Jeśli organizacja pożytku publicznego wykorzysta dotację po terminie, to wójt powinien dochodzić jej zwrotu

Regionalna izba obrachunkowa zarzuciła wójtowi wadliwe zaakceptowanie sprawozdania z realizacji zadania (tryb uproszczony) i zaniechanie wezwania organizacji pożytku publicznego do zwrotu dotacji – z powodu wykorzystania środków częściowo po terminie ustalonym w umowie o realizację zadania z gminą. Termin wykorzystania dotacji był ustalony na 15 czerwca, a środki częściowo wydano 20 czerwca. Czy stanowisko RIO jest prawidłowe, skoro istnieje swoboda umów?

Sprawozdanie zostało przez OPP złożone do urzędu gminy, jednak problem w tym, że RIO ustaliła, że zostało przyjęte bezpodstawnie jako prawidłowe, podczas gdy zawierało wydatki poniesione po terminie wykorzystania dotacji, ustalonym w umowie z gminą. W konsekwencji doszło do naruszenia zarówno umowy o realizację zadania publicznego, jak i ustawy o finansach publicznych (dalej: u.f.p.) w części dotyczącej zwrotu dotacji. Z art. 251 ust. 3 i 4 u.f.p. wynika, że w przypadku, gdy termin wykorzystania dotacji, o których mowa w ust. 1, jest krótszy niż rok budżetowy, niewykorzystana część dotacji podlega zwrotowi w terminie 15 dni po upływie terminu wykorzystania dotacji. Ponadto wykorzystanie dotacji następuje w szczególności przez zapłatę za zrealizowane zadania, na które dotacja była udzielona, albo ‒ w przypadku gdy odrębne przepisy stanowią o sposobie udzielenia i rozliczenia dotacji ‒ wykorzystanie następuje przez realizację celów wskazanych w tych przepisach.

Warto przyjrzeć się stanowisku RIO w Katowicach zawartym w wystąpieniu pokontrolnym z 8 września 2023 r. (znak WK-610/6/4/23; źródło: https://riokatowice.bip.net.pl). Zgodnie z nim: „W 2022 r. przyjęto jako prawidłowe uproszczone sprawozdanie z realizacji zadania publicznego oraz zaniechano wyegzekwowania zwrotu niewykorzystanej przez organizację pożytku publicznego dotacji w kwocie 2026,00 zł, czym naruszono art. 251 ust. 3 i ust. 4 u.f.p. w związku z art. 19a, art. 16 ust. 1 i art. 17 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz postanowieniami par. 9 ust. 2 w związku z par. 2 ust. 2 i par. 9 ust. 1 umowy z (…) o realizację zadania publicznego”. W stanie faktycznym rozpatrywanej przez RIO sprawy OPP otrzymała dotację 10 tys. zł z terminem wykorzystania 5 maja, a 19 maja złożono sprawozdanie, w którym ujęto wydatki wykonane 9 maja, czyli po terminie wskazanym w umowie o realizacji zadania. Zdaniem RIO zaakceptowanie sprawozdania i brak wezwania OPP do zwrotu dotacji narusza wspomniane przepisy prawne. W ramach wniosku pokontrolnego zawarto dwie istotne wskazówki. Jedna dotyczyła wzmocnienia nadzoru nad pracownikami urzędu gminy w zakresie rozliczania dotacji udzielonych podmiotom spoza sektora finansów publicznych. W drugiej z kolei wskazywano, że należy podjąć działania zmierzające do wyegzekwowania od OPP niewykorzystanej dotacji wraz z odsetkami, stosownie do art. 251 ust. 3 i 4 u.f.p. oraz postanowień umowy o realizację zadania publicznego.

Biorąc pod uwagę powyższe, nie ma zatem przesłanek, aby czytelnik mógł powoływać się na argumentację dotyczącą swobody umów, wynikającą z art. 3531 kodeksu cywilnego. Zgodnie z nim bowiem strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. W tym kontekście specyfika umowy o realizację zadania publicznego nie pozwala na zmianę istotnych jej warunków, w tym terminu wykorzystania dotacji, co było przedmiotem oceny na etapie zlecenia realizacji zadania danej OPP.

Podsumowując, w podanym stanie faktycznym zarzuty RIO są uzasadnione. Wójt gminy zapewne wadliwie zaakceptował sprawozdanie z realizacji zadania realizowanego przez OPP. W tych okolicznościach (wykorzystanie dotacji niezgodnie z umową o realizację zadania) należy podjąć wobec OPP procedurę zmierzającą do zwrotu dotacji. ©℗