Nie wszystkie osoby będą mogły łatwo kontynuować pobieranie świadczenia pielęgnacyjnego na starych zasadach, gdy po 1 stycznia 2024 r. wygaśnie ważność orzeczenia. Trudności mogą mieć opiekunowie zajmujący się członkiem rodziny, który stał się niepełnosprawny w dorosłym życiu.
Mimo że od przyszłego roku wchodzą w życie zmiany w przepisach dotyczących świadczenia pielęgnacyjnego, to osoby, które teraz je otrzymują, będą mogły kontynuować jego pobieranie na tzw. starych zasadach. Będzie tak również w momencie, gdy po 1 stycznia 2024 r. dojdzie do wygaśnięcia dotychczasowego orzeczenia o niepełnosprawności lub jej stopniu i po uzyskaniu nowego trzeba będzie ponownie wnioskować o świadczenie pielęgnacyjne, gdy będą obowiązywać nowe regulacje. Jednak odnowienie prawa do świadczenia w ten sposób może nie okazać się takie proste dla opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych, którym udało się uzyskać pomoc finansową dzięki postępowaniu odwoławczo-skargowemu związanemu z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 2014 r. Wszystko wskazuje na to, że będą musieli jeszcze raz przechodzić ścieżkę odwoławczą.
Niezrealizowany wyrok
Kwestie zachowania praw nabytych przez opiekunów reguluje art. 63 ustawy z 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym (Dz.U. poz. 1429). Zgodnie z nim osobom, którym przed 1 stycznia 2024 r. – a nawet po tej dacie, ale na zasadach obowiązujących do 31 grudnia 2023 r. –przyznane zostało co najmniej do tego dnia prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, będą mogły zachować to uprawnienie i pobierać pomoc finansową na mocy obecnego brzmienia przepisów ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 390 ze zm.). Co istotne, opiekun nie utraci świadczenia na tzw. starych zasadach, nawet jeśli po 1 stycznia 2024 r. wygaśnie ważność posiadanego przez jego podopiecznego orzeczenia o niepełnosprawności lub jej stopniu. Stanie się tak pod warunkiem, że wniosek o nowy dokument potwierdzający dysfunkcję zdrowotną zostanie złożony w ciągu trzech miesięcy od dnia następującego po dniu, w którym wygasł ten dotychczasowy, a wniosek o świadczenie pielęgnacyjne zostanie złożony w ciągu trzech miesięcy od uzyskania nowego orzeczenia (tzw. zasada trzy plus trzy).
Problem w tym, że niektórzy opiekunowie, nawet gdy dopełnią formalności w wyznaczonych terminach, mogą mieć kłopoty z otrzymaniem nowej decyzji przyznającej im świadczenie pielęgnacyjne na starych zasadach. Chodzi tutaj głównie o osoby, którym drogę do jego uzyskiwania otworzył wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 21 października 2014 r. (sygn. akt SK 38/13). Sędziowie orzekli wtedy o niezgodności z konstytucją art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych, który uzależnia przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego od tego, czy niepełnosprawność członka rodziny powstała zanim skończył on 18 lub 25 lat (jeśli było to w trakcie nauki). Wyrok ten nie został do tej pory wykonany, więc większość gmin zgłaszającym się do nich z wnioskami opiekunom wydaje decyzje odmowne (wyjątkiem jest Sopot). Tyle że wielu z nich postanowiło walczyć o należne im pieniądze za opiekę na podstawie wyroku TK, składając odwołania do Samorządowego Kolegium Odwoławczego (SKO) oraz skargi do Wojewódzkich Sądów Administracyjnych (WSA) oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego. I jak pisaliśmy wielokrotnie na łamach DGP, z czasem ukształtowała się korzystna dla nich wykładnia przepisów, bo organy odwoławcze zaczęły wprost stosować wspomniany wyrok TK. Dzięki temu opiekunowie osób, które doznały niepełnosprawności w dorosłym życiu, otrzymują świadczenie pielęgnacyjne tak samo, jak ci zajmujący się osobami, które stały się niepełnosprawne w dzieciństwie.
Ponowne odwołanie
Jednak właśnie ze względu na wspomniany sposób uzyskania świadczenia wśród tej grupy opiekunów pojawiły się wątpliwości co do tego, jak będą traktowane ich wnioski o kontynuację świadczenia pielęgnacyjnego na starych zasadach po uzyskaniu nowego orzeczenia – czy dostaną decyzję odmowną i będą musieli ponownie przechodzić procedurę odwoławczo-skargową, czy może od razu otrzymają pozytywne rozstrzygnięcie.
– Skoro w sprawach, w których prawo do świadczenia pielęgnacyjnego powstanie do 31 grudnia br., mają być stosowane obecne przepisy, to będzie to obejmować również obowiązujący cały czas mimo wyroku TK art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych. Nie widzimy więc podstaw, aby przy rozpatrywaniu wniosku o kontynuowanie świadczenia pielęgnacyjnego na starych zasadach w związku z wydaniem nowego orzeczenia pomijać ten przepis – mówi Sebastian Gajdzik, kierownik działu świadczeń rodzinnych Ośrodka Pomocy Społecznej (OPS) w Chorzowie.
Damian Napierała, zastępca dyrektora Poznańskiego Centrum Świadczeń, zwraca uwagę, że już teraz zdarza się, że jeśli z wnioskiem po wydaniu nowego orzeczenia wystąpi opiekun, który wcześniej pobierał je, bo skorzystał z postępowania odwoławczo-skargowego uwzględniającego wyrok TK, to i tak otrzymuje decyzję odmowną i musi ponownie się odwoływać. – Stoimy na stanowisku, że analogicznie będziemy postępować po 1 stycznia 2024 r., chyba że pojawią się jakieś wytyczne ze strony Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej w tej sprawie – dodaje.
Również zdaniem Edyty Ciesielskiej, kierowniczki działu świadczeń rodzinnych MOPR w Kielcach, ta grupa opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych, których podopieczni nie posiadają orzeczenia na czas nieokreślony, będzie musiała się liczyć z koniecznością składania odwołania. – Wydaje się, że jeśli SKO, powołując się na wyrok TK, już raz wydało takim osobom pozytywne rozstrzygnięcie, to powinno to zrobić ponownie, chyba że zaistnieją jakieś inne przesłanki negatywne do pobierania świadczenia, których wcześniej nie było – wskazuje.
W praktyce to oznacza, że opiekunowie dorosłych osób niepełnosprawnych, o ile nie nastąpi jakaś zmiana wykładni przepisów ze strony organów odwoławczych, będą mogli kontynuować pobieranie świadczenia na starych zasadach, tyle że odnowienie tego uprawnienia może zająć im więcej czasu i będą miały przerwę w jego otrzymywaniu (w momencie uzyskania pozytywnej decyzji będzie im przysługiwać wyrównanie za ten okres).
Jednocześnie nie wszyscy urzędnicy są zgodni co do takiego sposobu postępowania. – Przepisy o zachowaniu świadczenia pielęgnacyjnego na starych zasadach mówią wyraźnie, że niezbędne jest posiadanie do niego uprawnienia za okres do 31 grudnia br. Opiekunowie dorosłych osób niepełnosprawnych spełniają ten wymóg, dlatego uważamy, że gdy orzeczenie ich członka rodziny utraci ważność, ale zostaną dochowane terminy wynikające z art. 63 ustawy z 7 lipca 2023 r., to będziemy im przyznawać świadczenie – podkreśla Katarzyna Tynkowska, zastępca dyrektora Gdańskiego Centrum Świadczeń.©℗
/>
