Aby ułatwić realizację zadań związanych z zakupem paliwa stałego dla mieszkańców, ustawodawca zdecydował, że włodarz może działać w sposób uproszczony, m.in. bez „pośrednictwa” rady przekazać niektóre swoje uprawnienia podległym mu kierownikom jednostek.
Ustawa z 27 października 2022 r. o zakupie preferencyjnym paliwa stałego dla gospodarstw domowych (ustawa o sprzedaży węgla), która weszła w życie 3 listopada, wprowadziła specjalne rozwiązania w związku ze sprzedażą tego produktu przez gminy. Jedną z dopuszczalnych możliwości jest przekazanie realizacji zadania do jednostki organizacyjnej danej gminy. Co istotne, w wymiarze finansowym wójt gminy zyskał również możliwość samodzielnego upoważnienia kierownika takiej jednostki do wykonywania różnych operacji finansowych związanych z wykonywaniem ustawy, w tym dotyczących sprzedaży węgla dla gospodarstw domowych.
Jednostka budżetowa
Zacznijmy od wskazania, że jednostka budżetowa to najbardziej typowa forma jednostki organizacyjnej w strukturze samorządu. Wyznacznikiem specyfiki jej funkcjonowania jest art. 11 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1634; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1964). Z jego treści wynika, że – po pierwsze – jednostkami budżetowymi są jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych nieposiadające osobowości prawnej, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek odpowiednio dochodów budżetu państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Po drugie – jednostka budżetowa działa na podstawie statutu określającego w szczególności jej nazwę, siedzibę i przedmiot działalności. Wreszcie po trzecie – podstawą gospodarki finansowej jednostki budżetowej jest plan dochodów i wydatków, zwany planem finansowym jednostki budżetowej.
Jak wynika z treści zadanego pytania, to właśnie jednostka o statusie jednostki budżetowej ma być powołana do realizacji zadania związanego ze sprzedażą węgla. Warto wspomnieć, że ustawa o sprzedaży węgla określa zasady, warunki i tryb:
1) sprzedaży przez niektóre podmioty paliwa stałego z przeznaczeniem dla gospodarstw domowych;
2) zakupu preferencyjnego paliwa stałego;
3) przyznawania, ustalania wysokości i wypłacania niektórym podmiotom rekompensat z tytułu sprzedaży paliwa stałego, o której mowa w pkt 1, oraz właściwość organów w tych sprawach.
Pod względem podmiotowym głównym adresatem powyższych zadań jest gmina. W zasadzie dotyczy to każdego etapu ww. zadania, od zakupu węgla kamiennego, przez weryfikację wniosków, po sprzedaż po preferencyjnej cenie. Zakupem węgla od wyznaczonych podmiotów zajmie się gmina, co ma potwierdzenie w art. 3 ww. ustawy. Rzecz jasna, z tym etapem będzie związany przepływ środków finansowych, bowiem jak wynika z ust. 4 ww. art. 3, w umowie pomiędzy gminą a ww. podmiotem (dostarczycielem paliwa) ma być zawarta m.in. cena paliwa stałego za tonę i termin dokonania przez gminę płatności z tytułu zakupu paliwa stałego. Przepływ środków będzie też następował w relacji: gmina – gospodarstwo domowe objęte preferencyjnym zakupem.
Wspomniane aspekty nierozerwalnie wiążą się z koniecznością podejmowania decyzji finansowych, w tym dokonywania płatności, ale także ich przyjmowania. To zaś ma potwierdzenie w przepisach prawnych zgrupowanych w ramach art. 5 ww. ustawy. Postanowiono w nim m.in., że gmina sprzedaje paliwo stałe w ramach zakupu preferencyjnego po cenie nie wyższej niż 2000 zł brutto za tonę tego paliwa stałego. Ponadto gmina może prowadzić sprzedaż, o której mowa w ust. 1, za pośrednictwem jednostki organizacyjnej gminy.
Upoważnienie dla kierownika
Z zestawienia przywołanych wyżej regulacji prawnych jednoznacznie więc wynika, że zadanie związane ze sprzedażą węgla może być realizowane także przez jednostkę organizacyjną gminy, co siłą rzeczy wiąże się z dokonywaniem przepływu środków finansowych pomiędzy taką jednostką a beneficjentami (czyli wspomnianymi gospodarstwami domowymi).
Aby jednak w praktyce urzeczywistnić możliwość uczestniczenia jednostki budżetowej (np. zakładu komunalnego) w realizacji zadania, kierownik tej jednostki powinien dysponować stosownymi upoważnieniami, istotnymi z punktu widzenia dysponowania środkami finansowymi w ramach planu finansowego swojej jednostki.
Ustawodawca dostrzegł ten problem, wprowadzając pewne uproszczenia w zakresie delegowania kompetencji przez organ wykonawczy gminy (np. wójta gminy) na podległych mu organizacyjnie kierowników jednostek organizacyjnych. Ma to normatywne podstawy w art. 28 ww. ustawy, gdzie postanowiono: „W celu zapewnienia prawidłowej realizacji zadań związanych z wykonywaniem ustawy wójt, burmistrz albo prezydent miasta może:
1) wprowadzić niezbędne zmiany w planie dochodów i wydatków budżetu gminy;
2) dokonać czynności, o których mowa w art. 258 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 1634, 1692, 1725, 1747, 1768 i 1964)”.
Znaczenie art. 28
Wskazany wyżej pkt 2 art. 28 jest rozwiązaniem wyjątkowym, ale i potrzebnym z perspektywy pilności wykonywania przez gminy ww. zadania. Przepis ten bez „pośrednictwa” rady gminy umożliwia bowiem wójtowi:
- przekazanie niektórych uprawnień do dokonywania przeniesień planowanych wydatków innym jednostkom;
- przekazanie uprawnień innym jednostkom organizacyjnym jednostki samorządu terytorialnego do zaciągania zobowiązań z tytułu umów, których realizacja w roku budżetowym i w latach następnych jest niezbędna do zapewnienia ciągłości działania jednostki i z których wynikające płatności wykraczają poza rok budżetowy.
W tym miejscu należy przypomnieć, że w normalnych warunkach budżetowych, aby wójt mógł udzielić takich upoważnień dla swojego kierownika jednostki budżetowej, musiałby sam dysponować upoważnieniem od rady gminy. Dla porównania z treści ww. art. 258 ustawy o finansach publicznych wynika, że:
„1. Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego może upoważnić zarząd do:
1) dokonywania innych zmian w planie wydatków niż określone w art. 257, z wyłączeniem przeniesień wydatków między działami;
2) przekazania niektórych uprawnień do dokonywania przeniesień planowanych wydatków innym jednostkom organizacyjnym jednostki samorządu terytorialnego;
3) przekazania uprawnień innym jednostkom organizacyjnym jednostki samorządu terytorialnego do zaciągania zobowiązań z tytułu umów, których realizacja w roku budżetowym i w latach następnych jest niezbędna do zapewnienia ciągłości działania jednostki i z których wynikające płatności wykraczają poza rok budżetowy”.
Podkreślmy zatem, że ten wymóg w ustawie o sprzedaży węgla został zniesiony, a w konsekwencji wójt gminy może samodzielnie delegować swoje istotne kompetencje, czy to związane z przenoszeniem planowanych wydatków, czy z zaciąganiem zobowiązań związanych z zapewnieniem ciągłości działania jednostki. Z pewnością usprawni to procedurę realizowania zadania w tych wszystkich przypadkach, gdy za realizację zadania będzie odpowiadała jednostka organizacyjna danej gminy. ©℗
wzór
Zarządzenie Wójta Gminy ©℗
– przekazanie uprawnień do dokonywania przeniesień planowanych wydatków dla kierownika jednostki organizacyjnej gminy – zakład usług komunalnych
Działając na podstawie art. 30 ust. 2 pkt 4 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 559 ze zm.) w zw. z art. 28 pkt 2 ustawy z 27 października 2022 r. o zakupie preferencyjnym paliwa stałego dla gospodarstw domowych (Dz.U. z 2022 r. poz. 2236) w zw. z art. 258 pkt 2 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1634 z późn.zm.), Wójt Gminy zarządza, co następuje:
§ 1
W celu zapewnienia prawidłowej realizacji zadań związanych z wykonywaniem ustawy o zakupie preferencyjnym paliwa stałego dla gospodarstw domowych Wójt Gminy w ramach niniejszego zarządzenia upoważnia kierownika jednostki organizacyjnej – zakład gospodarki komunalnej – do dokonywania przeniesień planowanych wydatków w zakresie ……
§ 2
Wykonanie zarządzenia powierza się Kierownikowi Jednostki ……
§ 3
Zarządzenie wchodzi w życie z dniem podpisania.
..........................
Wójt Gminy
Podstawa prawna
art. 28 pkt 2 ustawy z 27 października 2022 r. o zakupie preferencyjnym paliwa stałego dla gospodarstw domowych (Dz.U. z 2022 r. poz. 2236)
art. 258 pkt 2 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1634, ost.zm. Dz.U. poz. 1964)
