Brak od 21 września sztywnych wymogów technologicznych i materiałowych może także stwarzać pole do różnej interpretacji przepisów, a nawet nadużyć ze strony samorządów.
Za półtora miesiąca wejdzie w życie rozporządzenie ministra infrastruktury z 24 czerwca 2022 r. w sprawie przepisów techniczno-budowlanych dotyczących dróg publicznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 1518), które otwiera nowy rozdział dla warunków technicznych budynków i innych obiektów wydawanych na podstawie prawa budowlanego. Przepisy te, inaczej niż było dotychczas, nie zawierają konkretnych wytycznych, które wskazują, jak drogę należy projektować czy budować. Nowe przepisy w tym zakresie mają być – jak zauważono w uzasadnieniu do projektu – uzupełniane wiedzą i doświadczeniem osób pełniących samodzielne funkcje w budownictwie. Jest to szczególnie istotne ze względu na to, że wzorce i standardy rekomendowane przez ministra właściwego ds. transportu oraz Polskie Normy, choć nadal aktualne i istotne, to mogą być stosowane dobrowolnie. Rozwiązanie należy ocenić pozytywnie, ponieważ przy takim założeniu rozporządzenie będzie mogło funkcjonować latami, uwzględniając zmiany w budownictwie i postęp techniczny, a jego konsekwencją będzie większa samodzielność i odpowiedzialność projektantów. Jednocześnie może to prowadzić do nadużyć – wynikających z chęci dostosowania projektu do wizji i oczekiwań inwestora – co może wpłynąć na bezpieczeństwo użytkowników drogi. Jednak czy tak się stanie, pokaże praktyka. Niemniej jednak wskazane zmiany bez wątpienia będą się wiązały ze wzrostem kosztów sporządzenia dokumentacji projektowej, a co za tym idzie – będą miały wpływ na wydatkowanie środków publicznych przez samorządy.
Zakres rozporządzenia
Nowe rozporządzenie – zastąpi ono aż trzy dotychczas obowiązujące akty prawne – będzie się stosować do projektowania, budowy, przebudowy lub użytkowania dróg publicznych oraz projektowania, budowy lub przebudowy urządzeń obcych sytuowanych w pasach drogowych tych dróg. I tu nic się nie zmieni, nowością jest jednak to, że przepisy określone w dziale II (podstawowe warunki) oraz dziale III rozdziałach 9 i 10 (drogowe obiekty inżynierskie, bezpieczeństwo pożarowe i przygotowanie do prowadzenia działań ratowniczych) będzie się stosować także do projektowania, budowy lub przebudowy drogowych obiektów inżynierskich w ramach dróg wewnętrznych. Zatem samorządy będą musiały odpowiednio projektować nie tylko drogi publiczne, lecz także, w powyższym zakresie, drogi wewnętrzne – uwzględniając przede wszystkim kwestie bezpieczeństwa konstrukcji i użytkowania obiektów inżynierskich. Dodatkowo należy zwrócić uwagę na bardzo istotne rozwiązanie, które będzie mogło przyspieszyć czas projektowania drogi i uzyskania pozwolenia na budowę lub decyzji zezwalającej na realizację inwestycji drogowej, czyli odejście od procedury uzyskania odstępstwa od przepisów techniczno-budowlanych w trybie art. 9 ustawy z 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2351; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1557). W rozporządzeniu wskazano bowiem, że jeżeli zostaną spełnione podstawowe warunki określone w dziale II, dopuszcza się niestosowanie przepisów działu III rozdziałów 1–9, które:
1) są sprzeczne z zakresem i sposobem prowadzenia robót budowlanych określonymi przez wojewódzkiego konserwatora zabytków w pozwoleniu na prowadzenie robót budowlanych (to, co do zasady, regulacja znana dotychczas);
2) nie mogą zostać spełnione w przypadkach:
a) ulic w strefach zamieszkania lub w strefach ograniczonej prędkości, w rozumieniu przepisów o ruchu drogowym,
b) drogowych odcinków lotniskowych stanowiących drogi lub odcinki dróg o znaczeniu obronnym, w rozumieniu przepisów o drogach publicznych,
c) części dróg i drogowych obiektów inżynierskich wykorzystywanych do czasowego prowadzenia ruchu drogowego w okresie budowy lub przebudowy drogi.
Trudne warunki i strefa bez przeszkód
Ustawodawca od 21 września postanowił także wprowadzić nowe pojęcia, m.in. trudnych warunków i strefy bez przeszkód. I tak trudne warunki to takie, które wynikają z istniejącego ukształtowania lub zagospodarowania terenu, ze stopnia złożoności warunków gruntowo-wodnych lub z konieczności ograniczenia oddziaływania drogi na środowisko, które przy zachowaniu podstawowych warunków, o których mowa w dziale II, uniemożliwiają zastosowanie rozwiązania standardowego lub powodują, że koszty zastosowania rozwiązania standardowego w cyklu życia drogi byłyby rażąco wysokie względem rozwiązania alternatywnego (par. 4 pkt 22). Przy czym zastosowanie przepisów, które odnoszą się do trudnych warunków, wymaga pisemnego uzasadnienia potwierdzającego brak możliwości lub rażąco wysokie koszty zastosowania rozwiązania standardowego względem rozwiązania alternatywnego, które dołącza się do dokumentacji projektowej. Przykładowo, zjazdu zwykłego nie projektuje się w obszarze węzła lub skrzyżowania, z wyjątkiem trudnych warunków (par. 55 ust. 2 zdanie 2).
Z kolei strefa bez przeszkód to obszar przylegający do jezdni, którego ukształtowanie i zagospodarowanie ograniczają negatywne skutki wypadków i kolizji drogowych związanych z niekontrolowanym zjechaniem pojazdu z jezdni (par. 4 pkt 21). Przykładowo: droga, na której prędkość dopuszczalna wynosi więcej niż 50 km/h, powinna mieć strefę bez przeszkód. Jeżeli zaprojektowanie strefy bez przeszkód okaże się niemożliwe, wówczas trzeba będzie zaprojektować barierę ochronną (par. 26 ust. 1). W ocenie autorów projektu strefa bez przeszkód ma być ważnym narzędziem kształtowania bezpieczeństwa na drogach publicznych, co ma być jednym z najistotniejszych założeń nowych wymagań technicznych w drogownictwie.
Zezwolenie na lokalizację zjazdu
Jedną z podstawowych decyzji wydawanych przez zarządców dróg jest zezwolenie na lokalizację zjazdu (lub jego przebudowę). Określa się w nim miejsce lokalizacji zjazdu i jego parametry techniczne. Te ostatnie zależały dotychczas od tego, czy mieliśmy do czynienia ze zjazdami publicznymi (związanymi – w uproszczeniu – z prowadzeniem działalności gospodarczej lub działalności o charakterze publicznym), czy też indywidualnymi. Podział ten generuje obecnie wiele problemów dla zarządców dróg, ponieważ jest uzależniony od faktu prowadzenia działalności gospodarczej w pobliżu zjazdu, a nie od rzeczywistego ruchu, jaki odbywa się w tym miejscu. Ponadto po zakończeniu prowadzenia działalności gospodarczej niejasny jest status takiego zjazdu, bo nie staje się on automatycznie zjazdem indywidualnym. W nowym rozporządzeniu ten podział został zastąpionym nowym. Zgodnie z nim zjazdy dzielą się na:
- zwykłe – do ruchu pojazdów albo pojazdów, pieszych i osób poruszających się przy użyciu urządzenia wspomagającego ruch,
- techniczne – wyłącznie do ruchu pojazdów obsługi drogi oraz wyjątkowo – do ruchu pojazdów służb ratowniczych,
- awaryjne – tylko do ruchu pojazdów służb ratowniczych oraz wyjątkowo do ruchu pojazdów obsługi drogi, przy czym na zjeździe technicznym lub awaryjnym należy projektować urządzenie uniemożliwiające ruch pojazdów, dla których nie jest on przeznaczony, oraz umożliwiające sprawny przejazd pojazdów służb ratowniczych (par. 54 ust. 4 i 5).
Dodatkowo prawodawca położył nacisk na kwestie bezpieczeństwa lokalizacji zjazdu z drogi. W tym celu wskazał, że parametry geometryczne zjazdu powinny umożliwiać przejazd pojazdu miarodajnego oraz uwzględniać uwarunkowania wynikające z ruchu pieszych, osób poruszających się przy użyciu urządzenia wspomagającego ruch, rowerów, hulajnóg elektrycznych lub urządzeń transportu osobistego (par. 56 ust. 2).
Lokalizacja urządzeń obcych
Zarządca drogi wydaje też zezwolenia na umieszczenie w pasie drogowym obiektów i urządzeń. W tym zakresie nowe rozporządzenie wskazuje, że urządzenie obce sytuuje się w pasie drogowym zgodnie z przepisami o drogach publicznych i w taki sposób, aby uwzględnić potrzebę ochrony drogi i zapewnienia bezpieczeństwa ruchu. Podziemne urządzenie obce umieszcza się zaś poza jezdnią, częścią pobocza o nawierzchni twardej i opaską wewnętrzną, na głębokości, która uniemożliwia naruszenie części i urządzeń drogi, drogowych budowli ziemnych oraz drogowych obiektów inżynierskich lub zmniejszenie ich stateczności. Dopuszcza się przy tym usytuowanie podziemnego urządzenia obcego pod jezdnią, częścią pobocza o nawierzchni twardej lub opaską wewnętrzną, na ulicy w trudnych warunkach lub przy przejściu poprzecznym, pod warunkiem że zwieńczenia studni znajdują się poza pasem przejazdu kół pojazdów. Naziemne lub nadziemne urządzenie obce oraz jego konstrukcję wsporczą sytuuje się w miejscu, w którym nie spowoduje ono ograniczeń w projektowaniu oraz użytkowaniu części i urządzeń drogi, drogowych budowli ziemnych oraz drogowych obiektów inżynierskich (par. 97).
Przepisy przejściowe
Jeżeli wniosek o wydanie decyzji o pozwoleniu na budowę lub decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, a także odrębny wniosek o zatwierdzenie projektu zagospodarowania działki lub terenu, lub projektu architektoniczno-budowlanego, zostanie złożony przed 21 września 2022 r., zastosowanie znajdą dotychczasowe przepisy techniczno-budowlane. Podobnie będzie w sytuacji, gdy przed tą datą dokonano zgłoszenia budowy lub wykonywania innych robót budowlanych, czy też wszczęto postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego na opracowanie projektu lub na opracowanie projektu i wykonanie robót budowlanych. A ponieważ przepisy przejściowe milczą na temat przebudowy zjazdu, to wygląda na to, że zarządca drogi nie będzie mógł wydać zezwolenia na tego typu inwestycję na podstawie starego rozporządzenia o warunkach technicznych, nawet wtedy gdy procedura z jego wydaniem zostanie uruchomiona przed 21 września.
Ponadto w przepisach przejściowych zawarto regulację, zgodnie z którą jeżeli przed 21 września 2022 r.:
- został złożony wniosek o wydanie decyzji o pozwoleniu na budowę, a także odrębny wniosek o zatwierdzenie projektu zagospodarowania działki lub terenu, lub projektu architektoniczno-budowlanego, albo
- zostało dokonane zgłoszenie budowy lub wykonywania innych robót budowlanych czy wszczęte postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego na opracowanie projektu lub na opracowanie projektu i wykonanie robót budowlanych, albo
- zlecono wykonanie tych czynności w inny sposób, pod warunkiem że nie jest wymagane wszczęcie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego
– do budowy lub przebudowy drogowego obiektu inżynierskiego w ramach drogi wewnętrznej nie stosuje się przepisów nowego rozporządzenia.