Subskrybuj nas na Youtube
Stowarzyszenie działające na terenie gminy ubiega się o kredyt bankowy na kwotę ok. 50 tys. zł i zwróciło się do gminy o poręczenie. Kto ma podjąć decyzję w sprawie udzielenia poręczenia – rada gminy czy samodzielnie wójt?
Na początku przypomnijmy, że jednostki samorządu terytorialnego są władne zaciągać zobowiązania nie tylko na własne potrzeby, lecz także w interesie podmiotów trzecich. A poręczenie niewątpliwie jest zaciągnięciem zobowiązania na przyszłość i w interesie kredytobiorcy.
W art. 876 kodeksu cywilnego (dalej: k.c.) postanowiono, że przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się (względem wierzyciela) wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał. Oświadczenie poręczyciela powinno być złożone na piśmie pod rygorem nieważności. Co więcej, zgodnie z art. 877 k.c. można poręczyć za dług przyszły do wysokości z góry oznaczonej. Bezterminowe poręczenie za dług przyszły może być przed powstaniem długu odwołane w każdym czasie. Warto także wspomnieć, że o zakresie zobowiązania poręczyciela rozstrzyga każdoczesny zakres zobowiązania dłużnika. Jednak czynność prawna dokonana przez dłużnika z wierzycielem po udzieleniu poręczenia nie może zwiększyć zobowiązania poręczyciela.
Można ograniczyć odpowiedzialność
W orzecznictwie sądowym akcentuje się, że poręczenie jest umową akcesoryjną w stosunku do umowy pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem. Może obejmować także inne czynności prawne. Poręczyciel zobowiązuje się do spełnienia świadczenia na rzecz wierzyciela w razie niewykonania zobowiązania przez dłużnika. W umowie poręczenia można ograniczyć zakres odpowiedzialności poręczyciela, oznaczając maksymalną wielkość tej odpowiedzialności. Można też wskazać – jak podkreślił Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z 19 grudnia 2019 r. (sygn. akt I ACa 1127/18) – że odpowiada za całość lub część zobowiązania.
Nie ma więc wątpliwości co do tego, że udzielenie poręczenia przez gminę lub inną jednostkę samorządu terytorialnego wiąże się z ryzykiem ekonomicznym dla tej jednostki. W przypadku bowiem problemów kredytobiorcy ze spłatą zobowiązania to właśnie poręczyciel będzie odpowiadał wobec kredytodawcy.
Warto także odnotować, że zgodnie z art. 94 ustawy o finansach publicznych (dalej: u.f.p.) JST mogą udzielać poręczeń i gwarancji. Łączna ich kwota określana jest w uchwale budżetowej. Z kolei poręczenia i gwarancje są terminowe i udzielane do określonej kwoty. Jednocześnie należy przypomnieć, że w uchwale budżetowej mają być wykazywane tylko poręczenia wymagalne, a nie wszystkie poręczenia. Uchwała budżetowa określa kwotę wydatków na spłatę przypadających w danym roku budżetowym wymagalnych zobowiązań z tytułu udzielonych przez JST poręczeń i gwarancji.
O poręczeniach mowa także w wieloletniej prognozie finansowej. W art. 226 ust. 1 pkt 1 u.f.p. postanowiono, że wieloletnia prognoza finansowa powinna być realistyczna i określać dla każdego roku objętego prognozą co najmniej dochody bieżące oraz wydatki bieżące budżetu JST, w tym na obsługę długu, gwarancje i poręczenia.
Rozdzielone kompetencje
Dla przedstawionego stanu faktycznego kluczowe znaczenie mają jednak przepisy zawarte w art. 262 u.f.p. w zw. z art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. i u.s.g. Z pierwszej regulacji wynika, że czynności prawnych polegających na zaciąganiu kredytów i pożyczek, innych zobowiązań zaliczanych do tytułu dłużnego, o którym mowa w art. 72 ust. 1 pkt 2 u.f.p., oraz udzielaniu pożyczek, poręczeń i gwarancji, a także emisji papierów wartościowych dokonuje dwóch członków zarządu wskazanych w uchwale przez zarząd. Dla ważności tych czynności konieczna jest kontrasygnata skarbnika JST. Co więcej, czynności prawnych, o których mowa w ust. 1, w gminie dokonuje wójt, burmistrz, prezydent miasta. Natomiast w drugim przepisie postanowiono, że podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych gminy, przekraczających zakres zwykłego zarządu, dotyczących ustalania maksymalnej wysokości pożyczek i poręczeń udzielanych przez wójta w roku budżetowym, należy do wyłącznej właściwości rady gminy.
Przywołane przepisy rozdzielają więc kompetencje organów JST, czyli organu wykonawczego i organu stanowiącego. Na tle tych odrębności zajmowały stanowiska regionalne izby obrachunkowe. Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Olsztynie w uchwale z 22 maja 2014 r. (nr 0102-111/14) postanowiło, że: „Czynności prawnych polegających na zaciąganiu kredytów i pożyczek oraz udzielaniu pożyczek, poręczeń i gwarancji dokonuje w gminie burmistrz. Do wyłącznej kompetencji rady miejskiej należy natomiast ustalenie maksymalnej wysokości pożyczek i poręczeń udzielanych przez burmistrza w roku budżetowym (a nie podejmowanie uchwał w konkretnych sprawach). Brak podstaw prawnych do podjęcia przez radę gminy uchwały wskazującej burmistrzowi sposób i rodzaj ustanowienia poręczenia (np. w formie poręczenia wekslowego)”.
Należy zatem wnioskować, że rada gminy ma kompetencje jedynie do określania w uchwale budżetowej łącznej kwoty udzielanych poręczeń i gwarancji oraz przyznania uprawnień organowi wykonawczemu do udzielania poręczeń w roku budżetowym w ramach określonej przez organ stanowiący maksymalnej kwoty. Natomiast kompetencje w zakresie możliwości udzielania poręczeń określonym podmiotom zostały przypisane organowi wykonawczemu.
Bez przesłanek
W opisanych w pytaniu uwarunkowaniach prawnych nie ma więc przesłanek, aby rada gminy udzielała poręczenia dla stowarzyszenia działającego na terenie gminy. Taką kompetencje ma jedynie wójt gminy. Organy muszą przestrzegać swojej właściwości rzeczowej, w przeciwnym razie uchwała rady gminy zostałaby zakwestionowana przez regionalną izbę obrachunkową.
Trzeba pamiętać też, że poręczenia dla konkretnego podmiotu może udzielić organ wykonawczy JST, o ile w uchwale budżetowej ustanowiono wysokość środków z przeznaczeniem na udzielanie pożyczek, w tym konkretnym przypadku – na poziomie minimum 50 tys. zł. ©℗
Podstawa prawna
art. 94, art. 212 ust. 1 pkt 7, art. 226 ust. 1, art. 262 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1634; ost. zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2414)
art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. i ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 559; ost.zm. Dz. U. z 2022 r. poz. 1561)
art. 876 i 877 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. ‒ Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1360)
Zapraszamy do zadawania pytań
