Najnowsza nowelizacja ustawy o służbie cywilnej przywraca Radę Służby Publicznej, funkcjonującą pod tą nazwą w latach 2007–2009. Jej członkowie będą pełnić swoje funkcje społecznie.
Zmiana ta wynika z nowelizacji z 30 grudnia 2015 r. ustawy o służbie cywilnej (Dz.U. z 2016 r. poz. 34). Kompetencje nowego organu są w zasadzie podobne do Rady Służby Cywilnej. Przewidziano jednak, że w skład RSP wchodzi 7–9 członków (zamiast 15, którzy wchodzą w skład RSC). Wszystkich jej członków powołuje prezes Rady Ministrów.
W skład RSC wchodziło 8 członków wyznaczanych przez premiera i 7 reprezentujących wszystkie kluby parlamentarne spośród posłów, senatorów lub osób niebędących parlamentarzystami. Ponadto członkowie RSP będą pełnić swoje funkcje społecznie. Tym samym wydatki w sektorze publicznym mają być bardziej racjonalne. Rada może jednak korzystać z zasobów, m.in. lokalowych, organizacyjnych i finansowych obsługującej ją Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.
Kandydaci na jej członków muszą mieć obywatelstwo polskie, korzystać z pełni praw publicznych i mieć nieposzlakowaną opinię. Nie mogą być także skazani prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe. Ustawa przewiduje także, że członkowie rady muszą mieć wiedzę, doświadczenie i autorytet, które będą dawały gwarancję prawidłowej realizacji zadań rady.
Do zadań rady jako organu opiniodawczo-doradczego należy wyrażanie opinii w sprawach:
● dotyczących służby cywilnej przedstawianych jej przez prezesa Rady Ministrów lub szefa służby cywilnej oraz z własnej inicjatywy;
● projektu ustawy budżetowej w części dotyczącej służby cywilnej oraz corocznego wykonania budżetu państwa w tym zakresie;
● projektu programu zarządzania zasobami ludzkimi w służbie cywilnej;
● proponowanego wskaźnika wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej w zakresie służby cywilnej;
● projektów aktów normatywnych dotyczących służby cywilnej;
● planu szkoleń centralnych w służbie cywilnej;
● sprawozdania szefa służby cywilnej o stanie służby cywilnej i realizacji zadań tej służby za rok poprzedni.
Rada będzie również oceniać przebieg postępowań kwalifikacyjnych w służbie cywilnej.
Przewiduje się ponadto, że jej przewodniczący wejdzie w skład rady Krajowej Szkoły Administracji Publicznej. Do zadań rady, we współpracy z KSAP, będzie także należało upowszechnianie najlepszych standardów, wzorców i doświadczeń w zakresie funkcjonowania służby publicznej.
Kadencja członków rady będzie trwać cztery lata.
Gdy zamykaliśmy numer, rada nie została jeszcze wybrana.
OPINIA EKSPERTA
Na czym polegają najważniejsze zmiany?
● Odpolitycznienie rady i zniesienie sytuacji, w której posłowie opozycji mają doradzać premierowi z partii rządzącej
Dotychczas Rada Służby Cywilnej składała się z dwóch rodzajów członków, ośmiu członków powoływanych przez premiera z grona osób, których wiedza, doświadczenie i autorytet dawały rękojmię prawidłowej realizacji zadań rady, a także z siedmiu członków reprezentujących wszystkie kluby parlamentarne, desygnowanych przez szefów klubów, którzy także powinni wypełniać warunek kompetencji. Byli to przeważnie posłowie lub senatorowie, ale ponieważ klub mógł też reprezentować zwykły pracownik, zdarzały się osoby przypadkowe.
Ponadto upartyjnienie części rady wpływało negatywnie na jej prace, bo przy formułowaniu uchwał dochodziło do starcia nie merytorycznych argumentów, tylko politycznych interesów. Jednym z większych absurdów było to, że posłowie i senatorowie opozycji stawali się formalnie doradcami szefa rządu. Sytuacja była rzeczywiście kuriozalna, dlatego prezes Rady Ministrów nie godził się na kontynuację rady w dotychczasowym kształcie. Nowa Rada Służby Publicznej będzie społeczna, mniej liczna i wszyscy jej członkowie będą powoływani przez premiera z grona osób, których wiedza, doświadczenie i autorytet dawać będą rękojmię prawidłowej realizacji zadań. To rozwiązanie nie wyklucza możliwości powołania do rady posła czy senatora partii rządzącej.
● Zniesienie roli i uprawnienia Rady Służby Publicznej przy powołaniu i odwołaniu szefa Służby Cywilnej
Dotychczas szefa Służby Cywilnej powoływał prezes Rady Ministrów spośród urzędników służby cywilnej, po zasięgnięciu opinii Rady Służby Cywilnej. Naszym zdaniem postawienie ustawowego warunku, że musi to być urzędnik mianowany, bardzo zawęża pulę potencjalnych dobrych kandydatów. Natomiast wydanie opinii, która nie jest wiążąca, zawsze będzie fikcją, a może być wykorzystane do celów politycznych przeciwko prezesowi Rady Ministrów. Podobna sytuacja ma miejsce przy odwołaniu szefa Służby Cywilnej. Prezes Rady Ministrów mógł odwołać szefa Służby Cywilnej po zasięgnięciu opinii Rady Służby Cywilnej, przy spełnieniu jednego z trzech ustawowych warunków. Ponadto zgodnie z ustawą z 2008 r. premier kierował w tej sprawie uzasadniony wniosek do rady, niczym pierwszy lepszy petent. Zapisy ustawy i rola rady przy powołaniu i odwołaniu szefa służby cywilnej ograniczały suwerenność prezesa Rady Ministrów jako konstytucyjnego zwierzchnika tej służby. Ponadto należy pamiętać, że szef służby cywilnej w imieniu premiera zarządza służbą cywilną, jest przedłużeniem władzy premiera w tym zakresie. Dlatego zaufanie premiera do szefa służby cywilnej musi być całkowite, a brak tego zaufania powinien być niepisanym, naturalnym, podstawowym warunkiem odwołania, obok oczywistych przesłanek merytorycznych. Takie przesłanie zostało zawarte w nowelizacji ustawy o służbie cywilnej, w tym w nowym kształcie Rady Służby Publicznej.
● Zmiana i poszerzenie kompetencji Rady Służby Publicznej, co powoduje także zmianę nazwy rady z „cywilnej” na „publiczną”
Rada Służby Publicznej zachowuje większość zadań realizowanych przez Radę Służby Cywilnej. Ze względu na zmianę trybu naboru na wyższe stanowiska w służbie cywilnej rada może obecnie skierować swojego przedstawiciela w celu obserwacji przebiegu konkursu przeprowadzanego na stanowisko średniego szczebla zarządzania w służbie cywilnej.
Został też doprecyzowany zapis dotyczący wniosku do szefa służby cywilnej o zajęcie stanowiska „w sprawie skargi skierowanej do rady przez członka korpusu służby cywilnej lub w sprawach uwag i wniosków przedstawicieli związków zawodowych i stowarzyszeń urzędniczych działających w ramach administracji publicznej”. Zatem pojawiła się możliwość współpracy i wymiany doświadczeń między administracją rządową i samorządową, będących podstawowymi segmentami administracji publicznej.
Rada została również ustawowo zobowiązana do określania kierunków modernizacji służby cywilnej pod kątem zmieniających się zadań, potrzeb i oczekiwań prezesa Rady Ministrów jako konstytucyjnego zwierzchnika służby cywilnej, a zarazem szefa rządu. Ponadto we współpracy z KSAP ma ona upowszechniać najlepsze europejskie standardy, wzorce i doświadczenia w zakresie funkcjonowania administracji publicznej, a zatem nie tylko z obszaru służby cywilnej. O bliższym powiązaniu RSP z KSAP świadczy także to, że przewodniczący rady wchodzi w skład Rady Krajowej Szkoły Administracji Publicznej, która jest niezwykle ceniona przez ten rząd.