Niektórzy uczniowie branżowych szkół I stopnia mogą się uczyć i jednocześnie odbywać naukę zawodu, będąc młodocianymi pracownikami. Otrzymują wtedy wynagrodzenie. Wysokość wynagrodzenia regulują przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania. Zgodnie z obecnym brzmieniem par. 19 rozporządzenia młodocianemu w okresie nauki przysługuje wynagrodzenie, którego wysokość oblicza się w odniesieniu do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale.
W pierwszym roku nauki jest to co najmniej 5 proc. przeciętnego wynagrodzenia, w drugim roku co najmniej 6 proc., a w trzecim co najmniej 7 proc. Dodatkowo w okresie przyuczenia do wykonywania określonej pracy przysługuje wynagrodzenie nie niższe niż 4 proc. przeciętnego wynagrodzenia. Zgodnie z komunikatem prezesa GUS z 11 maja 2023 r. przeciętne wynagrodzenie w I kw. 2023 r. wyniosło 7121,26 zł. Przekłada się to na kwotę wynagrodzenia w wysokości nie niższej niż 356,21 zł miesięcznie dla ucznia klasy pierwszej, 427,46 zł dla ucznia klasy drugiej oraz 498,70 zł dla ucznia ostatniej klasy. W okresie przyuczenia do wykonywania określonej pracy kwota wynagrodzenia wynosi 284,97 zł.
Mała atrakcyjność szkolnictwa branżowego
Od wielu lat obserwuje się deficyt pracowników w zawodach szkolnictwa branżowego. Przyczyny tego zjawiska są wielorakie, jednak słusznie można przewidywać, że jednym z nich jest mała atrakcyjność tych zawodów dla uczniów kończących szkoły podstawowe i rozważających dalszą karierę zawodową. Jednym ze sposobów zwiększenia atrakcyjności zawodów szkolnictwa branżowego, a przynajmniej zwiększenia atrakcyjności w okresie pobierania nauki, mogłoby być, zdaniem rządu, zwiększenie wynagrodzenia młodocianych pracowników. 14 lipca 2023 r. zostało opublikowane rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 lipca 2023 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagrodzenia (Dz.U. poz. 1348).
Rozporządzenie wchodzi w życie od 1 września 2023 r. Podwyższono w nim wskaźniki procentowe, przez które mnoży się przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej. Podwyższono tym samym minimalny poziom wynagrodzenia młodocianych pracowników. Podwyżka jest dość istotna, gdyż w każdym przypadku wskaźnik procentowy wzrósł o 3 pkt proc. Dla ucznia klasy pierwszej będzie to 8 proc., ucznia klasy drugiej 9 proc., a ucznia klasy trzeciej 10 proc. W okresie odbywania przyuczenia do wykonywania określonej pracy będzie to 7 proc. Po przeliczeniu na stawki miesięczne, jeśli się przyjmie jako bazę przeciętne wynagrodzenie za I kw., uczeń klasy pierwszej otrzyma co najmniej 569,94 zł, uczeń klasy drugiej – 641,18 zł, a uczeń klasy trzeciej – 712,43 zł. W okresie odbywania przyuczenia do wykonywania określonej pracy będzie to 498,70 zł. W rzeczywistości od 1 września stawki będą nieco inne, gdyż punktem odniesienia we wrześniu będzie przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej za II kw., które jeszcze nie zostało opublikowane przez GUS.
Za granicą znacznie więcej
Warto zwrócić uwagę, że pomimo stosunkowo dużej podwyżki wynagrodzenia młodocianych będą ciągle niższe niż w państwach o ugruntowanym dualnym systemie kształcenia zawodowego. W uzasadnieniu do projektu podany jest przykład Austrii, gdzie młodociani zarabiają od 14 proc. do 71 proc. średniej krajowej, Niemiec z zarobkami od 24,5 proc. do 32,9 proc. średniej oraz Szwajcarii, gdzie młodociani mogą się spodziewać kwot od 15 proc. do 30 proc. średniej krajowej.
W Austrii młodociani zarabiają od 14 proc. do 71 proc. średniej krajowej. W Niemieczech od 24,5 proc. do 32,9 proc., a w Szwajcarii młodociani mogą się spodziewać zarobków od 15 proc. do 30 proc. średniej krajowej
Jednolite zwiększenie o 3 pkt proc. wartości procentowych mnożących przeciętne wynagrodzenie powoduje, że niezależnie od klasy wszyscy otrzymują taką samą kwotową podwyżkę. Wynosi ona 213,73 zł miesięcznie. Nastąpi zatem spłaszczenie wynagrodzeń i inne relatywne postrzeganie podwyżek. Dla osoby odbywającej przyuczenie do wykonywania określonej pracy podwyżka będzie wynosiła 75 proc., dla ucznia klasy pierwszej – 60 proc., klasy drugiej – 50 proc., a dla ucznia klasy trzeciej najmniej, bo 43 proc. W każdym jednak przypadku będzie to wzrost zauważalny. Pamiętajmy bowiem, że jest to zwiększenie wskaźników odnoszonych do przeciętnego wynagrodzenia, które przecież ciągle rośnie, m.in. w powiązaniu z rosnącymi cenami. Spłaszczenie wynagrodzeń polega na tym, że obecnie młodociany pracownik będący uczniem klasy trzeciej otrzymywał wynagrodzenie wyższe od wynagrodzenia ucznia klasy pierwszej o 40 proc., a po zmianach będzie ono wyższe o 25 proc.
Rozporządzenie precyzuje też, że podwyższone wynagrodzenia otrzymają młodociani pracownicy zatrudnieni przed 1 września 2023 r. Wynagrodzenie młodocianym pracownikom wypłacają pracodawcy i jest ono pod pewnymi warunkami refundowane ze środków Funduszu Pracy. Zarządzający funduszem szacują, że nie potrzeba jego dodatkowego zasilenia w związku ze spodziewanymi oszczędnościami w obszarze aktywizacji. Zdaniem rządu środki funduszu wystarczą na refundację podwyższonych wynagrodzeń. ©℗
