Nie wolno uzależniać przyznania dotacji środowiskowej od terminowego opłacania podatku od nieruchomości

Rada miasta planuje głosowanie nad uchwałą dotacyjną dotyczącą dofinansowania instalacji zbiorników bezodpływowych na nieczystości płynne. Zależy nam na tym, aby preferować mieszkańców, którzy płacą terminowo podatki, a nie dłużników. Czy można wprowadzić zapis, że dotacja dotyczy wyłącznie budynków, od których jest opłacany podatek od nieruchomości?

Z art. 403 ust. 4 prawa ochrony środowiska wynika m.in., że finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej może polegać na udzielaniu dotacji celowej w rozumieniu przepisów ustawy z o finansach publicznych, udzielanej z budżetu gminy lub budżetu powiatu na finansowanie lub dofinansowanie kosztów inwestycji:

1) podmiotów niezaliczonych do sektora finansów publicznych, w szczególności:

a) osób fizycznych, b) wspólnot mieszkaniowych, c) osób prawnych, d) przedsiębiorców;

2) jednostek sektora finansów publicznych będących gminnymi lub powiatowymi osobami prawnymi.

W ust. 5 postanowiono z kolei, że „zasady udzielania dotacji celowej, o której mowa w ust. 4, obejmujące w szczególności kryteria wyboru inwestycji do finansowania lub dofinansowania oraz tryb postępowania w sprawie udzielania dotacji i sposób jej rozliczania, określa odpowiednio rada gminy albo rada powiatu w drodze uchwały”. Ponadto ust. 6 mówi, że „udzielenie dotacji celowej, o której mowa w ust. 4, następuje na podstawie umowy zawartej przez gminę lub powiat z podmiotami określonymi w ust. 4”. W przypadku gdy dotacja stanowi pomoc publiczną lub pomoc de minimis, jej udzielenie następuje z uwzględnieniem warunków dopuszczalności tej pomocy określonych w przepisach prawa Unii Europejskiej.

Bez dowolności

Przywołane regulacje prawne stanowią podstawę materialnoprawną m.in. dla rady gminy do wprowadzenia w życie uchwały dotacyjnej w zakresie zadań dotyczących ochrony środowiska. Takim zadaniem jest w szczególności dofinansowanie zainstalowania zbiorników bezodpływowych na nieczystości płynne. Wymaga jednak podkreślenia, że powyższe upoważnienie ustawowe nie może być interpretowane w dowolny sposób przez jednostkę samorządową. W ramach uchwały dotacyjnej nie można bowiem wprowadzać zupełnie dowolnych zapisów, chociaż z perspektywy samorządu wydawać się mogą racjonalnym rozwiązaniem legislacyjnym. Do kategorii takich zapisów należy zaliczyć wspomniany w pytaniu zapis sugerujący, że wsparcie dotacyjne będzie dotyczyć nieruchomości, od których opłacany jest podatek od nieruchomości. W tym miejscu warto przypomnieć, że podatek od nieruchomości stanowi jedno z głównych źródeł dochodów gminy, a jest pobierany na podstawie specjalnych uchwał podatkowych przyjmowanych na podstawie delegacji ustawowej z art. 5 ust. 1 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych.

Jak rozumieć zasady i tryb

W kontekście omawianej problematyki pomocne będzie stanowisko zawarte w uchwale Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Zielonej Górze z 20 lipca 2023 r. (nr 181/2023; źródło: https://bip.zielonagora.rio.gov.pl). W ramach rozstrzygnięcia nadzorczego weryfikowano postanowienia uchwały rady gminy w sprawie zasad i trybu udzielania dotacji celowej na dofinansowanie zainstalowania zbiorników bezodpływowych na nieczystości płynne. W uchwale znalazł się także zapis o treści: „Dofinansowanie dotyczy przedsięwzięć realizowanych dla budynków mieszkalnych jednorodzinnych, rozumianych jako budynki służące zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych, zgłoszonych do użytkowania, od których opłacany jest podatek od nieruchomości”.

W uzasadnieniu powołano się na wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 25 stycznia 2011 r. (sygn. akt I SA/Kr 1673/10), w którym podano, że poprzez zasady udzielania dotacji należy rozumieć „ogólne i generalne postanowienia określające, komu mogą być udzielone dotacje, jakie czynności ma wykonać podmiot ubiegający się o dotację, na jakie zadania może być udzielona dotacja oraz do jakiej wysokości. Zasady udzielania dotacji to także postępowanie z wnioskiem o udzielenie dotacji, wymagane dokumenty do rozpoznania wniosku, a także forma załatwienia wniosku”. Z kolei tryb udzielania dotacji to m.in. wymagania formalne, jakich powinny dopełnić podmioty ubiegające się o dotację, a także organ, do którego wniosek powinien być skierowany, tryb jego załatwienia oraz terminy przekazywania dotacji.

Niedopuszczalny warunek

W dalszej kolejności organ nadzoru stwierdził, że: „(..) z dyspozycji art. 403 ust. 5 ustawy Prawo ochrony środowiska nie wynika upoważnienie dla organu stanowiącego gminy do wprowadzania w uchwale w ramach zasad udzielania dotacji lub trybu ich udzielania dodatkowego warunku, od którego uzależnione jest udzielenie dotacji w postaci opłacania od budynków mieszkalnych jednorodzinnych, rozumianych jako budynki służące zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych, zgłoszonych do użytkowania podatku od nieruchomości”. Ponadto podkreślono, że w świetle art. 94 Konstytucji RP organy samorządu terytorialnego ustanawiają, na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie, akty prawa miejscowego, obowiązujące na obszarze działania tych organów. Stosownie do art. 40 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym gminie przysługuje prawo stanowienia aktów prawa miejscowego obowiązujących na obszarze gminy na podstawie wyraźnego upoważnienia ustawowego. Wykonując swoje kompetencje prawodawcze, zawarte w upoważnieniach ustawowych, organy samorządu są zobowiązane działać ściśle w granicach tych upoważnień.

Podsumowując: nie ma podstaw, aby wprowadzać zapis w uchwale dotacyjnej uzależniający prawo do dotacji od opłacania podatku od nieruchomości od budynku, z którym związane jest dofinansowanie na zadanie związane ze zbiornikiem bezodpływowym. ©℗