Metropolia nowym typem JST? Powiaty przeciwne

Powstanie krakowskiego związku metropolitalnego i wyposażenie go w uprawnienie do wydawania aktów prawa miejscowego – to zakłada senacki projekt ustawy, który został wniesiony do Sejmu.

Związek Powiatów Polskich (ZPP) uważa, że to zbyt duża ingerencja w ustrój samorządu terytorialnego, a autorzy projektu nie odpowiadają na pytanie, czy nie spowoduje to krzyżowania się kompetencji różnych szczebli władz lokalnych, jeśli się weźmie pod uwagę, że metropolia miałaby zyskać uprawnienia m.in. w takich obszarach jak edukacja czy transport publiczny.

Krakowski związek metropolitalny miałby powstać na bazie działającego Stowarzyszenia Metropolia Krakowska i zrzeszać 15 gmin skupionych wokół Krakowa. Projektodawcy podkreślają, że metropolia mogłaby lepiej sobie radzić z wyzwaniami demograficznymi czy gospodarczymi, które wykraczają poza granice administracyjne gmin i powiatów. Byłoby to o tyle łatwiejsze, że przepisy zapewniają metropolii finansowanie na poziomie 10 proc. wpływów z PIT od podatników zamieszkujących na obszarze związku (w roku utworzenia metropolii – 0,2 proc.). Projekt ustawy o krakowskim związku metropolitalnym bazuje na rozwiązaniach obowiązujących już w ustawie z 9 marca 2017 r. o związku metropolitalnym w województwie śląskim (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2578), na podstawie której działa Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia. Ta krakowska ma jednak zyskać również kompetencje w zakresie stanowienia prawa.

– Nie tworzymy, tak jak nie tworzyliśmy w przypadku metropolii łódzkiej czy działającej metropolii zagłębiowsko-śląskiej, czy też metropolii trójmiejskiej, żadnego nowego szczebla samorządu terytorialnego – zapewniał podczas jednego ze wspólnych posiedzeń senackich komisji ustawodawczej oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej senator Bogdan Klich, jeden z inicjatorów projektu. Innego zdania jest jednak ZPP, który zwraca uwagę, że art. 14 ust. 1 pkt 1 projektu daje metropolii kompetencje wydawania aktów prawa miejscowego. „Jest to rozwiązanie, które de facto ustanawia w Polsce nowy typ jednostki samorządu terytorialnego, gdyż wszystkie dotychczasowe szczeble – tj. gminy, powiaty i województwa są wyposażone w prawo uchwalania aktów prawa miejscowego będących, zgodnie z Konstytucją, źródłami prawa powszechnie obowiązującego” – wskazują powiaty. Według ZPP takie rozwiązanie budzi wątpliwości ustrojowe. Samorządowcy uważają, że w ocenie skutków regulacji nie przeanalizowano, czy takie umocowanie metropolii nie spowoduje sporów kompetencyjnych w różnych obszarach funkcjonowania JST, jak edukacja czy transport publiczny. „W pierwotnym projekcie ustawy, który wniesiono do Senatu, tego przepisu nie było. Wydawania aktów prawa miejscowego nie przewiduje również ustawa o związku metropolitalnym w województwie śląskim” – podkreśla ZPP.

Ponadto powiaty zwracają uwagę na specyficzną procedurę utworzenia metropolii krakowskiej poprzez przekształcenie Stowarzyszenia Metropolia Krakowska. ZPP wskazuje, że odgórna zmiana formuły współpracy nie przewiduje rozwiązań dla sytuacji, w której jeden z członków stowarzyszenia wyraziłby negatywną opinię dotyczącą utworzenia związku. Dodatkowo projekt nie reguluje ewentualnego rozwiązania lub likwidacji metropolii oraz procedury jej opuszczenia przez członkowską jednostkę samorządu terytorialnego. „Wydaje się to jednak warunkiem koniecznym, zabezpieczającym interesy poszczególnych członków, by w całości zamknąć kwestie ustrojowe Metropolii” – uważa ZPP. W art. 1 ust. 2 projektu stwierdza się natomiast, że związek metropolitalny jest zrzeszeniem gmin województwa małopolskiego, które zamieszkuje przynajmniej 1 mln mieszkańców. Według Związku Powiatów Polskich stanowi to z kolei niepotrzebne usztywnienie zasad działania metropolii i może być w przyszłości problematyczne, jeśli wziąć pod uwagę postępujące procesy demograficzne. ZPP chciałby również większej kontroli nad statutem związku, którego projekt – zdaniem powiatów – powinien podlegać konsultacjom z sejmikiem województwa i być zatwierdzany lub opiniowany przez organy stanowiące członków związku metropolitalnego. ©℗