W świetle obowiązujących regulacji prawnych brak jest normatywnych podstaw dla gminy do powołania rady osób niepełnosprawnych. Odpowiedź na powyższe pytanie warto zacząć od analizy ustawy zasadniczej. I tak art. 164 ust. 3 Konstytucji RP stanowi, że gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego niezastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego. Zgodnie zaś z art. 6 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.) do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Przy czym zadania własne gminy wyszczególniono w art. 7 ust. 1 u.s.g., niestety wśród nich nie wymieniono zadań dotyczących problematyki osób niepełnosprawnych.

Uprawnienie dla powiatu

Zadania na rzecz osób niepełnosprawnych ustawodawca powierzył samorządowi powiatowemu – w art. 4 ust. 1 pkt 5 ustawy o samorządzie powiatowym (dalej: u.s.p.) jako zadanie powiatu wymieniono wspieranie osób niepełnosprawnych. Zadania powiatu dotyczące osób niepełnosprawnych wymienione są także w ustawach szczególnych. W art. 35a ust. 1 pkt 1 o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (dalej: u.r.z.s.z.n.) wskazano, że do zadań powiatu należy opracowywanie i realizacja, zgodnych z powiatową strategią dotyczącą rozwiązywania problemów społecznych, powiatowych programów działań na rzecz osób niepełnosprawnych w zakresie:

  • rehabilitacji społecznej,
  • rehabilitacji zawodowej i zatrudniania,
  • przestrzegania praw osób niepełnosprawnych;

Z kolei art. 35 ust. 1 pkt 4 u.r.z.s.z.n. stanowi, że do zadań powiatu należy podejmowanie działań zmierzających do ograniczania skutków niepełnosprawności.

Na podstawie wyżej wymienionych przepisów, w wielu powiatach oraz miastach na prawach powiatu powołano rady do spraw osób niepełnosprawnych. Przykładowo: zarządzeniem prezydenta Gdyni nr 2007/20/VIII/P z 25 lutego 2020 r. powołano Radę ds. Dzieci z Niepełnosprawnością (jako zespół o charakterze doradczym prezydenta miasta Gdyni, zajmujący się problematyką dzieci z niepełnosprawnością w Gdyni). Podobnie zarządzeniem nr 593/2019 prezydenta Katowic z 22 października 2019 r. została powołana Powiatowa Społeczna Rada ds. Osób Niepełnosprawnych w Katowicach.

Argumenty za i przeciw

Powierzając zadania dotyczące osób niepełnosprawnych powiatowi, legislator uznał, że sprawy te z reguły łączą się ze znacznymi nakładami finansowymi i są wymagające pod względem organizacyjnym. Powiat zaś posiada większy potencjał gospodarczy, finansowy i społeczny niż gmina, dlatego jest w stanie samodzielnie podołać wykonaniu zadań o wyższym stopniu skomplikowania czy specjalizacji. Zauważa się jednak, że skupienie zadań realizowanych na rzecz osób niepełnosprawnych w tej właśnie jednostce samorządu terytorialnego w praktyce ma mankamenty – chodzi o braki finansowe, kadrowe i merytoryczne (zob. T.G. Grosse „Polityka społeczna w samorządzie terytorialnym”, Samorząd Terytorialny 2003/4, s. 49). Być może więc w przyszłości ustawodawca uzna, że ciała o charakterze doradczym działające na rzecz osób niepełnosprawnych będą mogły być powoływane także na szczeblu gminy. Jednak w obecnym stanie prawnym brak jest ku temu podstaw, a ewentualna podjęta uchwała rady gminy w sprawie powołania rady do spraw osób niepełnosprawnych zostałaby uznana przez organ nadzoru za nieważną z powodu niezgodności z prawem. ©℗

Podstawa prawna

Podstawa prawna

art. 6 ust. 1, w art. 7 ust. 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 40; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 572)

art. 4 ust. 1 pkt 5 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1526)

art. 35a ust. 1 pkt 1 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 100; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 240)