Zaproponowane przez rząd zmiany m.in. w specustawie drogowej (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 176) mają usprawnić proces realizacji inwestycji publicznych. Służyć ma temu chociażby umożliwienie zarządcy drogi wejścia na teren nieruchomości objętej decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach w celu przeprowadzenia prac przygotowawczych bez zgody właściciela lub użytkownika wieczystego, a za zezwoleniem wojewody albo starosty.
– Kluczowe będą szczegółowe rozwiązania dotyczące tego, w jaki sposób będą miały zachowywać się organy, ale także jaka będzie potencjalna procedura odwoławcza – mówi nam Marek Wójcik, sekretarz strony samorządowej Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego.
Zmiany dotykają realnych problemów
Samorządowcy zwracają uwagę na dwie grupy problemów dotyczących kwestii właścicielskich przy realizacji inwestycji. Jedna to sytuacja, w której trudno jest dotrzeć do właściciela nieruchomości albo go nie ma. – W przypadku postępowań spadkowych czy w przypadku nieruchomości objętych postępowaniem sądowym, kiedy występują roszczenia, wtedy rzeczywiście jest duży kłopot, w jaki sposób przygotować inwestycję – podkreśla Marek Wójcik. Zdarzają się również sytuacje, w których właściciel jest znany i świadomie utrudnia dostęp do nieruchomości. – Na poziomie planowania dobrze by było, gdybyśmy mogli jednak na tę nieruchomość wejść i spróbować zbadać stan faktyczny, stan techniczny – dodaje.
Teraz ma to być możliwe za zezwoleniem wydanym przez wojewodę albo starostę. Tego typu rozwiązania są już znane w polskim systemie prawnym. – Instytucja o podobnym charakterze znajduje się w art. 47 ustawy – Prawo budowlane, który przewiduje możliwość uzyskania przez inwestora decyzji wydanej przez organ administracji architektoniczno-budowlanej, pozwalającej na wejście na teren będący własnością osoby trzeciej, nawet jeżeli nie wyraża ona na to zgody, a jest to konieczne dla wykonania robót budowlanych – wskazuje Joanna Grajecka, radca prawny w kancelarii prawnej KPMG w Polsce.
Przyspieszyć inwestycje ma również zniesienie obowiązku zawieszania postępowania w sprawie wydania decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej w przypadku śmierci strony. – W okresie zawieszenia postępowanie administracyjne nie toczy się do czasu wstąpienia w miejsce osoby zmarłej jej następców prawnych – tłumaczy mecenas Grajecka. – Czasem postępowanie spadkowe trwa długo i wówczas inwestycja stoi – podkreśla Marek Wójcik, który zmiany ocenia pozytywnie.
Prawo własności a specustawa
Czy taka ingerencja w uprawnienia właścicieli budzi wątpliwości z punktu widzenia konstytucyjnej ochrony prawa do własności? – Trzeba pamiętać, że prawo w wyjątkowych sytuacjach pozwala na taką ingerencję, zwłaszcza gdy jest to pożądane z punktu widzenia interesu publicznego. Należy z ostrożnością obserwować, jakie brzmienie przepisów zostanie w ostateczności zaproponowane – komentuje Karolina Witczak z kancelarii prawnej GFP Legal. – Prawo własności nie ma charakteru absolutnego. Konstytucja w art. 64 ust. 3 stanowi, że własność może zostać ograniczona w drodze ustawy, ale tylko w zakresie, w jakim nie narusza to istoty prawa własności – dodaje.
Na ten aspekt zwraca również uwagę strona samorządowa. – Czy właściciel będzie mógł się odwoływać i na jakiej zasadzie? Jeżeli mówimy o rozwiązaniach specjalnych, to tutaj także powinny być takie, które nie będą tego procesu wydłużały – mówi Marek Wójcik. Jednocześnie podkreśla, że prawo własności musi być respektowane. – To ograniczenie jest punktowe, czasowe, w niewielkim stopniu. Nie mówimy o zajęciu czyjejś nieruchomości, a o uzyskaniu do niej dostępu. Szczególnie wtedy, kiedy realizujemy inwestycję celu publicznego. Wtedy musimy ważyć interes indywidualny z interesem zbiorowym – podkreśla.
Szeroki pakiet zmian, które mają usprawnić realizację inwestycji publicznych, ma objąć nie tylko specustawę drogową, ale również m.in. ustawę o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2373 ze zm.). Na razie projekt zapowiedziany został w wykazie prac legislacyjnych rządu. Rada Ministrów ma go przyjąć w II kwartale br.
