Zwiększenie inwestycji na przebudowę szkoły trzeba uwzględnić i w uchwale, i w załącznikach

W związku z planowanym zadaniem inwestycyjnym, tj. przebudową szkoły w okresie letnim, na ostatniej sesji rady gminy przyjęliśmy zmianę uchwały budżetowej. W części normatywnej uchwały w dziale 801, rozdział 80101, radni postanowili zwiększyć wydatki o 500 tys. zł. Niestety tej kwoty nie ujęto w specjalnym załączniku dotyczącym wydatków jednorocznych na 2023 r. Czy jest to błąd, który może wykazać regionalna izba obrachunkowa? Co w tej sytuacji zrobić?

Analizę zadanego pytania warto zapoczątkować odniesieniem się do kwestii finansowania z budżetu samorządowego różnego rodzaju zadań, w tym inwestycyjnych. W podanym stanie faktycznym chodzi o zadanie związane z przebudową pomieszczeń szkoły. Są to więc typowe wydatki inwestycyjne, które wymagają zaangażowania stosunkowo znacznych środków finansowych w ramach rocznego budżetu gminy.

Elementy budżetu

Nie ma wątpliwości co do tego, że pozycje dochodów i wydatków są kluczowe z punktu widzenia gospodarki finansowej danego samorządu. Stanowią też podstawowe elementy uchwały budżetowej, co ma potwierdzenie w art. 212 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o finansach publicznych (dalej: u.f.p.), w którym postanowiono, że uchwała budżetowa określa:

1) łączną kwotę planowanych dochodów budżetu jednostki samorządu terytorialnego, z wyodrębnieniem dochodów bieżących i majątkowych;

2) łączną kwotę planowanych wydatków budżetu jednostki samorządu terytorialnego, z wyodrębnieniem wydatków bieżących i majątkowych.

Znaczenie ma także art. 216 ust. 2 u.f.p., który stanowi, że wydatki budżetu jednostki samorządu terytorialnego są przeznaczone na realizację zadań określonych w odrębnych przepisach, a w szczególności na:

1) zadania własne jednostek samorządu terytorialnego;

2) zadania z zakresu administracji rządowej i inne zadania zlecone ustawami jednostkom samorządu terytorialnego;

3) zadania przejęte przez jednostki samorządu terytorialnego do realizacji w drodze umowy lub porozumienia;

4) zadania realizowane wspólnie z innymi jednostkami samorządu terytorialnego;

5) pomoc rzeczową lub finansową dla innych jednostek samorządu terytorialnego, określoną odrębną uchwałą przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego;

6) programy finansowane z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3.

Z punktu widzenia poruszonej problematyki kluczowe będą jednak inne przepisy wspomnianej ustawy, a mianowicie art. 236 ust. 4 oraz art. 33 ust. 1 u.f.p. I tak w art. 236 ust. 4 podano, że w planie wydatków majątkowych wyodrębnia się w układzie działów i rozdziałów planowane kwoty wydatków majątkowych, w tym wydatki na:

1) inwestycje i zakupy inwestycyjne, w tym na programy finansowane z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3, w części związanej z realizacją zadań jednostki samorządu terytorialnego;

2) zakup i objęcie akcji i udziałów;

3) wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego.

Z kolei w art. 33 ust. 1 postanowiono, że gospodarka środkami publicznymi jest jawna.

Stanowisko RIA

Na kanwie przytoczonych wyżej przepisów na szczególną uwagę zasługuje też stanowisko zawarte w uchwale nr 0102-198/23 Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Olsztynie z 10 maja 2023 r. W podanym orzeczeniu również weryfikowano legalność uchwały rady gminy zmieniającej uchwałę budżetową. Co istotne, organ nadzoru dopatrzył się nieprawidłowości związanej właśnie z niewłaściwym określeniem wydatków na inwestycje. Rada gminy pominęła bowiem ujęcie wydatku na zadanie inwestycyjne w specjalnym załączniku inwestycyjnym zadań rocznych. Organ nadzoru w efekcie stwierdził, że „wykazanie w załączniku nr 2 do badanej uchwały, przedstawiającym zmiany planu wydatków, zwiększenia o 10 000 000 zł, tj. do kwoty 10 000 000 zł planu wydatków w dziale 801 rozdziale 80101 paragrafie 6050 tyt. «Wydatki inwestycyjne jednostek budżetowych», której to kwoty nie wykazano w załączniku nr 3 pn. «Wydatki na zadania inwestycyjne na 2023 rok» do badanej uchwały, stanowi naruszenie”. W ramach analizy prawnej organ nadzoru wskazał, że taka konstrukcja uchwały zmieniającej budżet narusza art. 236 ust. 4 pkt 1 w związku z art. 33 ust. 1 ustawy o finansach publicznych. Zwrócono również uwagę na art. 61 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym, z którego wynika, że gospodarka finansowa gminy jest jawna. Dodatkowo stwierdzono, że jawność finansów publicznych realizowana jest m.in. poprzez to, że zapisy uchwały oraz poszczególnych załączników do uchwały są ze sobą zgodne i stanowią spójną całość. Brak zgodności w powyższym zakresie pomiędzy poszczególnymi załącznikami narusza zasadę jawności gospodarki finansowej gminy.

Wady istotne

Wracając do pytania czytelnika, mając na uwadze ww. przepisy i orzeczenie Kolegium RIO w Olsztynie, należy przyjąć, że z dużym prawdopodobieństwem RIO właściwa ze względu na położenie gminy może zakwestionować uchwałę zmieniającą jej budżet. Podane niespójności danych są bowiem wadami istotnymi, które mogą zachwiać strukturą wydatków jednorocznych gminy. W tej sytuacji rada gminy niezwłocznie powinna podjąć uchwałę naprawczą, co rzecz jasna, powinno być poprzedzone przygotowaniem odpowiedniego projektu zmieniającego budżet przez organ wykonawczy, czyli przez wójta gminy.

Reasumując, pomiędzy ogólnymi wydatkami budżetu a wydatkami wyszczególnionymi w ramach załączników, w tym załącznika dotyczącego zadań inwestycyjnych jednorocznych, nie może być nieścisłości. Gdyby jednak doszło do takiej sytuacji, wymagana jest niezwłoczna interwencja rady gminy, bowiem w przeciwnym razie regionalna izba obrachunkowa może podjąć rozstrzygnięcie nadzorcze wobec uchwały budżetowej. ©℗