Uchwała w sprawie zobowiązań przekraczających wartości z uchwały budżetowej musi mieć odzwierciedlenie w WFP

Rada gminy chce upoważnić wójta gminy do zaciągnięcia zobowiązania majątkowego na 2024 r., którego celem jest montaż nowego, oszczędnego oświetlenia kilku ulic. Zadanie to ma być finansowane z dochodów własnych. Czy należy równolegle ująć to zadanie w ramach przedsięwzięć do WPF ? Czy można poczekać do podpisania umowy z wykonawcą?

Analiza zapytania wymaga odniesienia się do przepisów ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.) oraz ustawy o finansach publicznych (dalej: u.f.p.). W pierwszej kolejności na uwagę zasługują tu art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. e oraz art. 58 u.s.g. I tak z treści art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. e

u.s.g. wynika, że do wyłącznej właściwości rady gminy należy podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych gminy, przekraczających zakres zwykłego zarządu, dotyczących zobowiązań w zakresie podejmowania inwestycji i remontów o wartości przekraczającej granicę ustalaną corocznie przez radę gminy. Ponadto uchwały i zarządzenia organów gminy dotyczące zobowiązań finansowych wskazują źródła, z których zobowiązania te zostaną pokryte. Z kolei zgodnie z art. 58 u.s.g. uchwały i zarządzenia organów gminy dotyczące zobowiązań finansowych zapadają bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady.

Źródło finansowania

Wskazane przepisy stwarzają więc proceduralne podstawy dla rady gminy do podejmowania uchwał w sprawie tzw. zadań inwestycyjnych samorządu gminnego, które przekraczają granice finansowe określone w uchwale budżetowej na dany rok. Co istotne, z takiej uchwały musi wynikać także zapis dotyczący źródeł finansowania takiego zadania. W tym zakresie punktem odniesienia będą przepisy ustawy z 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (dalej: u.d.j.s.t.), gdzie w art. 4 ustawodawca określił katalog źródeł dochodów własnych gminy. Zgodnie z nim dochodami własnymi gminy są:

• wpływy z podatków oraz z dodatkowych zobowiązań podatkowych związanych z unikaniem opodatkowania;
• wpływy od czynności cywilnoprawnych;
• wpływy z opłat;
• dochody uzyskiwane przez gminne jednostki budżetowe oraz wpłaty od gminnych zakładów budżetowych;
• dochody z majątku gminy;
• spadki, zapisy i darowizny na rzecz gminy;
• dochody z kar pieniężnych i grzywien określonych w odrębnych przepisach;
• 5 proc. dochodów uzyskiwanych na rzecz budżetu państwa w związku z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;
• odsetki od pożyczek udzielanych przez gminę, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej; odsetki od nieterminowo przekazywanych należności stanowiących dochody gminy;
• odsetki od środków finansowych gromadzonych na rachunkach bankowych gminy, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;
• dotacje z budżetów innych jednostek samorządu terytorialnego; czy inne dochody należne gminie na podstawie odrębnych przepisów.

Trzeba pamiętać o prognozie

Poprawne podjęcie uchwały w sprawie zobowiązania w zakresie inwestycji czy remontów o wartości przekraczającej granicę ustalaną corocznie przez radę nie oznacza jednak, że zobowiązanie takie może zostać legalnie zaciągnięte bez odpowiednich zmian w WPF. Skoro bowiem zadanie wykracza poza bazowy rok budżetowy (w tym przypadku poza 2023 r.), to powinno zostać ono ujęte też w WPF. W tym kontekście należy wskazać na art. 226 ust. 3–4 u.f.p. Zgodnie z ust. 3 w załączniku do uchwały w sprawie wieloletniej prognozy finansowej określa się odrębnie dla każdego przedsięwzięcia:

1) nazwę i cel;

2) jednostkę organizacyjną odpowiedzialną za realizację lub koordynującą wykonywanie przedsięwzięcia;

3) okres realizacji i łączne nakłady finansowe;

4) limity wydatków w poszczególnych latach;

5) limit zobowiązań.

Z kolei ust. 4 stanowi, że przez przedsięwzięcia, o których mowa w ust. 3, należy rozumieć wieloletnie programy, projekty lub zadania, w tym związane z:

1) programami finansowanymi z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3;

2) umowami o partnerstwie publiczno-prywatnym.

Na kanwie ww. regulacji prawnych na szczególną uwagę zasługuje także stanowisko zawarte w uchwale nr XXII/999/2023 z dnia 1 sierpnia 2023 r. Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Rzeszowie. W ramach tego orzeczenia organ nadzoru weryfikował uchwałę rady gminy w sprawie upoważnienia wójta gminy do zaciągnięcia zobowiązania finansowego na 2024 r. W ramach kontroli stwierdzono m.in., że prognozowane wydatki majątkowe w 2024 r. pokrywają się z limitem na realizację przedsięwzięć ustalonych w załączniku nr 2 do wieloletniej prognozy finansowej, w związku z czym na pozostałe wydatki inwestycyjne nie pozostała żadna kwota.

W ramach oceny prawnej organ nadzoru wskazał na istotne kwestie. Po pierwsze, podkreślono znaczenie ww. art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. e oraz art. 58 ustawy o samorządzie gminnym. Po drugie, wskazano, że podjęta przez radę gminy uchwała w sprawie upoważnienia wójta gminy do zaciągnięcia zobowiązania finansowego na 2024 r. co prawda wskazuje kwotę zobowiązania (150 000 zł), lata jego spłaty (2024 r.) oraz źródła finansowania (dochody własne gminy), lecz dane te nie są spójne z decyzjami dotyczącymi kształtu budżetów w latach następujących po 2023 r. Jak podkreślono, WPF nie przewiduje w roku 2024 realizacji inwestycji o wartości ustalonej w badanej uchwale. Zatem, zdaniem organu nadzoru, rada gminy nieprawidłowo wskazała wartość zobowiązania oraz źródła sfinansowania zobowiązania, gdyż według danych wynikających w WFP przewidziane do osiągnięcia w roku 2024 dochody własne zostaną przeznaczone na inne cele. Końcowo zaakcentowano, że uchwała o zaciągnięciu zobowiązania o wartości przekraczającej granicę ustaloną w budżecie danego roku nie może być podjęta w oderwaniu od prognozowanych budżetów lat, w których dane zobowiązanie jest przewidziane do spłaty.

Reasumując, podjęcie przez radę gminy uchwały o zaciągnięciu zobowiązania przewidzianego do spłaty w latach następujących po roku budżetowym w sytuacji braku określenia w wieloletniej prognozie finansowej prognozowanych wydatków na spłatę tego zobowiązania narusza przepisy ustawy o samorządzie gminnym. W konsekwencji jak najbardziej wraz z podjęciem ww. uchwały powinny nastąpić odpowiednie zmiany w WPF uwzględniające m.in. 2024 r. Nie można więc czekać z tymi zmianami do podpisania umowy z wykonawcą zadania inwestycyjnego, gdyż ten etap jest wykonawczy (realizowany przez wójta gminy) w stosunku do wspomnianych wyżej uchwał rady gminy. ©℗