Gmina przygotowuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Przy tej okazji jest zobowiązana do przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. O ile znany jest zakres przygotowywanej przy tej okazji prognozy oddziaływania na środowisko, o tyle problem powstaje przy uzgodnieniach i opiniach wydawanych przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska i organy inspekcji sanitarnej. Jest ich dosyć dużo i kilkakrotnie we wcześniejszych procedurach planistycznych poszczególne rozwiązania i ich skutki się nam mieszały. Czy można uporządkować, czego dotyczą dokonywane przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska uzgodnienia i opinie? Jakie są ich skutki?
W przeważającej większości przypadków procedura związana ze sporządzaniem miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego powoduje spore problemy. Wynika to z niejasnych przepisów, zwłaszcza pewnego pomieszania regulacji dotyczących strategicznej oceny oddziaływania na środowisko w planowaniu przestrzennym. Pamiętać trzeba, że:
- sama procedura sporządzania i uchwalania planu miejscowego została określona w ustawie z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 199 ze zm.);
- strategiczna ocena oddziaływania na środowisko została ujęta w ustawie z 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1235 ze zm., dalej: ustawa środowiskowa).
Rzeczywiście zagadnienia z obu ustaw mocno się ze sobą mieszają, tak więc uporządkowanie opinii i uzgodnień dokonywanych przez regionalnego dyrektora jest potrzebne. Organ ten bowiem na bieżąco uczestniczy w całej procedurze przestrzennej. Wydaje uzgodnienia oraz opinie, które mają zróżnicowane skutki.
Zakres prognozy
Po podjęciu przez gminę uchwały o przystąpieniu do prac nad planem miejscowym, a przed sporządzeniem projektu tego planu, organy gminy muszą uzgodnić z regionalnym dyrektorem zakres prognozy oddziaływania na środowisko. W praktyce będzie to uzgodnienie stopnia szczegółowości poszczególnych elementów prognozy. Dyrektor powinien to zrobić w ciągu 30 dni od otrzymania wniosku o uzgodnienie, jednak jeżeli nawet ten termin przekroczy – i tak uzgodnienie będzie ważne. Gmina będzie tym uzgodnieniem związana, czyli nie można inaczej sporządzić prognozy, niż wynika to z treści uzgodnienia.
Pomnik należy traktować tak jak zabudowę

Zobacz również
Pamiętać trzeba jeszcze o jednym. W pewnych wyjątkowych sytuacjach istnieje możliwość odstąpienia od przeprowadzenia prognozy oddziaływania na środowisko. Dotyczy to tylko zmian uchwalonych wcześniej planów miejscowych, które nie wpływają (w stosunku do wcześniejszego planu) na środowisko. O tych kwestiach również przesądza w ramach uzgodnienia regionalny dyrektor ochrony środowiska. Jeżeli gmina będzie chciała odstąpić od oceny oddziaływania na środowisko – nie będzie mogła tego zrobić bez akceptacji w formie uzgodnienia. Zarówno uzgodnienie dotyczące zakresu prognozy, jak i uzgodnienie dotyczące odstąpienia od strategicznej oceny są uregulowane w ustawie środowiskowej. Jeżeli stanowisko regionalnego dyrektora gminie się nie podoba – nie ma ona możliwości jego kwestionowania. Chodzi o wzmocnienie w ten sposób pozycji regionalnego dyrektora ochrony środowiska.
Opinia
Kiedy projekt planu miejscowego zostanie przygotowany, zostaje poddany opiniom i uzgadnianiu przez różne organy. Wśród nich ustawodawca wymienia również w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym regionalnego dyrektora ochrony środowiska. O zaopiniowaniu prognozy jest mowa także w ustawie środowiskowej.
Nie oznacza to, że regionalny dyrektor musi wydawać dwie opinie na podstawie dwóch różnych ustaw: wydaje jedną. Odnosi się w niej przede wszystkim do przygotowanej już prognozy oddziaływania na środowisko. Czyli najpierw w uzgodnieniu określa, jak szczegółowa powinna być prognoza, a następnie w ramach opinii stwierdza, czy jego wytyczne zostały zachowane. Regionalny dyrektor musi dostać projekt planu z prognozą do zaopiniowania – jeżeli gmina o tym zapomni, będzie to podstawa do późniejszego zakwestionowania całego planu miejscowego. Opinia nie będzie jednak wiążąca, czyli gmina nie musi uwzględniać wyrażanych w niej przez dyrektora uwag.
Jest tak jednak tylko z formalnego punktu widzenia. Dyrektor w ramach swoich uwag może znaleźć pewne niekonsekwencje czy też rażące wady prognozy, których zauważenie może również później doprowadzić do zakwestionowania ważności całego planu. Tak więc nie formalnie, ale merytorycznie jest to bardzo ważne. Przy tej okazji można dodać, że po przeprowadzeniu całej procedury gmina powinna sporządzić pisemne podsumowanie i uzasadnienie prognozy, które również zostanie przedłożone do regionalnego dyrektora ochrony środowiska.
Inne formy współdziałania
Od wymienionych form współdziałania z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska odróżnić należy jeszcze coś innego: uzgadnianie projektu planu na podstawie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym i ustawy o ochronie przyrody. Występuje ono w sytuacji, gdy przygotowywany plan miejscowy odnosi się do jakiejś formy ochrony przyrody – np. rezerwatu przyrody czy obszaru chronionego krajobrazu. Wówczas regionalny dyrektor musi ocenić w uzgodnieniu, jak postanowienia planu wpłyną na ochronę przyrody w tej formie. Tego rodzaju uzgodnienie jest wiążące dla gminy. Jeżeli więc nakaże gminie dokonać jakichś zmian – gmina musi to zrobić. Samorząd w tym przypadku może wnieść również zażalenie na postanowienie odmawiające uzgodnienia do organu wyższej instancji.
Tak to wygląda od strony formalnej. Tymczasem dobrą praktyką wydaje się być współpraca między gminą a regionalnym dyrektorem ochrony środowiska, wykraczająca poza regulacje ustawowe. Dobrze np. byłoby informować regionalnego dyrektora na etapie uzgadniania zakresu prognozy, czego przygotowywany plan miejscowy ma dotyczyć i jakie będzie jego przeznaczenie. Wtedy regionalny dyrektor może odpowiedzieć, jakie miałby związane z tym oczekiwania – zwłaszcza jeżeli plan odnosi się do form ochrony przyrody.
Poza organem ochrony środowiska na podobnej zasadzie w strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko uczestniczą organy inspekcji sanitarnej. W praktyce nie ingerują one jednak zbyt szeroko w zakres prognozy. Niemniej jednak od strony formalnej trzeba też pamiętać o tym, że państwowy powiatowy inspektor sanitarny:
w uzgadnia również (tak jak regionalny dyrektor ochrony środowiska) zakres prognozy oddziaływania na środowisko i ewentualne odstąpienie od strategicznej oceny oddziaływania na środowisko,
wopiniuje projekt prognozy oddziaływania na środowisko.
Ponadto państwowy wojewódzki inspektor sanitarny opiniuje również projekt planu miejscowego.
Procedura ta jest zagmatwana i w ustawach przedstawiona w sposób bardzo niejasny. Po przebrnięciu przez wymogi formalne warto jednak spróbować osiągnąć jej zamierzony efekt, czyli szerokie określenie środowiskowych skutków przyjęcia planu miejscowego.
Podsumowanie
Poszczególne uzgodnienia i opinie środowiskowe mają zróżnicowane skutki:
● uzgodnienia zakresu prognozy i odstąpienia od prognozy (na podstawie ustawy środowiskowej) są wiążące, nie można ich kwestionować i mogą być wydane w późniejszym niż w określonym ustawowo terminie,
● opinie nie są wiążące i muszą być wydane w terminie wyznaczonym przez gminę (zgodnie z ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym termin ten może liczyć od 14 do 30 dni; jeżeli zostanie przekroczony, uznaje się odgórnie, że całość została zaakceptowana),
● uzgodnienia niedotyczące strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, ale form ochrony przyrody są wiążące, można je kwestionować do wyższych instancji i są wydawane w wyznaczanym przez gminę terminie 14–30 dni.