Nie będzie rejonizacji urzędów stanu cywilnego. Ale pojawi się rejestr uznań, czyli potwierdzeń lub zaprzeczeń ojcostwa. To tylko niektóre nowości w prawie o aktach stanu cywilnego
Dziś piszemy o kolejnych zmianach wprowadzonych obowiązującą od 1 stycznia ustawą z 28 listopada 2014 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz.U. z 2014 r. poz. 1741). Nowe przepisy, tak jak dotychczas obowiązująca regulacja z 1986 roku, wprowadzają rejestrację urodzenia, małżeństwa i zgonu. Nie używają jednak pojęcia „księga stanu cywilnego”, ponieważ wszystkie zdarzenia są odnotowywane w rejestrze w formie elektronicznej.
Istotną nowością jest wyodrębnienie w ramach prowadzonego rejestru stanu cywilnego dodatkowo rejestru uznań. Przewidziany został dla gromadzenia danych dotyczących przyjętych oświadczeń o uznaniu ojcostwa lub o odmowie ich przyjęcia w ramach prowadzonego rejestru stanu cywilnego. Rejestr uznań jest narzędziem dla kierowników USC służącym do ustalenia możliwości przyjęcia oświadczeń koniecznych do uznania ojcostwa. Dotyczy to sytuacji, gdy kierownik USC odmówił już przyjęcia oświadczenia o uznaniu ojcostwa, a mężczyzna, który chce uznać ojcostwo, próbuje ponownie złożyć niezbędne oświadczenie przed innym kierownikiem. W takim przypadku w sprawach dotyczących uznania ojcostwa art. 581 kodeksu postępowania cywilnego ustanawia wyłączną właściwość sądu opiekuńczego. Żaden więc inny kierownik USC nie powinien podejmować działań w tej sprawie.
Ze względu na możliwość uznania ojcostwa przed każdym kierownikiem USC w kraju przyjęto, że to właśnie rejestr uznań jest właściwym miejscem do przechowywania informacji o przyjęciu oświadczeń w tym zakresie. Kierownik USC sporządzając akt urodzenia dziecka przez matkę niepozostającą w związku małżeńskim, w łatwy sposób może sprawdzić, czy nastąpiło uznanie ojcostwa tego dziecka.

W dowolnym urzędzie

Nowe prawo zakłada możliwość załatwiania niektórych spraw z zakresu rejestracji stanu cywilnego w dowolnym urzędzie stanu cywilnego. Chodzi o wydanie zaświadczenia stwierdzającego brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa. Dokument ten wyda kierownik USC wybrany przez osoby zamierzające zawrzeć związek małżeński. W przypadku osoby, której udział w czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego w siedzibie USC nie jest możliwy z powodu choroby, niepełnosprawności lub innej niedającej się pokonać przeszkody, czynności tej można dokonać w miejscu pobytu tej osoby, jeżeli pozwalać będą na to okoliczności.
Utrzymano zasadę rejestracji urodzenia małżeństwa i zgonu w postaci oddzielnych aktów dla każdego rodzaju zdarzenia. Akty w rejestrze stanu cywilnego są oznaczane, podobnie jak w obecnych księgach, odrębnie dla każdego rodzaju zdarzenia i odrębnie dla każdego roku.

Akt urodzenia

W celu wyeliminowania wynikającej z obowiązujących przepisów dwutorowości zgłaszania urodzenia nowa ustawa porządkuje katalog podmiotów, które tego dokonują. Odstąpiono od obowiązku zgłoszeniowego osób obecnych przy porodzie: lekarzy, położnych oraz zakładów opieki zdrowotnej. Obowiązek zgłoszenia urodzenia, związany z ustaleniem pochodzenia dziecka i nadaniem mu imienia, spoczywa na matce lub ojcu dziecka posiadających pełną zdolność do czynności prawnych. Zgłoszenia urodzenia można również dokonać przez pełnomocnika.
Akt urodzenia sporządza się na podstawie karty urodzenia lub karty martwego urodzenia przekazanej przez podmiot wykonujący działalność leczniczą oraz protokołu zgłoszenia urodzenia.
Podobnie do dotychczasowych rozwiązań, nie można zamieszczać w akcie urodzenia więcej niż dwóch imion dziecka, imienia ośmieszającego, nieprzyzwoitego czy zdrobniałego. Istotną nowością jest wprowadzenie możliwości wybierania obcych imion dla dziecka niezależnie od obywatelstwa i narodowości rodziców czy też takiego imienia, które nie wskazuje na płeć dziecka, ale jest powszechnie przypisane do danej płci.
Gdy imiona nie spełniają powyższych kryteriów, kierownik USC może odmówić przyjęcia oświadczeń o wyborze imienia lub imion dziecka i dokonać wyboru jednego imienia z urzędu, w formie decyzji administracyjnej, która podlega natychmiastowej wykonalności.
Nowa ustawa modyfikuje również dotychczasową treść aktu urodzenia. Zrezygnowano z wpisywania do aktu „miejsca zamieszkania każdego z rodziców w chwili urodzenia się dziecka” oraz „miejsca zamieszkania zgłaszającego” jako danych wykraczających poza informacje z zakresu rejestracji stanu cywilnego.
Natomiast dodaje się inne dane, tj. „kraj urodzenia”. Ponadto zrezygnowano z zamieszczania w akcie urodzenia informacji o podmiocie wykonującym działalność leczniczą sporządzającym kartę urodzenia lub kartę martwego urodzenia. Mając na uwadze dobro i interes dziecka, doprecyzowano zasady obowiązkowego wpisywania do aktu urodzenia tzw. danych przesłaniających, jeżeli nie zachodzi domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki ani nie nastąpiło uznanie dziecka lub sądowe ustalenie ojcostwa. W takim przypadku jako imię ojca zamieszcza się imię wskazane przez osobę zgłaszającą urodzenie, a w razie braku takiego wskazania imię wybrane przez kierownika USC. Jako nazwisko ojca i jego nazwisko rodowe umieszcza się nazwisko matki z chwili urodzenia dziecka.

Akt małżeństwa

W ustawie zliberalizowano zasady zawierania małżeństw przed kierownikiem USC poza urzędem. Dotychczas zawieranie małżeństw poza urzędem warunkowało jedynie zaistnienie „uzasadnionych przyczyn”. Obecnie zawarcie małżeństwa jest dopuszczalne w innym miejscu, poza USC, znajdującym się na terytorium gminy, w okręgu którym jest właściwy dany kierownik.
Wybór lokalizacji następuje na wniosek nupturientów (osób mających zawrzeć związek małżeński). Kierownik USC może odmówić przyjęcia oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński, jeśli nie może ich przyjąć w terminie wskazanym przez osoby zamierzające zawrzeć małżeństwo lub proponowane miejsce zawarcia małżeństwa nie zapewnia zachowania uroczystej formy. O tym musi powiadomić wnioskodawców w formie pisma. Nie przewidziano wydawania w tej sprawie decyzji administracyjnej.
Za zawarcie małżeństwa poza USC nupturienci muszą uiścić 1 tys. zł opłaty. Będzie ona waloryzowana w stosunku do zmian przeciętnego wynagrodzenia za pracę w gospodarce narodowej, ogłaszonego przez prezesa GUS.

Akt zgonu

Nowa ustawa modyfikuje treść aktu zgonu. Nie obejmuje on miejsca zamieszkania zmarłego, ponieważ informacja ta nie ma charakteru danej wpływającej na stan cywilny osoby zmarłej. Doprecyzowano, że w akcie zgonu zamieszcza się informacje dotyczące małżonka, o ile osoba zmarła w chwili śmierci pozostawała w związku małżeńskim.