20 września 2022 r. weszła w życie ustawa z 15 września 2022 r. o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1964; dalej: nowelizacja z 15 września). Wprowadziła ona zmiany przede wszystkim – jak wskazuje jej nazwa – do ustawy z 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1672; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1964), w tym m.in., o czym już pisaliśmy, pozwoliła na to, by możliwe było wypłacenie samorządom już w 2022 r. (jako zwiększenia dochodów z PIT) równowartości przyszłorocznej subwencji rozwojowej, oraz zwiększyła kwoty wypłacane samorządom o dodatkowe 5,9 mld zł.Zawiera ona jednak również inne, nie mniej istotne dla samorządu modyfikacje, w tym przepisy przejściowe o bardzo istotnym znaczeniu dla funkcjonowania gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego. Chodzi o przepisy poluzowujące reguły wydatkowe z art. 242 i 243 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1634; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1964). Z liberalniejszego podejścia do owych reguł jednostki samorządu terytorialnego będą mogły skorzystać przy konstruowaniu uchwał budżetowych na 2023 r. i na kolejne lata.

rozwiń ›

odstępstwo od zasady zrównoważonego budżetu

Nowe przepisy utrzymują poluzowanie jednej z podstawowych reguł wydatkowych obowiązujących jednostki samorządu terytorialnego: zasadę zrównoważonego (zbilansowanego) budżetu w części dochodów i wydatków bieżących, o której mowa w art. 242 ustawy o finansach publicznych.
Chodzi o art. 6 nowelizacji z 15 września, który mówi, że „do ustalenia na lata 2023‒2025 relacji, o której mowa w art. 242 ust. 1 i 2 ustawy zmienianej w art. 2, dochody bieżące jednostki samorządu terytorialnego mogą być powiększone także o przychody, o których mowa w art. 217 ust. 2 pkt 6 ustawy zmienianej w art. 2 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą”.
Przepis ten ma fundamentalne znaczenie dla konstruowania budżetów przez jednostki samorządu terytorialnego na lata 2023‒2025. Przeanalizujmy zatem jego treść. Aby dobrze zobrazować jego znaczenie, konieczne będzie w pierwszej kolejności odniesienie się do regulacji prawnych, które wymieniono w treści art. 6 nowelizacji z 15 września. Przytoczony tam art. 242 ustawy o finansach publicznych wyraża właśnie zasadę zrównoważonego (zbilansowanego) budżetu w części dochodów i wydatków bieżących. Przypomnijmy zatem treść art. 242:
„1. Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego nie może uchwalić budżetu, w którym planowane wydatki bieżące są wyższe niż planowane dochody bieżące powiększone o przychody, o których mowa w art. 217 ust. 2 pkt 5, 7 i 8.
2. Na koniec roku budżetowego wykonane wydatki bieżące nie mogą być wyższe niż wykonane dochody bieżące powiększone o przychody, o których mowa w art. 217 ust. 2 pkt 5, 7 i 8, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4.
3. Wykonane wydatki bieżące mogą być wyższe niż wykonane dochody bieżące powiększone o nadwyżkę budżetową z lat ubiegłych jedynie o kwotę związaną z realizacją wydatków bieżących z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2, w przypadku gdy środki te nie zostały przekazane w danym roku budżetowym”.

Jak podchodziły RIO

Dodajmy, że w przeszłości zastosowanie się do zasady zbilansowanego budżetu było rygorystycznie kontrolowane przez regionalne izby obrachunkowe. Doniosłość tej zasady była m.in. podkreślana w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z 23 lipca 2019 r. (sygn. akt I SA/Gd 692/19). W orzeczeniu tym wskazano m.in., że: „W treści art. 242 ust. 1 ustawy o finansach publicznych istotne jest zastrzeżenie przez ustawodawcę zarówno w zakresie wydatków bieżących oraz dochodów planowego charakteru uwzględnianych w uchwale środków. Nie jest dostateczne posiadanie nadwyżki środków pieniężnych na rachunku bieżącym budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Możliwość finansowania deficytu budżetowego przychodami wskazanymi w katalogu pkt 1‒8 art. 217 ust. 2 ustawy o finansach publicznych nie jest tożsama z możliwością odstąpienia na etapie uchwalania budżetu od wymogu równoważenia budżetu w części dotyczącej dochodów i wydatków bieżących na zasadach określonych w art. 242 ust. 1 ustawy o finansach publicznych. Powołane przepisy uzasadniają stanowisko organu, że zasady konstruowania budżetu zakazują uchwalania budżetu, w którym planowane wydatki są wyższe niż wskazane w uchwale budżetowej planowane wydatki budżetowe powiększone o środki, o których mowa w art. 242 ust. 1 ustawy o finansach publicznych. (…) Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego nie może uchwalić budżetu, w którym planowane wydatki bieżące są wyższe niż planowane dochody”.

Wolne środki

Z kolei drugi ze wspomnianych przepisów - art. 217 ust. 2 pkt 6 ustawy o finansach publicznych - dotyczy tzw. wolnych środków. Zawiera przy tym definicję tego pojęcia. Stanowi on, że: „2. Deficyt budżetu jednostki samorządu terytorialnego może być sfinansowany przychodami pochodzącymi z: (…)
6) wolnych środków jako nadwyżki środków pieniężnych na rachunku bieżącym budżetu jednostki samorządu terytorialnego innych niż określone w pkt 5 i 8, w tym wynikających z rozliczeń wyemitowanych papierów wartościowych, kredytów i pożyczek z lat ubiegłych; (…)”.
W art. 8 nowelizacji z 15 września w przepisach przejściowych postanowiono m.in., że „art. 217 ust. 2 pkt 6 i 7 ustawy zmienianej w art. 2 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą (…) stosuje się po raz pierwszy do opracowania projektów uchwał budżetowych na rok 2023 i uchwał budżetowych na rok 2023”.
Art. 217 ustawy o finansach publicznych (po nowelizacji)
1. Różnica między dochodami a wydatkami budżetu jednostki samorządu terytorialnego stanowi odpowiednio nadwyżkę budżetu jednostki samorządu terytorialnego albo deficyt budżetu jednostki samorządu terytorialnego.
2. Deficyt budżetu jednostki samorządu terytorialnego może być sfinansowany przychodami pochodzącymi z:
1) sprzedaży papierów wartościowych wyemitowanych przez jednostkę samorządu terytorialnego;
2) kredytów;
3) pożyczek;
4) prywatyzacji majątku jednostki samorządu terytorialnego;
5) nadwyżki budżetu jednostki samorządu terytorialnego z lat ubiegłych, pomniejszonej o środki określone w pkt 8;
6) wolnych środków jako nadwyżki środków pieniężnych na rachunku bieżącym budżetu jednostki samorządu terytorialnego innych niż określone w pkt 5 i 8, w tym wynikających z rozliczeń wyemitowanych papierów wartościowych, kredytów i pożyczek z lat ubiegłych;
7) spłaty udzielonych pożyczek w latach ubiegłych lub środków z lokat dokonanych w latach ubiegłych;
8) niewykorzystanych środków pieniężnych na rachunku bieżącym budżetu, wynikających z rozliczenia dochodów i wydatków nimi finansowanych związanych ze szczególnymi zasadami wykonywania budżetu określonymi w odrębnych ustawach oraz wynikających z rozliczenia środków określonych w art. 5 ust. 1 pkt 2 i dotacji na realizację programu, projektu lub zadania finansowanego z udziałem tych środków.

Znaczenie zmian

Warto wskazać motywy, jakimi kierowali się projektodawcy, wprowadzając w życie ww. art. 6 nowelizacji z 15 września 2022 r. Otóż motywy te, najogólniej rzecz ujmując, były czysto pragmatyczne, a ukierunkowane na interes samorządów wszystkich szczebli. Pewne istotne aspekty wdrożenia ww. mechanizmu możemy znaleźć w uzasadnieniu do projektu skierowanego do Sejmu. Wskazano w nim w sposób jednoznaczny, że nowa regulacja przewiduje przedłużenie możliwości bilansowania części bieżącej budżetu jednostek samorządu terytorialnego na lata 2023-2025 wolnymi środkami, o których mowa w art. 217 ust. 2 pkt 6 ustawy o finansach publicznych. Przypomniano, dlaczego jest to rozwiązanie wyjątkowe - począwszy od 2022 r., co do zasady wolne środki zostały bowiem wyłączone z reguły dotyczącej zrównoważenia budżetu, określonej w ww. art. 242 ustawy o finansach publicznych. Miało to zapobiegać nieprawidłowej praktyce stosowanej przez niektóre jednostki samorządu terytorialnego, polegającej na zaciąganiu nadmiernych kredytów i pożyczek tylko po to, aby wygenerować wolne środki z tego tytułu i spełnić ustawowy wymóg z art. 242 ustawy o finansach publicznych.
Ponadto w uzasadnieniu przypomniano, że mimo powyższego zdecydowano się złagodzić ww. regułę już w budżetach na 2022 r., co było w szczególności podyktowane trudną sytuacją związaną z epidemią COVID-19 oraz w celu wzmocnienia działań zmierzających do wyjścia gospodarki z pandemii. Dodajmy bowiem, że już w 2022 r. obowiązuje m.in. art. 9 ust. 1 ustawy z 14 października 2021 r. o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 1927; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2427) o treści: „W roku 2022 do ustalenia relacji, o której mowa w art. 242 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 305, 1236, 1535, 1773), dochody bieżące jednostki samorządu terytorialnego mogą być powiększone także o przychody, o których mowa w art. 217 ust. 2 pkt 6 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych”.
W uzasadnieniu wskazano, że mając na uwadze obecną sytuację związaną ze wzrostem inflacji, co wpływa m.in. na wydatki bieżące jednostek samorządu terytorialnego, proponuje się wydłużanie okresu przejściowego do roku 2025, umożliwiające dostosowanie się jednostek samorządu terytorialnego do zmian wprowadzonych ustawą z 14 grudnia 2018 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 2500; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1927). Zaznaczono przy tym, że takie rozwiązanie czasowo uelastyczni regułę w zakresie zbilansowania części bieżącej budżetu; okres ten będzie spójny z wprowadzoną w 2021 r. czasową zmianą podejścia do rozliczenia tej reguły - z rozliczenia jednorocznego na średniookresowe.
Podsumowując: wyżej przedstawione rozwiązania prawne związane z wprowadzeniem specjalnego mechanizmu budżetowego, czyli art. 6 nowelizacji z 15 września ‒ w pewnym sensie ‒ nie są obce jednostkom samorządu terytorialnego, w wielu przypadkach były bowiem stosowane w konstruowaniu budżetów właśnie na 2022 r. (z drobnymi różnicami). Wyjątkowe jest jednak to, że ustawodawca dał przyzwolenie na stosowanie tych mechanizmów aż na trzy kolejne lata budżetowe, od 2023 do 2025 r.

Kto skorzysta

Wracając jeszcze do konstrukcji art. 6 nowelizacji z 15 września, należy podkreślić, że jest on rozwiązaniem lex specialis (szczególnym) wobec treści art. 242 ust. 1 i 2 (ogólnej) ustawy o finansach publicznych. Ów szczególny charakter przejawia się w samej treści art. 6, gdzie mowa wprost, że w latach 2023-2025 dochody bieżące jednostki samorządu terytorialnego mogą być powiększone także o przychody, o których mowa w art. 217 ust. 2 pkt 6 ustawy o finansach publicznych, czyli o wolne środki. Rzecz jasna dla niektórych jednostek samorządu terytorialnego przepis ten pozostanie bez znaczenia, co dotyczy w zasadzie tych samorządów, które znajdują się w dobrej albo w bardzo dobrej kondycji finansowej.
Realia pokazują jednak, że z pewnością poluzowana reguła bilansowania budżetu znajdzie szerokie zastosowanie, co zresztą już miało miejsce w odniesieniu do budżetów na 2022 r. i w treści opinii wydawanych przez regionalne izby obrachunkowej odnośnie do projektów uchwał budżetowych i wieloletnich prognoz finansowych (chodzi tu o projekty składane m.in. do regionalnych izb obrachunkowych na zasadach określonych w art. 238 ust. 1 w zw. z art. 230 ust. 2 ustawy o finansach publicznych - czyli w nieprzekraczalnym terminie do 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy). Opinie w sprawie tych aktów prawnych regionalne izby obrachunkowe wydają na podstawie upoważnień z art. 13 pkt 3 i 12 ustawy z 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1668), z których wynika, iż do zadań izby należy m.in.: „wydawanie opinii o przedkładanych projektach uchwał budżetowych jednostek samorządu terytorialnego” oraz „wydawanie opinii o przedkładanych projektach uchwał o wieloletnich prognozach finansowych”. Warto więc poznać, w jaki sposób była dokonywana ocena prawna ww. projektów budżetów i prognoz finansowych przez RIO, w przypadku gdy dana jednostka samorządu terytorialnego skorzystała z wolnych środków - w celu zbilansowania części bieżącej budżetu na 2022 r.

Przykład 1

Jak skorzystała gmina Cedry Wielkie
Tytułem pierwszego przykładu odnotujmy uchwałę nr 216/g213/P/I/21 Składu Orzekającego Regionalnej Izby Obrachunkowej w Gdańsku z 18 listopada 2021 r. w sprawie opinii o projekcie uchwały budżetowej gminy Cedry Wielkie na 2022 r. oraz możliwości sfinansowania deficytu budżetu (źródło: bip.gdansk.rio.gov.pl). Wybrane parametry budżetowe przedstawiały się następująco:
■ planowane dochody budżetowe ogółem określono na 53 992 710,00 zł, w tym dochody bieżące w kwocie 36 414 440,00 zł oraz dochody majątkowe w kwocie 17 578 270,00 zł;
■ wydatki ogółem ustalono w kwocie 57 660 010,00 zł, w tym wydatki bieżące w kwocie 38 284 515,00 zł oraz wydatki majątkowe w kwocie 19 375 495,00 zł;
■ zaplanowany deficyt budżetu na 2022 r. w wysokości 3 667 300,00 zł przewidywano pokryć przychodami z tytułu: wolnych środków w kwocie 3 506 245,00 zł oraz emisji obligacji w kwocie 161 055,00 zł.
Skład orzekający Regionalnej Izby Obrachunkowej w Gdańsku ocenił, że w omawianej sytuacji należy uznać, że zaplanowane w 2022 r. wydatki bieżące przekraczają dochody bieżące o kwotę 1 870 075,00 zł, jednak gmina zaplanowała na pokrycie tej różnicy wolne środki. „W związku z powyższym należy stwierdzić, że w roku 2022 został spełniony wymóg wynikających z art. 242 ustawy o finansach publicznych w zw. z art. 9 ust. 1 ustawy z 14 października 2021 r. o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych innych ustaw, który obliguje do zaplanowania w budżecie wydatków bieżących na poziomie nie wyższym niż planowane dochody bieżące powiększone o wskazane w tym przepisie przychody budżetu” - uznała RIO w uzasadnieniu.

Przykład 2

Wolne środki w budżecie Sławkowa
W ramach drugiego przykładu warto odnotować uchwałę nr 4200/IV/173/2021 składu orzekającego Regionalnej Izby Obrachunkowej w Katowicach z 7 grudnia 2021 r. w sprawie opinii o projekcie uchwały budżetowej gminy Sławków na 2022 r. wraz z uzasadnieniem i materiałami informacyjnymi (źródło: https://riokatowice.bip.net.pl). W projekcie owego budżetu zaplanowano:
■ dochody budżetu w wysokości 44 618 514,96 zł, w tym dochody bieżące 39 817 076,94 zł;
■ wydatki budżetu w wysokości 45 361 308,94 zł, w tym wydatki bieżące 40 482 308,94 zł;
■ przychody w wysokości 3 334 380,00 zł;
■ rozchody w wysokości 2 591 586,02 zł.
Natomiast jak wynika z tabeli nr 3 stanowiącej załącznik do uchwały budżetowej miasta, wolne środki, o których mowa w art. 217 ust. 2 pkt 6 ustawy o finansach publicznych, wynosiły 2 164 380,00 zł.
W tej sytuacji ostatecznie skład orzekający katowickiej RIO ocenił, że: „Prognozowane dochody ogółem są niższe od zaplanowanych wydatków ogółem o 742 793,98 zł. Deficyt ten ma zostać sfinansowany przychodami pochodzącymi z wolnych środków, o których mowa w art. 217 ust. 2 pkt 6 ustawy o finansach publicznych. Zaplanowane dochody bieżące są niższe od planowanych wydatków bieżących o 665 232,00 zł. Planowany deficyt operacyjny dotyczący bieżącej działalności gminy ma zostać pokryty (jak wynika z uzasadnienia do projektu budżetu) wolnymi środkami, o których mowa w art. 217 ust. 2 pkt 6 ustawy o finansach publicznych, a zatem spełniony zostanie wymóg wynikający z art. 242 ust. 1 ustawy o finansach publicznych z uwzględnieniem art. 9 ust. 1 ustawy z 14 października 2021 r. o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 1927). Wysokość tych środków ma odzwierciedlenie w planowanych przychodach budżetu”.
Rozpatrywane w powyżej przytoczonych uchwałach RIO uchwały budżetowe są właśnie przykładami zastosowania rozwiązania polegającego na zaangażowaniu przez jednostki samorządu terytorialnego wolnych środków w celu spełnienia wymogu z art. 242 ustawy o finansach publicznych, który na 2022 r. został złagodzony podobnym mechanizmem co wspomniany na wstępnie art. 6 nowelizacji z 15 września na lata 2023‒2025. Warto zauważyć, że w obu przykładach wydatki bieżące przekraczały dochody bieżące, a dopiero zaangażowanie wolnych środków (wyjątkowo dopuszczone na 2022 r.) umożliwiało spełnienie wymogu z art. 242 ust. 1 ustawy o finansach publicznych. Z pewnością podobne przypadki będą występowały w konstruowaniu budżetów na lata przyszłe, w tym na 2023 r. Jest to tym bardziej prawdopodobne, że wydatki budżetowe jednostek samorządu terytorialnego systematycznie wzrastają, co jest spowodowane m.in. realizacją różnych zadań dodatkowych (np. związanych z pomocy obywatelom Ukrainy). W tych trudnych uwarunkowaniach wspomniany mechanizm z art. 6 nowelizacji z 15 września może się okazać instrumentem wręcz nieodzownym do zachowania opisanej wyżej reguły bilansowania budżetu JST.

poluzowanie wskaźnika spłaty zobowiązań z art. 243 u.f.p.

Innym specjalnym rozwiązaniem, wprowadzonym na mocy nowelizacji z 15 września, jest modyfikacja reguł przewidzianych w art. 243 ustawy o finansach publicznych. Przepis ten reguluje jedną z podstawowych zasad związanych z zaciąganiem zobowiązań przez jednostki samorządy terytorialnego, dotycząca indywidualnego wskaźnika spłaty zobowiązań.
Zmiana została wprowadzona w art. 7 omawianej nowelizacji z 15 września. Przypomnijmy zatem regułę indywidualnego wskaźnika spłaty zobowiązań zawartą w art. 243 ustawy o finansach publicznych. Z ust. 1 tego artykułu wynika m.in., że organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego nie może uchwalić budżetu, którego realizacja spowoduje, że w roku budżetowym oraz w każdym roku następującym po roku budżetowym relacja łącznej kwoty przypadających w danym roku budżetowym:
1) spłat rat kredytów i pożyczek, o których mowa w art. 89 ust. 1 pkt 2‒4 oraz art. 90, wraz z należnymi w danym roku wydatkami bieżącymi na obsługę zobowiązań, o których mowa w art. 89 ust. 1 i art. 90, w tym odsetkami od kredytów i pożyczek,
2) wykupów papierów wartościowych emitowanych na cele określone w art. 89 ust. 1 pkt 2‒4 oraz art. 90 wraz z należnymi w danym roku wydatkami bieżącymi na obsługę zobowiązań wynikających z papierów wartościowych emitowanych na cele określone w art. 89 ust. 1 i art. 90, w tym odsetkami i dyskontem od tych papierów,
3) spłat rat zobowiązań zaliczanych do tytułu dłużnego, o którym mowa w art. 72 ust. 1 pkt 2, innych niż określone w pkt 1, z wyłączeniem rat zobowiązań określonych w art. 91 ust. 3 pkt 1, wraz z należnymi w danym roku wydatkami bieżącymi na obsługę zobowiązań zaliczanych do tytułu dłużnego, o którym mowa w art. 72 ust. 1 pkt 2, innych niż określone w pkt 1,
4) potencjalnych spłat kwot wynikających z udzielonych poręczeń oraz gwarancji
‒ do planowanych dochodów bieżących budżetu przekroczy średnią arytmetyczną z obliczonych dla ostatnich siedmiu lat relacji jej dochodów bieżących pomniejszonych o wydatki bieżące do dochodów bieżących budżetu, obliczoną według wzoru:

Jak było do tej pory

W orzecznictwie regionalnych izb obrachunkowych akcentowało się dotychczas, że zachowanie ustawowej relacji, o której mowa w ww. art. 243 ust. 1 ustawy o finansach publicznych, jest obligatoryjne we wszystkich latach spłaty zadłużenia (por. np. uchwała Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Białymstoku z 18 stycznia 2016 r., nr 333/16; źródło: https://bip.bialystok.rio.gov.pl).
Zachowanie ww. reguły wymagało więc od jednostek samorządu terytorialnego utrzymania pewnej dyscypliny budżetowej i to w perspektywie wieloletniej. Nie jest to łatwe do spełnienia, szczególnie w obecnych trudnych latach i przy zwiększonych wydatkach budżetowych w związku z pandemią COVID-19 czy też napływem obywateli ukraińskich.
Co jednak istotne z punktu widzenia samorządów, na podstawie nowelizacji z 15 września wprowadzono istotny wyjątek od konieczności zachowania ww. zasady. Jej art. 7 stanowi bowiem, że:
„1. Relacja ograniczająca wysokość spłaty zobowiązań jednostki samorządu terytorialnego, o której mowa w art. 243 ust. 1 ustawy zmienianej w art. 2, może być niezachowana w latach 2023-2025 w przypadku, gdy prognozowana łączna kwota długu jednostki samorządu terytorialnego na koniec danego roku nie przekroczy 100 proc. planowanych dochodów ogółem tej jednostki w tym roku budżetowym, pomniejszonych o planowane kwoty dotacji i środków o podobnym charakterze oraz powiększonych o przychody z tytułów określonych w art. 217 ust. 2 pkt 4-8 ustawy zmienianej w art. 2 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, nieprzeznaczone na sfinansowanie deficytu budżetowego.
2. W latach 2023-2025 łączna kwota długu jednostki samorządu terytorialnego na koniec danego roku nie może przekraczać 100 proc. wykonanych w tym roku budżetowym dochodów ogółem tej jednostki, pomniejszonych o kwoty wykonanych dotacji i środków o podobnym charakterze oraz powiększonych o przychody z tytułów określonych w art. 217 ust. 2 pkt 4-8 ustawy zmienianej w art. 2 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, nieprzeznaczone na sfinansowanie deficytu budżetowego.
3. Niezachowanie relacji ograniczającej wysokość spłaty zobowiązań jednostki samorządu terytorialnego nie może zagrażać realizacji zadań publicznych przez jednostkę samorządu terytorialnego w roku budżetowym i latach następnych. Regionalna izba obrachunkowa, wydając opinie, o których mowa w art. 91 ust. 2, art. 230 ust. 3 i 4 oraz art. 246 ustawy zmienianej w art. 2, ocenia również wpływ niezachowania tej relacji na realizację zadań publicznych”.

Główny cel

Jak więc wynika z treści przywołanych regulacji prawnych, w latach 2023‒2025 jednostki samorządu terytorialnego będą mogły znacznie swobodniej kształtować gospodarkę finansową, co może mieć przełożenie głównie na możliwość dokonywania większych wydatków inwestycyjnych - i to bez ryzyka naruszenia wskaźnika zobowiązań liczonego według art. 243 ustawy o finansach publicznych.
W podobnym kierunku podąża również argumentacja przedstawiona przez autorów projektu nowelizacji z 15 września. Jak bowiem podano w jego uzasadnieniu, ww. rozwiązanie legislacyjne ma na celu uelastycznienie reguł fiskalnych obowiązujących samorządy, w związku z dążeniem do maksymalnego wykorzystania ich możliwości inwestycyjnych. Mając na uwadze z jednej strony zwiększenie poziomu rozwoju lokalnego, z drugiej zaś zachowanie bezpieczeństwa finansowego jednostek samorządu terytorialnego, proponuje się możliwość niespełnienia przez samorządy relacji ograniczającej wysokość spłaty długu, czyli indywidualnego limitu spłaty zobowiązań, o którym mowa w art. 243 ustawy o finansach publicznych, pod warunkiem że łączna kwota długu danego samorządu nie przekroczy 100 proc. jej dochodów ogółem pomniejszonych o dotacje i środki o podobnym charakterze (czyli, co do których organ stanowiący samorządu nie ma swobody podejmowania decyzji o ich przeznaczeniu) oraz powiększonych o planowane przychody z tytułów określonych w art. 217 ust. 2 pkt 4-8 ustawy o finansach publicznych nieprzeznaczone na sfinansowanie deficytu budżetowego. Podkreślono również, że dodatkowym zabezpieczeniem dla samorządów jest rozwiązanie, zgodnie z którym jednostka samorządu terytorialnego może przekroczyć indywidualny limit spłaty zobowiązań wyłącznie w przypadku, gdy taka sytuacja nie zagrozi realizacji zadań publicznych. Istotną rolę do odegrania przy wypełnianiu powyższego warunku, poza samymi samorządami, mają, poprzez swoją funkcję nadzorczą, regionalne izby obrachunkowe.
Wprowadzenie nowego rozwiązania legislacyjnego jest korzystne dla samorządów. Jest to szczególnie ważne w obecnej sytuacji gospodarczej ciągłego wzrostu kosztów w praktycznie wszystkich sferach funkcjonowania samorządu terytorialnego. ©℗
WAŻNEJednostka samorządu terytorialnego może przekroczyć indywidualny limit spłaty zobowiązań wyłącznie w przypadku, gdy taka sytuacja nie zagrozi realizacji zadań publicznych.
Zapraszamy do zadawania pytań
sia@gazetaprawna.pl