznej. Te, które zdecydują się to robić, muszą jednak zapewnić odpowiednie warunki lokalowe, personel i wyżywienie. A to nie będzie takie proste.

Od 1 listopada br. opieka społeczna gmin i powiatów może zostać wzmocniona o dwa nowe rodzaje pomocy oferowane mieszkańcom. Jednym z nich jest usługa wsparcia krótkoterminowego. Z tej formy wsparcia będą mogły korzystać osoby, które:

• ze względu na wiek, chorobę lub niepełnosprawność wymagają doraźnej pomocy w formie pobytu całodobowego lub w formie dziennej (np. będzie mogła z niej skorzystać osoba starsza po powrocie ze szpitala) lub
• na co dzień sprawują opiekę nad taką osobą i potrzebują doraźnej pomocy w opiece ze względu na czasowe ograniczenie możliwości zapewnienia właściwego wsparcia w miejscu zamieszkania (np. opiekun osoby niepełnosprawnej, który musi w załatwić pilne sprawy lub wyjechać na pewien czas).

Drugą formą wsparcia są usługi sąsiedzkie.

Możliwość, nie obowiązek

Wprowadzenie ww. form pomocy to efekt wejścia w życie ustawy z 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 1693; dalej: nowelizacja ustawy), która znowelizowała m.in. ustawę 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 901; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1938). Przy czym choć usługa wsparcia krótkoterminowego w domach pomocy społecznej znalazła się wśród zadań własnych gminy, to nie ma charakteru obowiązkowego (podobnie jak organizowanie i świadczenie usług opiekuńczych w formie usług sąsiedzkich).

Zdecyduje dyrektor

Na podstawie art. 55a ustawy o pomocy społecznej dom pomocy społecznej zainteresowany utworzeniem wsparcia krótkoterminowego będzie zgłaszał wojewodzie informację o zamiarze świadczenia przez niego usług wsparcia krótkoterminowego ze wskazaniem liczby miejsc przeznaczonych na usługi wsparcia dziennego i całodobowego w terminie 14 dni od dnia ich powstania. Wojewoda natomiast wyda zgodę na przekształcenie istniejących miejsc przeznaczonych dla mieszkańców domu w miejsca przeznaczone na świadczenie usług wsparcia krótkoterminowego dziennego lub całodobowego oraz wyda zgodę na utworzenie nowych miejsc przeznaczonych na usługi wsparcia dziennego i całodobowego. W praktyce będzie to oznaczać zmianę wydanego zezwolenia na prowadzenie domu pomocy społecznej.

Finansowanie

Wysokość opłat za godzinę usług w przypadku usług wsparcia krótkoterminowego świadczonych w formie dziennej oraz za dzień pobytu określi, w drodze uchwały, rada gminy (lub odpowiednio rada powiatu) prowadząca lub zlecająca prowadzenie domu pomocy społecznej. W uchwale określi także szczegółowe warunki częściowego lub całkowitego zwolnienia od opłat, jak również tryb ich pobierania. Różnicę między ustaloną odpłatnością osoby a opłatą za usługi wsparcia krótkoterminowego będzie ponosiła gmina, która przyznała usługi wsparcia krótkoterminowego.

Jak wskazano w uzasadnieniu do ustawy, jednostka samorządu terytorialnego, która zdecyduje się na realizację usług wsparcia krótkoterminowego, będzie miała możliwość skorzystania z programu mającego na celu dofinansowanie tych usług – chodzi tu np. o program ministra rodziny i polityki społecznej „Opieka wytchnieniowa”.

Brak barier architektonicznych

Jednak uruchomienie nowej formy wsparcia, jaką jest opieka krótkoterminowa, będzie wymagało posiadania odpowiedniego zaplecza lokalowego oraz zapewnienia odpowiedniego personelu. Tak wynika z procedowanego projektu noweli rozporządzenia w sprawie domów pomocy społecznej (które zmieni rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 23 sierpnia 2012 r. w sprawie domów pomocy społecznej; tj. Dz.U. z 2018 r. poz. 734 ze zm.). Nowela ma określić standard podstawowych usług świadczonych przez domy. Ma też wprowadzić minimalne wymogi dotyczące poszczególnych pomieszczeń, w odniesieniu do usług świadczonych zarówno w formie pobytu całodobowego, jak i w formie dziennej.

Projekt zakłada także, że placówka, która zdecyduje się oferować miejsca czasowego pobytu, będzie musiała zapewnić wyodrębnione pomieszczenia, osobne od pomieszczeń przeznaczonych do świadczenia usług wsparcia krótkoterminowego w formie pobytu całodobowego, jak również pomieszczeń przeznaczonych dla mieszkańców domu. „Świadczenie przez dom pomocy społecznej dodatkowej działalności, polegającej na świadczeniu usług wsparcia krótkoterminowego, nie może w sposób negatywny wpływać na standard usług świadczonych przez dom mieszkańcom oraz na komfort tych osób, dla których dom jest stałym miejscem pobytu” – wskazano w uzasadnieniu do ustawy. Z kolei w ww. projekcie rozporządzenia wskazano, że ponieważ usługi są skierowane do określonych grup osób (osoby starsze, osoby niepełnosprawne, przewlekle chore), to pomieszczenia do świadczenia usług wsparcia krótkoterminowego muszą być pozbawione barier architektonicznych.

Odpowiednie komfort i przestrzeń

A to nie wszystko – wprowadzono wymogi co do standardu i wielkości pomieszczeń przeznaczonych do prowadzenia nowych usług. I tak zgodnie z projektowanym rozporządzeniem dom, realizując usługi wsparcia krótkoterminowego w formie dziennej, musi zapewnić następujące pomieszczenia:

1. ogólnodostępne, wyposażone w stoły i krzesła lub kanapy oraz fotele, pełniące funkcję sali spotkań, a także jadalni – o powierzchni co najmniej 4 mkw. na jedną osobę;

2. umożliwiające odpoczynek i wyposażone w miejsca do leżenia;

3. pełniące funkcję szatni dla osób korzystających z usług wsparcia krótkoterminowego w formie dziennej, z indywidualnymi szafkami, w liczbie adekwatnej do liczby miejsc.

Natomiast w zakresie wymogów sanitarnych pojawia się konieczność zapewnienia co najmniej dwóch toalet dostosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych, wyposażonych w umywalkę. Co istotne, mają być one osobne dla kobiet i mężczyzn, a na dodatek zastrzeżono, że jedna toaleta może być przeznaczona dla nie więcej niż 10 osób.

Udostępnienie pomieszczeń socjalnych nowym bywalcom

Ponadto, jak wynika z ww. projektu rozporządzenia, dom, realizując usługi wsparcia krótkoterminowego, może zapewnić uczestnikom możliwość korzystania z niektórych pomieszczeń ogólnodostępnych dla mieszkańców domu – o ile korzystanie z tych pomieszczeń nie wpłynie negatywnie na ich dostępność dla owych mieszkańców. I tak mogą być udostępniane w szczególności:

1. pomieszczenia do terapii i rehabilitacji;

2. łazienki wyposażone co najmniej w prysznic i umywalkę, umiejscowione poza pomieszczeniami związanymi z pokojami mieszkalnymi;

3. biblioteki lub punkty biblioteczne;

4. miejsce kultu religijnego zgodnego z wyznaniem osoby korzystającej z usług wsparcia krótkoterminowego, jeżeli nie ma on możliwości uczestniczenia w nabożeństwach poza domem.

Jak wskazano, obecnie domy pomocy społecznej dysponują różnorodną infrastrukturą lokalową (poza pokojami mieszkalnymi). Zasadne będzie umożliwienie korzystania z tych pomieszczeń również osobom korzystającym z usług wsparcia krótkoterminowego, z zastrzeżeniem, że powyższe nie wpłynie na ograniczenie dostępności tych pomieszczeń dla mieszkańców domu.

Wymogi co do posiłków

Przy prowadzeniu usług pobytu krótkoterminowego konieczne będzie też zapewnienie minimum trzech posiłków dziennie – taki wymóg będzie obowiązywać przy formie całodobowej; zakres wyżywienia i organizacji żywienia ma być analogiczny jak dla mieszkańców domu pomocy społecznej. Z kolei w przypadku usług wsparcia krótkoterminowego w formie dziennej co do zasady wymogiem jest zapewnienie minimum dwóch posiłków oraz napojów (w obydwu przypadkach przynajmniej jeden posiłek powinien być posiłkiem gorącym). Przy czym liczba posiłków będzie musiała być dopasowana do zakresu wsparcia, tj. liczby godzin usług (a możliwy czas udzielanego wsparcia to od 4 do 12 godzin dziennie), więc liczba zapewnianych posiłków w przypadku usług świadczonych w formie dziennej może być różna w każdym indywidualnym przypadku, zależna od faktycznego czasu świadczenia usług w ciągu dnia.

Zatrudnienie dodatkowego personelu

W projekcie rozporządzenia uregulowano również kwestie związane z minimalnymi wymogami dotyczącymi liczby pracowników świadczących usługi wsparcia krótkoterminowego – co również uzasadniono koniecznością zapewnienia odpowiedniego poziomu tych usług. I tak w odniesieniu do usług wsparcia krótkoterminowego świadczonych w formie pobytu całodobowego wymóg ten określono na poziomie nie mniej niż 0,4 pełnego wymiaru czasu pracy na jedną osobę korzystającą z usług wsparcia krótkoterminowego w formie pobytu całodobowego. Mniejsze wymogi dotyczą zatrudnienia osób świadczących wsparcie w formie dziennej: pełny wymiar czasu pracy nie mniej niż 0,2 na jedną osobę korzystającą z usług wsparcia krótkoterminowego w formie dziennej. Co istotne, wskaźnik dotyczący zatrudnienia określony w projekcie rozporządzenia dotyczy tylko pracowników bezpośrednio świadczących opiekę lub realizujących usługi na rzecz osób korzystających z usług wsparcia krótkoterminowego (nie odnosi się do personelu administracyjnego czy np. personelu przygotowującego posiłki).

Nowe obowiązki administracyjne

Dyrektor domu pomocy społecznej będzie też zobowiązany do dokumentowania przebiegu pobytu osób korzystających z usług wsparcia krótkoterminowego, w szczególności w odniesieniu do zakresu udzielonego wsparcia. Uzasadnieniem powyższej regulacji jest konieczność dokumentowania istotnych zagadnień związanych z pobytem osoby korzystającej z usług wsparcia krótkoterminowego, w tym zakresu udzielonych usług. ©℗