Subskrybuj nas na Youtube
Data zwrotu niewykorzystanych środków, wysokość pensji dla nauczycieli uczących w klasach mieszanych oraz sposób liczenia 2 proc. kosztów obsługi świadczenia 300 zł dla uchodźcy – to niektóre wątpliwości księgowych
Najpierw informacja o tym, co zostało
Niebawem mamy przekazać informację o niewykorzystanych środkach z Funduszu Pomocy. Czy również wtedy, gdy wykorzystaliśmy je w całości?
Z art. 14 ust. 16 ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. z 2022 r. poz. 583; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1002; dalej: ustawa z 12 marca 2022 r.) wynika, że jednostki sektora finansów publicznych (w tym również im podległe i przez nie nadzorowane) realizujące zadania Funduszu Pomocy informują dysponenta części budżetowej, od którego otrzymały pieniądze, lub prezesa Rady Ministrów (jeśli otrzymały je od niego) o wysokości niewykorzystanych środków według stanu na koniec każdego kwartału. Robią to w terminie 15 dni od dnia upływu każdego kwartału danego roku, co oznacza, że pierwszy taki „informacyjny” termin upływa z 15 lipca br.
Termin ten związany jest jednak tylko z obowiązkiem informacyjnym o niewykorzystanych środkach. Nie istnieje on, gdy środki zostały wykorzystane w pełni. Potwierdza to Ministerstwo Edukacji Narodowej w piśmie z 27 kwietnia 2022 r. „Wyjaśnienia dotyczące środków z Funduszu Pomocy dla jednostek samorządu terytorialnego na dodatkowe zadania oświatowe” (dalej: pismo MEN z 27 kwietnia 2022 r.).
Termin zwrotu środków później
Czy do 15 lipca br. trzeba tylko zaraportować o wykorzystaniu pieniędzy z Funduszu Pomocy, czy od razu zwrócić to, co nie zostało wykorzystane? A może czekać na jakąś informację? Nie chcemy narazić się na odsetki. A pieniądze przeznaczone na pomoc Ukraińcom mamy, ponieważ nie było zbyt wielu chętnych na nie, bo m.in. wielu obywateli Ukrainy wyjechało.
Termin 15 lipca dotyczy tylko poinformowania o ewentualnych niewykorzystanych środkach i nie stanowi terminu ich zwrotu. Ten będzie dopiero określony. Kwestię tę reguluje art. 14 ust. 18 ustawy z 12 marca 2022 r. Postanowiono w nim, że w terminie wskazanym przez prezesa Rady Ministrów jednostki (o których mowa w art. 14 ust. 16) zwracają niewykorzystane środki pochodzące z funduszu, na wyodrębniony rachunek funduszu. Zatem termin na zwrot środków funduszu określi dopiero prezes Rady Ministrów. W tych uwarunkowaniach prawnych jednostka samorządu terytorialnego powinna oczekiwać informacji o konkretnym terminie zwrotu i wówczas w odpowiedzi na tę informację przekazać środki. Nie ma ryzyka, że brak ich zwrotu w podanym terminie będzie powodował obowiązek zapłaty dodatkowo odsetek.
Pensja nauczyciela problematyczna
Jak rozliczyć wynagrodzenie nauczyciela, który realizuje zajęcia z klasą mieszaną, w której są zarówno dzieci polskie, jak i ukraińskie?
Nie rozstrzyga tego zagadnienia ani ustawa z 12 marca 2022 r., ani pismo MEN z 27 kwietnia 2022 r. A jakiekolwiek rozliczenia według kryterium proporcjonalności mogą być znacznie utrudnione, choćby z tego względu, że liczba uczniów (dzieci ukraińskich) ulega ciągłym zmianom. W znacznym stopniu jest to spowodowane powrotem rodzin do Ukrainy. W praktyce występują więc sytuacje, w których w jednym dniu nauki liczba dzieci jest odmienna niż w kolejnym. W tych okolicznościach można rozważyć dokonanie rozliczeń wynagrodzenia nauczyciela na podstawie średniej liczby zapisanych dzieci ukraińskich w danej szkole, w danym w miesiącu, w stosunku do ogólnej liczby dzieci w tej placówce. Wówczas uzyska się uniwersalny wskaźnik procentowy umożliwiający odwzorowanie zadań wykonywanych na rzecz dzieci (uczniów) ukraińskich w stosunku do ogółu dzieci. Może on dać podstawy do skorzystania ze środków Funduszu Pomocy na wynagrodzenia nauczycieli.
Jednocześnie należy zastrzec, że jest to tylko pewna koncepcja, można bowiem przyjąć inną, bardziej wygodną dla samorządów. Z racji tego, że „beneficjentami” pracy nauczyciela są zarówno dzieci polskie, jak i ukraińskie, to w istocie czas pracy im poświęcony jest tożsamy, przy czym podstawowa przesłanka kwalifikowalności środków jest spełniona - środki są bowiem przeznaczone na zadania związane z kształceniem, wychowaniem i opieką nad dziećmi i uczniami będącymi obywatelami Ukrainy, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny.
Jak widać, nie ma w tym zakresie żadnych uniwersalnych rozwiązań. Bezpieczniejszym rozwiązaniem wydają się jednak rozliczenia z uwzględnieniem kryterium proporcjonalności, aczkolwiek w praktyce utrudnione będzie ich przeprowadzenie. Natomiast rozliczenia bez zachowania ww. kryterium są bardziej ryzykowne, chociaż można je uzasadnić względami funkcjonalnymi i specyfiką sytuacji.
Jak ustalić koszt obsługi
Jak liczyć 2 proc. należnych gminie kosztów obsługi świadczenia 300 zł dla obywateli Ukrainy? Czy od wypłaconej tym osobom kwoty? Czy może od kwoty dotacji otrzymanej przez gminę na wypłatę tych świadczeń?
W pytaniu chodzi o świadczenie uregulowane w art. 31 ustawy z 12 marca 2022 r. W ust. 1 tego artykułu postanowiono, że obywatelowi Ukrainy, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny na podstawie art. 2 ust. 1 ww. ustawy i który został wpisany do rejestru PESEL, przysługuje pomoc w postaci jednorazowego świadczenia pieniężnego w wysokości 300 zł na osobę. Pieniądze te są przeznaczone na utrzymanie, w szczególności na pokrycie wydatków na żywność, odzież, obuwie, środki higieny osobistej oraz opłaty mieszkaniowe. Organem właściwym w sprawach jednorazowego świadczenia pieniężnego jest wójt, burmistrz, prezydent miasta właściwy ze względu na miejsce pobytu osoby, która z pomocy korzysta.
W opisywanym przypadku kluczowe znaczenie mają dalsze przepisy, zasadniczo ust. 7-9 w art. 31. Po pierwsze, z ich treści wynika, że wypłata jednorazowego świadczenia pieniężnego jest zadaniem zleconym z zakresu administracji rządowej, realizowanym przez gminy. Po drugie, że jednorazowe świadczenie pieniężne i koszty jego obsługi są finansowane z budżetu państwa. Po trzecie, koszty obsługi, o których mowa w ust. 8, wynoszą 2 proc. kwoty przeznaczonej na wypłatę jednorazowego świadczenia.
Zatem gramatyczna wykładnia przytoczonych przepisów daje podstawy do wniosku, że wskaźnik 2 proc. należy liczyć od kwoty dotacji otrzymanej przez gminę na wypłatę tych świadczeń. Przyjęcie stanowiska przeciwnego stanowiłoby zaprzeczenie gramatycznej wykładni ww. przepisu. W przepisie jest wyraźne odniesienie do kwoty przeznaczonej na wypłatę, a nie do kwot wypłacanych obywatelom Ukrainy.
Uwzględniając zatem wykładnię gramatyczną, należy dojść do wniosku, że gmina pobiera koszty obsługi 2 proc. liczone od otrzymanej z budżetu centralnego kwoty dotacji przeznaczonej na wypłatę świadczenia.
