Subskrybuj nas na Youtube
Najwyższa Izba Kontroli uznała, że przepisy dotyczące instytucji gospodarki budżetowej rodzą wątpliwości. Od 1 stycznia 2016 r. wejdzie w życie nowelizacja ustawy o finansach publicznych, która ma je usunąć
Nowelizacja, podpisana jako ostatnia ustawa przez odchodzącego prezydenta Bronisława Komorowskiego, jest odpowiedzią na wyniki kontroli NIK z maja 2014 r. – „Funkcjonowanie instytucji gospodarki budżetowej”. Izba zwróciła w nich uwagę na to, że instytucje gospodarki budżetowej, które zastąpiły (od 2010 r.) wcześniej funkcjonujące gospodarstwa pomocnicze, nie przyczyniły się do poprawy efektywności i przejrzystości finansów publicznych, mimo że taki był cel tej zmiany. Mało tego, zastąpienie gospodarstw nowymi instytucjami gospodarki budżetowej doprowadziło do pogorszenia efektywności działalności tych jednostek. Najwyższa Izba Kontroli przyznała też, że większość instytucji nie jest zdolna do samofinansowania, w większości nastąpiło uszczuplenie majątku. Ponadto nie wykonują one zadań dla podmiotów zewnętrznych czy też innych jednostek budżetowych, a skupiają się niemal wyłącznie na obsłudze organów założycielskich. Innymi słowy, instytucje gospodarki budżetowej nie spełniły zakładanych celów. Krytykowane wcześniej (do końca 2009 r.) gospodarstwa pomocnicze, zaliczane do tzw. gospodarki okołobudżetowej, funkcjonowały lepiej niż instytucje, które je zastąpiły. NIK zwróciła w wynikach kontroli uwagę również na to, że przepisy dotyczące instytucji są nieprecyzyjne. Przykładowo ustawa z 27 sierpnia 2009 r. (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 885 ze zm.) o finansach publicznych nie zdefiniowała pojęcia środków z poprzedniego okresu, o których mowa w art. 24 ust. 3 ustawy. Przepis ten stanowi obecnie, że koszty instytucji gospodarki budżetowej mogą być ponoszone tylko w ramach posiadanych środków finansowych obejmujących uzyskane przychody oraz środki z poprzedniego okresu. W efekcie instytucje różnie interpretowały pojęcie środków z poprzedniego okresu. Nowelizacja proponuje doprecyzowanie go, aby było jednolicie interpretowane.
W ramach przychodów
Od 1 stycznia 2016 r. art. 24 ust. 3 będzie określał, że koszty instytucji gospodarki budżetowej mogą być ponoszone tylko w ramach uzyskanych przychodów, z uwzględnieniem możliwości wykorzystania środków pieniężnych z poprzednich okresów, pozostających w dyspozycji instytucji gospodarki budżetowej.
Instytucje nie będą jednak miały w tym zakresie dowolności. Zgodnie z nowym ust. 6 wydawanie tych środków w trakcie roku będzie się odbywało poprzez zmianę planu finansowego instytucji i za zgodą organu wykonującego funkcje organu założycielskiego działającego w porozumieniu z Ministrem Finansów. Nowelizacja przewiduje, że zwiększenie budżetu instytucji będzie dotyczyło jedynie środków z poprzednich okresów pozostających w dyspozycji instytucji.
NIK w swoim raporcie zwróciła również uwagę na to, że ustawa o finansach publicznych nieprecyzyjnie określa zakres sprawozdania finansowego instytucji. W efekcie pojawiają się wątpliwości co do jego charakteru: czy jest to sprawozdanie finansowe, czy sprawozdanie z działalności. Nowelizacja odpowiada na ten postulat. Przewiduje ona, że od 1 stycznia 2016 r. do zadań dyrektora instytucji gospodarki budżetowej będzie należało przygotowanie rocznego sprawozdania finansowego, a także przygotowanie rocznego sprawozdania z działalności instytucji gospodarki budżetowej. Zakres informacyjny tego ostatniego będzie określał art. 49 ust. 2 i 3 ustawy o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 330 ze zm.).
Ponadto, jak wynika z art. 28 ust. 1 ustawy o finansach publicznych, instytucja gospodarki budżetowej samodzielnie gospodaruje mieniem, kierując się zasadą efektywności jego wykorzystania. Na mienie instytucji gospodarki mogą się składać: przeniesione na własność nieruchomości, mienie stanowiące wyposażenie przekazane przez organ wykonujący funkcje organu założycielskiego w formie użyczenia, a także mienie nabyte z własnych środków.
Zbywanie majątku
Instytucja może zbywać środki trwałe na zasadach określonych przez organ wykonujący funkcje organu założycielskiego. Wartość majątku instytucji gospodarki budżetowej odzwierciedla fundusz instytucji gospodarki budżetowej. Można go zwiększać lub zmniejszać o kwotę zmian wartości majątku będących skutkiem m.in. aktualizacji wyceny środków trwałych na podstawie odrębnych przepisów oraz nieodpłatnego przekazania lub otrzymania środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych. Nowelizacja przewiduje wykreślenie tej ostatniej możliwości. Funduszu instytucji nie będzie więc można zwiększać lub zmniejszać na skutek nieodpłatnego przekazania lub otrzymania środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych.
Co więcej, nowelizacja wychodzi również naprzeciw postulatowi dotyczącemu rozliczania strat. Przewiduje więc uchylenie obecnego art. 28 ust. 7 ustawy o finansach publicznych i dodanie nowego ust. 8. Zgodnie z nim instytucja gospodarki budżetowej będzie tworzyć fundusz zapasowy z zysku netto z przeznaczeniem na finansowanie inwestycji i pokrycie straty netto.
Jak wynika jednak z przepisu przejściowego, zysk pozostający w dyspozycji instytucji gospodarki budżetowej, który przed 1 stycznia 2016 r. zwiększył fundusz instytucji gospodarki budżetowej, trzeba będzie przenieść 1 stycznia 2016 r. na fundusz zapasowy.
